1 Mayıs 1977’de İstanbul Taksim Meydanı’nda yaşanan olaylar, Türkiye’nin siyasi ve toplumsal tarihine kara bir leke olarak geçti.
1 Mayıs 1977’de İstanbul Taksim Meydanı’nda düzenlenen İşçi Bayramı kutlamaları, tarihe “Kanlı 1 Mayıs” olarak geçti. Yaklaşık 500 bin kişinin katıldığı bu barışçıl miting, kimliği belirsiz kişilerin açtığı ateş ve sonrasında yaşanan panik nedeniyle trajik bir şekilde sonuçlandı.
1970’ler Türkiye’si, sağ-sol çatışmaları, ekonomik krizler ve siyasi istikrarsızlıklarla sarsılıyordu. Sendikalar ve sol hareketler, 1 Mayıs’ı kitlesel bir şekilde kutlamak için hazırlık yaparken, hükümet ve güvenlik güçleri olası çatışmalara karşı tedbir alıyordu. DİSK (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) öncülüğünde 500 binden fazla kişinin katılımı beklenen miting, tarihin en büyük işçi eylemlerinden biri olacaktı.
1 Mayıs 1977’de on binlerce işçi, emekçi ve öğrenci Taksim Meydanı’na akın etti. Saat 14:00 sıralarında, DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in konuşması sırasında, Sular İdaresi binası (şimdiki The Marmara Oteli) ve Intercontinental Oteli’nin (şimdiki The Marmara Taksim) üst katlarından kalabalığa ateş açıldı. Ateşin kimler tarafından başlatıldığı tam olarak aydınlatılamadı, ancak tanıklar ve siyasi analizler, olayda kontrgerilla unsurlarının, aşırı sağ grupların ve devlet içindeki karanlık odakların rolü olduğunu iddia etti.
Panik başlayınca, kalabalık kaçışmaya başladı. Kazanın en büyük can kaybı, ateşten kaçan insanların birbirini ezmesi ve polisin panzerlerle kalabalığa müdahalesi sırasında yaşandı. Resmi rakamlara göre 34 kişi öldü. Bunlardan 5’i kurşunla vurularak, 29’u ise ezilme veya boğulma sonucu yaşamını yitirdi. Bazı kaynaklar, ölü sayısının 42’ye kadar çıktığını belirtmektedir. Yaralı sayısı ise 126 ile 220 arasında değişmektedir. Olayların ardından 500’den fazla kişi gözaltına alındı ve 98 kişi hakkında dava açıldı. Ancak, yıllar süren yargılamalar sonucunda kimse ceza almadı ve davalar zamanaşımına uğradı.
Kanlı 1 Mayıs, Türkiye’de sendikal hareketler ve sol örgütler üzerinde derin bir travma yarattı. Olaydan sonra Taksim Meydanı, uzun yıllar 1 Mayıs kutlamalarına kapatıldı. Bu trajedi, 12 Eylül 1980 darbesine giden süreçteki siyasi şiddetin önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Kanlı 1 Mayıs, Türkiye’nin yakın tarihinde demokrasi, ifade özgürlüğü ve işçi hakları mücadelesinin ne denli zorlu bir süreç olduğunu gösteren acı bir örnektir.
Olayların ardından açılan soruşturmada faili meçhul cinayetler kapsamında dosya oluşturuldu, ancak tetikçiler ve olayın arkasındaki güçler hiçbir zaman tam olarak ortaya çıkarılamadı.
Dönemin Başbakanı Süleyman Demirel, olayları “provokasyon” olarak nitelendirdi.
Sol görüşlü gruplar, olayların CIA ve derin devlet işbirliğiyle planlandığını öne sürdü.
1980 Darbesi’nden sonra 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı ve Taksim Meydanı uzun yıllar 1 Mayıs’a kapatıldı.
Her yıl 1 Mayıs’ta Taksim’de anma törenleri düzenleniyor. “34’ler anıtı” olarak bilinen sembolik mezarlar, o gün kaybedilenleri hatırlatıyor. Olaylar, Türkiye’de emek mücadelesinin bedeli ve devlet şiddeti tartışmalarının merkezinde durmaya devam ediyor.
Sonuç:
1 Mayıs 1977, sadece bir kutlamanın değil, Türkiye’nin demokrasi ve insan hakları karnesinin de sorgulandığı bir trajedi olarak tarihteki yerini aldı. Yaşananlar, aradan geçen on yıllara rağmen adalet ve gerçeklerin peşinde koşanlar için hala bir mücadele alanı.
