Boşanma kararlarının tanınması için çıkarılan kanun gurbetçimizin derdine çare değil

İnsanımızın yaşadıkları ülke mahkemelerinden aldıkları boşanma kararlarını Türkiye’de mahkemeler yolu ile tanıtmak zorunda olmaları hem onlar hem de biz avukatlar için gerçekten bir çile…

Yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de çile ve ızdıraba dönüşmeden tanınması konusunda Ak Parti hükümeti 2015 yılındaki seçimler öncesinde verdiği sözünü 29.04.2017 tarihli mükerrer Resmi Gazetede yayınlanan 690 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 4 üncü maddesiyle Nüfus Hizmetleri Kanununa 27/A maddesini ekleyerek yerine getirdi.

“Yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen boşanma kararlarının nüfus kütüğüne tescili” başlıklı düzenlemeye göre;

1. Artık gurbetçimizin yabancı mahkemelerden aldıkları kesinleşmiş boşanmaya, evliliğin butlanına, iptaline veya mevcut olup olmadığının tespitine ilişkin kararlar davaya gerek kalmadan nüfus kayıtlarına işlenerek tanınacak.
2. Mahkeme kararları ile birlikte yabancı idari makamlarca (Ör: Belediye, Nüfus Müdürlükleri) verilen bu kararlar da aynı şekilde tanınacak.

Ancak her iki durumda da dava açılmadan tanıma ve tescil için boşanan TARAFLARIN gerekli belgelerle BİZZAT veya vekilleri aracılığıyla BİRLİKTE başvuru yapmaları gerekiyor. Ayrıca bu kararların Türk kamu düzenine aykırı olmaması da diğer bir şart.

Diğer yandan şunu da belirtmek gerekir ki, henüz KHK yayınlandı. Bu KHK, TBMM’de onay bekliyor ve ayrıca uygulama yönetmeliği İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılmadığı için düzenleme halen uygulanamıyor.

AK Parti İstanbul Milletvekili Mustafa Yeneroğlu yönetmelik hazırlıklarının devam ettiğini, yılsonu veya 2018 yılı başında yayınlanacağını söylese de konsolosluklar ve nüfus müdürlüklerindeki personel sıkıntısından uygulamaya geçmenin sıkıntılı olacağı uyarısını da yapıyor.

PEKİ DÜZENLEME HER GURBETÇİNİN TANITMA ÇİLESİNE ÇARE OLACAK MI?

Demin de belirttiğimiz gibi düzenleme sadece anlaşarak beraber başvuru yapanları kapsıyor. Bu düzenleme gurbetçinin çilesine son vermek adına olumlu bir adım olsa da kanaatimizce insanımızın ancak bir kısmını memnun edeceği gibi beraberinde başka hukuksal sorunları da getirecektir.

Nasıl mı? Öncelikle dava konusu olan kavga, şiddet, şikayet ve çekişmelerle sonuçlanan eşleri, çocukları ve hatta yakın aile çevrelerini etkileyen bir evliliğin sona ermesi anlamına gelen boşanmadır.

Taraflar zaten anlaşamadıkları için yurtdışında boşanmışlardır. Yabancı mahkemede boşandıktan sonra çoğunun birbiriyle irtibatı yoktur veya nafaka, velayet gibi sebeplerle birbirlerine nefret beslemekte, zorluklar çıkarmaktadır.

Diğer yandan yıllar önce yabancı mahkemede boşanmalarına rağmen Türkiye’de tanıtma yapmayanlar diğer eşin adresini tespit edememekte, edebilseler bile eski eş yabancı ise anlaşmaya yanaşmamaktadır.

Bu nedenlerle bize gelen tanıma tenfiz talepli davaların da zaten yüzde 80’i çekişmelidir. Sadece yüzde 20’lik bir kısmı anlaşma ile halledilebilmektedir. Birlikte başvuru yapma zorunluluğu bu nedenle düzenlemeyi ölü doğum haline getirmektedir.

Diğer sıkıntılar ise bu kararların yargı denetiminden geçmeden idari makamlarca tanınmasında hem Türk hukuku hem de yabancı hukuk uygulamaları yönüyle çıkacak sorunlardır.

Türk hukuku uygulaması yönüyle örnek verelim; iki vatandaşımız bir şekilde anlaşarak Konsolosluğa boşanma kararının tanınması için müracaat etti. Bu kararın şekli olarak herşeyi tamam olsa bile karar içeriğinin Türk kamu düzenine aykırı olduğuna kim karar verecek?

Sırf bu nedenle tanıma talebi hukukçu olmayan Konsolosluk memuru veya Nüfus Müdürü tarafından reddilince ne olacak? Düzenlemeye göre taraflar bu karara karşı yine Türk Aile mahkemesinde dava açacak. Yani yine geldik çileli dava aşamasına.

Alman hukuku uygulaması yönünden de örnek verelim. Eyaletlerin değişik uygulamalarına göre bir vatandaşımız tekrar evlenmek istediğinde şayet taraflardan biri Alman mahkemesinde boşanmış ise kendisinden Türkiye’de bu kararın tanınmasına dair mahkeme kararı istenmekte.

Bu durumda vatandaşımız “Ben kararımı Konsoloslukta tanıttım, işte de evlenme ehliyet belgem” dese de Alman nüfus dairesi mutlaka bir mahkeme karar talep ediyor. Peki bu vatandaşımız ne yapacak? Ya Türkiye’ye gidip nikah işlemini yapacak ya da yine dava açmak zorunda kalacak.

Türkiye’de nikah kıysa bile şayet eşini Türkiye’den aile birleşimi ile getirecekse, Almanya’da boşandığından aile birleşimi işlemi sırasında Alman Konsolosluğu kendisinden mutlaka Alman mahkemesi boşanma kararının Türk mahkemesinde tanıtıldığına dair bir mahkeme kararı isteyecektir. Bu durumda da yine dava açma zorunluluğu olacak.

Bütün bunlara yabancı mahkeme kararının mahkeme aracı kılınmadan idari yoldan tanınması sebebiyet verecektir. Dolayısıyla düzenleme gerçekten ölü bir doğum halini almıştır.

BİZİM ÖNERİMİZ ALMAN BOŞANMA KARARI TANIMA USULÜDÜR

O halde öyle bir düzenleme yapılmalı ki, hem tüm vatandaşlarımızı kapsamalı hem de uygulamada tereddüt ve hukuki sorun yaratmamalı. Bunun için önerimiz Alman hukuk sistemindeki tanıma usulüdür.

Bu usulü Türk sistemine uyguladığımızda; yabancı bir mahkemede boşanan vatandaşımız karşı tarafa da (anlaşmaya) gerek kalmadan Türkiye’de tek taraflı olarak ister bizzat ister bir avukat aracılığıyla Aile Mahkemesine harcını ve giderlerini yatırarak müracaat edebilir.

Bu müracaatı alan mahkeme aynı Türkiye’deki çekişmesiz yargı davalarında (Örneğin: veraset ilamı) olduğu gibi dilekçeyi esas defterine kaydederek dosya üzerinden yabancı mahkeme boşanma kararını hem şekli olarak hem de esastan Türk kamu düzenine uygunluk yönünden inceler ve kararı kabul ederek ilgili Nüfus Müdürlüğüne 10 gün içerisinde göndererek işletir, talep sahibine veya vekiline de kararın bir suretini istek üzerine verir veya tebliğ eder. Bu kadar.

Böylelikle;

1-Yabancı mahkemede boşanan vatandaşımız karşı tarafa ihtiyaç duymadan kararını tanıtacağından düzenleme yüzde 100’lük bir kısmın işini görür.

2-Türk kamu düzenine uygunluk bir hakim tarafından denetlenmiş olur.

3-Tanıma kararı mahkemece dosya üzerinden bir hakim tarafından verileceğinden yabancı makamlar nazarında da bir sorun çıkarılamaz.