Boşanma kararlarının tanınması için yönetmelik çıktı ama hâlâ bekleyeceğiz

Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen boşanma kararlarının dava açmaksızın tanınmasına dair 29.04.2017 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 690 sayılı KHK ile getirilen düzenlemenin uygulama yönetmeliği nihayet 9 ay 8 gün sonra 7.2.2018 tarihinde Resmi Gazetede yayınlandı.

UYGULAMA HEMEN BAŞLAYACAK MI?

Herşeyden önce belirteyim ki, bu düzenleme sadece anlaşarak birlikte başvuracak gurbetçimiz için mümkün olduğundan daha önceki köşe yazımda da belirttiğim gibi sadece yurtdışında boşanan yüzde 20’lik bir kısmın işini görecektir. Zira anlaşma yoksa dava açma mecburiyeti devam ediyor. (*)

Diğer taraftan beklendiği gibi yönetmelik yayınlanır yayınlanmaz gurbetçimiz eşler anlaşsalar, birlikte konsolosluğa gitseler ve gerekli evrakları (yabancı mahkeme boşanma kararı, tercümesi v.s.) konsolosluk memuruna verseler bile işlerini hemen göremeyecekler.

Çünkü yayınlanan tam adı “Yabancı Ülke Adlî veya İdarî Makamlarınca Verilen Kararların Nüfus Kütüğüne Tescili Hakkında Yönetmelik” gereğince bu boşanma kararlarının aile kütüğüne tescil işlemlerini yapmak üzere dış temsilciliklerde ve Bakanlıkça Türkiye’de belirlenen il müdürlüklerinde komisyonlar oluşturulması gerekiyor. (md. 8)

Ak Parti İstanbul Milletvekili Mustafa Yeneroğlu da Kasım 2017’de Almanya’da bir grup STK temsilcileri ile yaptığı toplantıda yönetmeliğin çıkmasının yeterli olmayacağını, konsolosluk ve nüfus müdürlüklerinde alt yapının yapılması ve insan kaynaklarının değerlendirilmesi gerektiğini ve yönetmelik yayınlanır yayınlanmaz vatandaşın konsolosluklara hücum etmemesini söyleyerek bu düzenlemeye işaret etmişti. (**)

Gerçekten de öyle. Zira başvuruları konsoloslukta veya nüfus müdürlüğündeki memur değil, kurulacak komisyonlar karara bağlayacak. Bu komisyonların da oluşturulması personel alımı ve seçimi gerektirdiğinden yönetmelik hemen uygulamaya girmeyecek. Bu sürecin ne kadar süreceği idarelerin çalışmasına bağlı olacak.

KİMLER, NASIL VE NEREYE BAŞVURACAK?

Yabancı makamda boşanan eşler bizzat, kanuni temsilcileri veya vekilleri aracılığıyla kararın verildiği ülkedeki dış temsilciliklere, Türkiye’de ise taraflardan birinin yerleşim yeri il müdürlüğüne; Türkiye’de yerleşim yeri yoksa Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kayseri, Konya, Kahramanmaraş, Samsun, Siirt, Sivas, Trabzon, Şanlıurfa ve Van il müdürlüklerinden birine başvuracaklar. (md.5 ve 6)

Yani yurtdışında herhangi bir konsolosluğa değil kararı veren ülkedeki konsolosluğa, Türkiye’de ise ikamet varsa (ki genellikle gurbetçimizin ikameti yok) ikamet yeri il nüfus müdürlüğüne, ikamet yoksa sadece yukarıda belirtilen 18 il müdürlüğüne başvuru yapılacak.

Taraflar konsolosluğa veya nüfus müdürlüğüne başvuruda birlikte hazır bulunamıyorsa  ayrı ayrı başvuruda bulunabilecekler. Fakat ayrı ayrı müracaat edilmesi halinde her iki müracaat arasındaki süre 90 günü geçemeyecek. (md.6/1)

Tek taraflı irade beyanı ile gerçekleşmiş boşanmalar hariç, evliliği sona ermiş kişilerin tescil talebi yapmadan vefatları halinde bu kararın tescilinde hukuki yararı bulunan mesela mirasçıları da başvuruda bulunabilecekler.

BAŞVURUDA HANGİ BELGELER İSTENECEK?

1. a) Başvuru Formu (Bu form öncelikle İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanacak ve kurumlara dağıtılacak),
2. b) Aile kütüğüne tescili talep edilen usulüne göre kesinleşme şerhi ile birlikte onaylanmış kararın aslı ile noter veya dış temsilcilik tarafından onaylanmış veya ilgili ülkenin yetkili makamı tarafından Apostil şerhi tatbik edilerek onaylanmış Türkçe tercümesi,
3. c) Kimlik veya pasaport fotokopileri, taraflardan biri yabancı ise kimlik veya pasaportların noter tasdikli Türkçe tercümeleri,
4. d) Vekil aracılığı ile yapılacak müracaatlarda noter tarafından düzenlenen fotoğraflı özel vekâletnamenin aslı veya onaylanmış aslına uygun örneği. Burada vekil mutlaka avukat olmak zorunda değil. Türk vatandaşı veya yabancı uyruklu gerçek bir kişi olabilir. (md. 4/i ve 7)
5. e) Yabancı ülke makamlarınca verilen kararlarla ilgili daha önce Türk mahkemelerinde açılmış ve halen görülmekte olan dava dosyası bilgileri ile varsa kararların daha önce Türk mahkemelerince kesin hükme bağlanmış olduğuna ilişkin mahkeme kararının aslı veya fotokopisi ya da Türk mahkemelerinde halen devam eden bir dava yahut tanımanın Türk mahkemelerince evvelce reddedildiğine dair karar bulunmadığı yönünde adli makamlardan alınan belge başvuru formuna eklenir. Burada istenen belgeler gurbetçimizi zorlayacaktır. Daha önce dava açanlardan dava dosya bilgileri veya varsa karar suretlerinin temin edilmesi zor olmasa da yurtdışında yaşayanlar için hiç dava açmayandan dava açılmadığına, açılmış ise reddedilmediğine dair mahkemeden yazı temini oldukça zor olacaktır. Zira yurtdışından bu belgenin temini konsolosluklarda mümkün olmadığına göre vatandaşı Türkiye’ye gitmeye zorlayacaktır. Ancak pratik çözüm olarak e-Devlet üzerinden alınacak “Mahkeme dosya bilgisi sorgulama” sonuçları kabul edilebilir. Bunu zaman içerisinde uygulamada göreceğiz.

Yukarıda saydığımız belgelerde eksiklik olursa bu eksikliklerin tamamlanması için vatandaşa 90 günlük süre verilecek. Bu süre içinde eksik belgelerin tamamlanmaması halinde başvuru reddedilecek. (md. 7)

PEKİ BAŞVURUDAN SONRA SÜREÇ NASIL İŞLEYECEK?

Konsolosluklar ve il nüfus müdürlüğünde memur tarafından alınan başvurular kurulacak komisyona sunulacak. Komisyon aynı gün karar vermeyecek. Toplanacağı tarihler iş yoğunluğuna göre başkan tarafından belirlenecek komisyon, gündem olması halinde en geç 15 gün içinde toplanacak. Kararlar toplantıya katılanların oy çokluğu ile alınacak. Oylamada eşitlik olması halinde başkanın taraf olduğu görüş kabul edilecek ve karara katılmayan komisyon üyesi gerekçesini yazılı olarak belirtecek. (md. 9)

Komisyon, yabancı ülke makamlarınca verilen kararların aile kütüğüne tescilinin yapılıp yapılamayacağını mevzuat doğrultusunda inceleyecek, karar verecek ve sonucu ilgili taraflara ve il müdürlüğüne bildirecek. Bu işlemler için, Genel Müdürlük tarafından aynı karara dayalı mükerrer başvuruları önlemek amacıyla elektronik ortamda bir kayıt sistemi de oluşturulacak.

Komisyon yabancı ülke makam kararındaki sadece boşanma, evliliğin butlanı, iptali ve mevcut olup olmadığının tespiti ile ilgili kısımlar hakkında karar verebilecek. Kararlarda velayet, iştirak nafakası, çocuk ile kişisel ilişki kurulması, mal rejimi ve tazminat gibi tenfize konu olan hükümler hakkında karar vermeyecek, bunlar için hak iddia edenler bu kararların tenfizi için yetkili aile mahkemelerinde dava açacaklar.

Ayrıca komisyon yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen kararla ilgili Türkiye’de açılmış ve halen devam eden veya reddedilmiş dava bulunuyorsa veya karar Türk kamu düzenine açıkça aykırı ise gerekçesini belirterek başvuruyu reddedecek. Komisyon tarafından reddedilen başvurular hakkında taraflar 5718 sayılı Kanun uyarınca yetkili aile mahkemelerine kararın tanınması veya tenfizi için dava açabilecekler. (md.11)

Komisyonda tescile yönelik verilen kararlar konsolosluklar veya il müdürlüklerince 7 gün içinde aile kütüklerine tescil edilecek. Bu kararlar yabancı adlî veya idarî makamdaki kesinleşme tarihinden itibaren Türk hukuku açısından hüküm doğuracak. (md. 10) Örneğin Alman mahkemesi boşanma kararı 29.04.2011 tarihinde kesinleşmiş ise konsolosluk veya nüfus müdürlüğündeki komisyon, kararı 2018 yılında da verse taraflar Türk hukuku açısından 29.04.2011 tarihinden itibaren boşanmış kabul edilirler. (5718 sayılı Kanun md. 59)

Şayet komisyonca verilen kararlarda veya tescil işlemlerinde maddi bir hata bulunduğu sonradan anlaşılırsa talep üzerine veya resen (kendiliğinden) kararı veren komisyonca düzeltme kararı alınabilecek. Düzeltme kararları tarafların başvuru formunda yer alan adreslerine yazılı olarak da ayrıca bildirilecek.

Yukarıda ayrıntılı olarak izah etmeye çalıştığım gurbetçimizin ancak yüzde 20’lik kısmının işini görebilecek yönetmeliğin tam olarak ne zaman uygulanacağı yetkili makamların alt yapı çalışmalarının hızına bağlı olduğu gibi uygulamada daha ne tür sorunlar çıkacağını zaman içerisinde göreceğiz.

(*) https://panorama-news.de/yazarlar/avukat-serif-yilmaz/bosanma-kararlarinin-taninmasi-icin-cikarilan-kanun-gurbetcimizin-derdine-care-degil/

(**)  https://www.facebook.com/iskender.gungor.370/posts/1910273509224535