Sorumluluk duygusu, uygulamalı olarak küçük yaşlardan itibaren aşamalı olarak kazanılması gereken bir beceridir. Bu beceriyi kazandıracak kişiler de başta anne-babalardır. Bazı anne-babaların, çocuğun kendi işini kendi başına yapamayacağına dair düşünceleri vardır. Böyle bir düşünceyle hareket eden anne-babalar, çocuğun yapması gerek işlerini kendileri yaparlar ve bunu da onun iyiliği için yaptıklarını düşünürler. Küçük yaşlarda zorluklara katlanamayan
Sorumluluk duygusu, uygulamalı olarak küçük yaşlardan itibaren aşamalı olarak kazanılması gereken bir beceridir. Bu beceriyi kazandıracak kişiler de başta anne-babalardır.
Bazı anne-babaların, çocuğun kendi işini kendi başına yapamayacağına dair düşünceleri vardır. Böyle bir düşünceyle hareket eden anne-babalar, çocuğun yapması gerek işlerini kendileri yaparlar ve bunu da onun iyiliği için yaptıklarını düşünürler.
Küçük yaşlarda zorluklara katlanamayan veya katlanmasına imkan tanınmayan çocukların, ilerleyen dönemlerinde hayatın zorluklarıyla karşılaştıklarında çok çabuk pes ettikleri görülmektedir.
İki arkadaş kırda gezerlerken kozasından çıkmaya çalışan bir kelebek görürler. Arkadaşlardan biri kelebeğin kozasından çıkarken zorlandığını görür. Kelebeğin fazla acı çekmemesi için kozayı aralar ve kelebeğin kozadan çıkmasını sağlar.
Kelebek kozadan zorlanmadan çıkıp hayatın zor şartlarıyla karşı karşıya kalınca, hayata tutunamaz ve birkaç kanat çırptıktan sonra düşer ve ölür. Arkadaşı ona “Sen ona iyilik edeyim derken kötülük ettin, oysa kelebek kendi imkânlarıyla çıksaydı bu durum başına gelmeyecekti!”der.
Aynen bunun gibi bazen, bazı anne-babaların çocuklarına karşı merhamet duyguları ağır basar ve onun sıkıntı çekmesine gönülleri razı gelmez; bazen çocuğun koltuğa çıkmak için çabalamasına dayanamaz; düşebileceği ve zarar görebileceği korkusuyla çocuğu alır, onu çıkmak istediği yere oturturlar. Oysaki düşme ihtimaline karşı tedbir alarak çocuğun kendi gayretiyle çıkmasına imkan tanınmalıdır.
Çoğu zaman çocuğumuzu şefkatimizle zehirliyoruz. Özellikle annelerin, şefkat duygusunu yanlış yönde kullanması, çocukta sorumluluk duygusunun yeterince kazanılamamasına neden olmaktadır.
“Çocuğum üzülmesin, kırılmasın, sıkıntıya girmesin!” diye çocuğun üzerine gereğinden fazla titreyen, onun adına işlerini kendisi yapan anne-babalar, çocuğun işe başlama ve işi bitirme aşkını kırarak girişimcilik duygusunu yok etmektedirler. “Çocuktur anlamaz! Biz onun adına zaten doğru olanı yapıyoruz.” diyerek çocuğun bütün sorumluluklarını üzerlerine alırlar.
Yemesine, içmesine, giyinmesine, ev ödevlerine, hobi ve arkadaş seçimlerine varıncaya kadar çocukları adına düşünür, çocukları adına kararlar verirler. Bu şekilde yetiştirilen çocuklar, kendi sorumluluklarını yerine getirme konusunda bir istek duymaz ve çaba göstermezler.
Çocuklar daha çok dokunarak, yaparak, deneyerek öğrenirler. Bu nedenle onlara kazandırılması gereken sorumluluk duygusu uygulamayla gerçekleştirilmelidir. Çocuklar bilgi ve beceri noktasında eksik olduklarından büyük insanlar gibi iş yapamazlar.
Bir işe koyulduklarında döker, kırar ve dağıtırlar. Anne babalar ise buna dayanamaz, yer yer müdahale eder, çocuğun yapmaya çalıştığı işlerini çocuk adına kendileri yapmaya çalışırlar.
Sürekli başkaları tarafından desteklenen çocuklar, becerilerini geliştirmeye ihtiyaç duymazlar. Bu yüzden bir çocuğa, işlerini kendisinin yapması konusunda fırsatlar tanınmalı; çocuk neticeye ulaşıncaya kadar ona müdahale edilmemeli, sabırla beklenmeli, sadece gereken yerlerde müdahale edilmelidir.
Sorumluluk verilmeyen, hep başkaları tarafından korunan, işleri hep başkaları tarafından yapılan çocuklar, başarma duygusunu yaşayamaz; yeteneklerinin, gücünün ve kapasitesinin farkında olamazlar.
Sorumluluk duygusunu kazanmamış çocuklar kendilerini sürekli yetersiz görürler. Kendilerini yetersiz gören çocuklarda ise başarma duygusu gelişmez, başarma duygusu gelişmeyen çocuklarda ise başarı beklenemez.
Çocuğa sorumluluk duygusunu kazandırmanın yolları vardır. Bunlardan kısaca bahsedecek olursak:
İlgi alanı ve kapasitesine göre çocuğunuza vazifeler verin ve neticeye ulaşıncaya kadar onu takip edin.
Vazifelerini niçin, nasıl ve ne zaman yapacağını anlatın. Vazifelerini yerine getirmesi durumunda onu takdir edin ve bir sonraki işi yapması hususunda cesaretlendirici ifadelerde bulunun.
İşlerini onun adına siz yapmayın, bir işi kendi başına yapmasını sağlayın, sadece yardım gerektiği durumlarda ona müdahale edin.
Yaptığı seçimlere ve gösterdiği çabaya saygı duyun. Görev ve sorumluluklarını kendi başına yerine getirmesi için ona zaman tanıyın.
Çocuk adına siz düşünmeyin, kendi başına düşünmesi için ona fırsatlar verin. İşini yapma konusunda bilgi sahibi değilse fikir verin özellikle uygulamada onu kendi başına bırakın.
Yaptığı hatalar karşısında onu eleştirmekten kaçının, hatalarını fazla büyütmeyin, görmezlikten de gelmeyin.
Hiçbir zaman çocuğunuzun sizin kadar sorumluluk duygusu taşıması gerektiğini düşünmeyin. Bazı tercihleri ve seçimleri kendisinin yapmasına izin verin.
Bir hususta söz vermişseniz, verdiğiniz sözün arkasında durarak örnek olun. Hata yapılabileceğini, ancak hataların ona tecrübe kazandıracağını bilin ve bu konuda aşırı koruyucu davranmayın.
Yaşı ilerledikçe sorumluluklarını artırın. Sorumluluk duygusuyla hareket ettiği müddetçe de onu destekleyin ve ödüllendirin.
