Emeklilik aylıklarından kesinti yapılmasıyla ilgili olarak Almanya emekli maaşları ile Türkiye emekli maaşları arasında büyük fark vardır. SSK’dan emekli olan ve çalışmayan bir kişinin emekli maaşından artık sağlık sigortası, katkı payı v.s. gibi bir kesinti yapılmaz iken Almanya emekli maaşlarından çalışanlara göre daha az da olsa belirli miktarlarda sağlık sigortası, katkı payı ve bakım sigortası
Emeklilik aylıklarından kesinti yapılmasıyla ilgili olarak Almanya emekli maaşları ile Türkiye emekli maaşları arasında büyük fark vardır.
SSK’dan emekli olan ve çalışmayan bir kişinin emekli maaşından artık sağlık sigortası, katkı payı v.s. gibi bir kesinti yapılmaz iken Almanya emekli maaşlarından çalışanlara göre daha az da olsa belirli miktarlarda sağlık sigortası, katkı payı ve bakım sigortası bedelleri kesilmekte. Bu kesintinin bir kısmının yarısını Alman Emeklilik Sigortası Kurumu (Deutsche Rentenversicherung) karşılıyor.
Konuyu örnek üzerinden ve bazı teknik bilgiler vererek somutlaştıralım. Örneğin Almanya’da yıllarca çalışmış ve yaşı gelmekle 01.07.2019 tarihinden itibaren emekli aylığına hak kazanmış Perihan hanımın öncelikle emekli maaşı, çalıştığı yıllarla elde ettiği kazanç puanlarına (Entgeltpunkte), tespit edilen emekli aylığı çeşidi faktör oranına (Rentenartfaktor) ve aylık güncel emekli aylığı miktarına göre 643,84 Euro hesaplanmıştır.
Bu emekli maaşı brüttür. Alman 5. Sosyal Sigorta Kanunu’nun (SGB V) 229 uncu maddesine göre bu brüt emekli maaşından kesintiler yapılmaktadır.
Buna göre;
Brüt Emekli Maaşı : 643,84 Euro
Yasal Sağlık Sigortası (ör: AOK)
Primi (% 14,60) : 94,00 Euro
Emekliden Kesilecek Prim
Miktarı (% 14,60’nın yarısı) : 47,00 Euro
Sağlık Sigorası Ek Prim (%0,80) : 5,15 Euro
Emekliden Kesilecek Ek Prim
Miktarı (% 0,80’nin yarısı) : 2,57 Euro
Bakım Sigortası Primi (%3,05) : 19,64 Euro
Kesintiler toplamı : 69,21 Euro
Aylık Net Emekli Maaşı : 574,63 Euro
Görüldüğü gibi Perihan hanımın brüt emekli aylığından yasal sağlık sigortası AOK’ya kendi payına % 7,3 sağlık sigorta primi, yine kendi payına % 0,40 sağlık sigortası ek primi (Zusatzbeitrag) ve tamamı kendisinden olmak üzere % 3,05 bakım sigortası primi (Pflegeversicherungsbeitrag) olmak üzere toplam % 10,75 oranında kesinti yapılmaktadır.
Türkiye’den alınan emekli aylığına göre de kesinti yapılıyor
Alman mevzuatına göre yukarıda örneğini verdiğimiz Perihan hanımın emekli aylığını, dolayısıyla kesintilere esas miktarı belirli sınırı aşan ek gelirler de etkiliyor. Yani Almanya’da emekli aylığı alırken ek gelir (Hinzuverdienst) elde edilmesi halinde bunlar da emekli aylığına katılarak kesintiler yeniden hesaplanır.
29.04.2004 tarih ve 883/2004 sayılı ve 16.09.2009 tarih ve 987/2009 sayılı Avrupa Birliği (AB) Direktifleri ile AB üyesi ülkeleri arasında sosyal güvenlik sistemlerinin uygulama birliği ve eşitlik sağlamak istenmiş, Almanya da bu direktiflere uygun olarak 5. Sosyal Sigorta Kanunu’nun (SGB V) 228 inci maddesinin birinci fıkrasına 01.07.2011 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere bir cümle eklemiştir.
Bu cümle eklenmeden yani 01.07.2011 tarihinden önce sadece Almanya içerisinde elde edilen ek gelirler sağlık sigortası kesintilerine katılırken bu tarihten sonra eklenen cümle ile Almanya dışında elde edilen aylık ve gelirler de dahil edildi.
İşte bu ek gelirlerden biri de Türkiye’de SGK’dan alınan emekli maaş veya gelirlerdir. Çünkü Alman mevzuatına göre Almanya dışındaki gelirler de Alman Emeklilik Sigorta Kurumuna derhal bildirilmek zorunda. 01.07.2011 tarihinden beri SGK aylık ve gelirleri de Alman mevzuatına göre ek gelir kabul edildiğinden SGK’dan alınan maaşın yıllık belirlenen Euro karşılığı miktarından da toplam % 10,75 oranında kesinti yapılıyor.
Perihan hanımın Türkiye’de SSK kapsamında 2.466 TL emekli maaşı aldığını, bunun da yıl başı itibariyle 400 Euro olduğunu kabul edersek, 400 Euro’nun % 10,75’i olan 43,00 Euro daha Almanya emekli maaşından kesinti yapılacaktır ki, Alman emekli maaşı 530,63 Euro’ya düşecektir.
5. Sosyal Sigorta Kanununun 249a maddesine göre de Perihan hanım bu kesintileri sadece kendisi ödüyor, diğer yarısını Alman Emeklilik Sigorta Kurumu sağlık sigortasına ödemiyor. Ayrıca 11. Sosyal Sigorta Kanunu’nun (SGB XI) 57 inci maddesine göre de bakım sigortası primi kesintisi yapılmak zorunda.
Bu nedenle Türkiye’den alınan emekli maaşının zaman geçirilmeden Alman Emeklilik Sigorta Kurumuna bildirilmesi yasal bir zorunluluktur. Perihan hanım bu Türkiye emekli maaşını bildirmez ve ileride Alman Emeklilik Sigorta Kurumu Türkiye’den emekli maaşı alındığını öğrenirse geriye doğru tüm kesinti farklarını faizi ile birlikte Perihan hanımdan talep eder.
Perihan hanımın “Ben yasayı ve bildirim zorunluluğunu bilmiyordum” demesi bir anlam ifade etmez. Zira yasayı bilmemek mazeret sayılmadığı gibi Alman Emeklilik Sigorta Kurumu ilk emekli maaşını bağladığında Perihan hanıma gönderdiği aylık bağlama kararında (Rentenbescheid) bu konularda ayrıntılı bilgiler ve uyarılar yapıyor.
Türkiye’deki emekli aylığına göre kesinti hukuki midir?
Yasal düzenlemeler AB ve Almanya hukukunu ilgilendirdiğinden Türkiye avukatı olarak benim uzmanlık alanım değil. Ancak naçizane tespit ve görüşlerimi sizinle paylaşmak isterim.
Her şeyden önce 2011 yılında getirilen yasal düzenleme AB’nin 29.04.2004 tarih ve 883/2004 sayılı ve 16.09.2009 tarih ve 987/2009 sayılı direktiflerine göre bir iç hukuk düzenlemesidir ve sadece AB üyesi ülkelerdeki aylık ve gelirler için bağlayıcı olmalı. Henüz AB üyesi olmayan Türkiye açısından bağlayıcı olmamalı.
Çünkü düzenlemenin esas mantığı AB üyesi ülkeler arasındaki eşitliğin sağlanmasıdır. Türkiye bu amacın ve kapsamın dışındadır. Bu nedenle Türkiye’den alınan gelir ve aylıklardan kesinti yapılması hukuki değildir.
Diğer yandan AB ve Almanya ile hukuki bağımızı kuran ne Almanya-Türkiye Sosyal Güvenlik Sözleşmesinde, ne AET Ortaklık Sözleşmesi ile buna bağlı ek protokollerde, ne AET Ortaklık Konseyi Kararlarında ne de diğer milletler arası sözleşme ve mevzuatta böyle bir kesintinin yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle de kesinti yapılması pozitif hukuk kurallarına da aykırıdır.
Ayrıca emeklinin tamamen kendi çalışma ve gayretleriyle ödediği primlere dayalı Almanya dışında elde ettiği emeklilik aylığı hakkına Almanya’nın hiçbir katkısı ve külfeti olmadığı halde Almanya dışından emekliyi cezalandırır gibi kesinti yapması hem kişinin mülkiyet hakkının ihlali hem de tek taraflı Almanya’dan emekliden sadece Almanya’daki gelirlerinden kesinti yoluna giderek ayrımcılık yapması da ayrımcılık yapma yasağının ihlalidir.
Lakin tespit edebildiğim kadarıyla Eyalet Sosyal Yüksek Mahkemesi seviyesine kadar getirilen davalarda Alman yargısı maalesef uygulamada ayrımcılık yasağının ihlali yok demiştir. (LSG Baden-Württemberg Urteil vom 19.6.2015, L 4 KR 2901/12)
Kararın tamamına ulaşamadığım yine Türkiye’den emekli bir vatandaşımızın uygulamaya karşı açtığı dava da reddedilmiş, bu karar diğer yargı kararlarına emsal alınmıştır. (LSG Baden-Württemberg, Urteil vom 10.12.2014 – L 5 KR 1927/12)
Fakat burada unutmamak gerekir ki, bu kararlar Eyalet Sosyal Yüksek Mahkemesi seviyesinde verilen kararlardır. Davanın ve konunun Alman Yargıtay’ına (Bundesgerichtshof) ve Alman Anayasa Mahkemesine kadar götürülmesi gerekir. Bu konuda Türkiye Cumhuriyeti devletimiz de hak aramak isteyen vatandaşlarımıza öncü ve destek olmalıdır.
Bu kesintiler konusunda hukuki mücadele vermek isteyen mağdur vatandaşlarımız Türkiye avukatı olarak bize değil Alman hukukunda uzman avukat meslektaşlarımıza müracaat edip haklarını arayabilirler.
