Bu köşemizde Almanya’dan ölüm aylığı çeşitlerinden biri olan dul aylığı ile ilgili bilgileri sizlerle paylaşacağız. Ancak konu çok detaylı olduğundan ve bir köşe yazısında ele alınamayacağından konu başlıklarıyla ayrı ayrı hukuki dayanaklarını göstererek ve örnekler vererek köşe yazılarımızda sizleri bilgilendirmeye çalışacağız.
Unutmamak gerekir ki, köşe yazılarımızda verdiğimiz bilgiler genel bilgilendirme ve yönlendirme amaçlı olduğundan bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Konu ile ilgili Alman hukukunda uzman bir avukat veya sosyal güvenlik uzmanına başvurulmasını tavsiye ediyoruz.
Almanya’dan dul aylığı için ölen sigortalıya ilişkin şartlar nelerdir?
Sigortalının vefatı anında en az 60 ay sigortalılık süresi olmalıdır (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı md. 50/1 ve 51/1 ve 4). Ölüm anında sigortalının en az 60 ay sigortalılık süresi yok ise bunun Türk emeklilik sisteminde olduğu gibi borçlanma yolu ile tamamlanması mümkün değildir.
Sigortalı ölüm anında halihazırda bir emekli aylığı alıyorsa bu asgari 60 ay sigortalılık şartının kontrolü gerekmiyor. Bunun dışında örneğin sigortalının bir iş kazası sonucu ölümü halinde bu süreyi önceden doldurulup doldurulmadığı (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı md. 53 ve 245) veya 60 aylık asgari sigortalılık süresinin tamamlanıp tamamlanmadığı kontrol edilmelidir (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı md. 50/1, 51/1 ve 4, 52/1-2, 244a).
60 ayı doldurulamayan ölen sigortalının şayet daha önceden yurtdışı borçlanma süreleri hariç askerlik, doğum borçlanması gibi 5510 sayılı Kanunun 41. maddesinde sayılına Türkiye içi hizmet borçlanması sayılanlar dahil Türkiye’de zorunlu veya isteğe bağlı sigortalılığı varsa ve bu sürelerle 60 ay tamamlanabiliyorsa iki ülke hizmetleri Almanya-Türkiye Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre birleştirilebilir ve 60 aylık süre tamamlanabilir.
Dul aylığı için dul kalan eşe ilişkin şartlar nelerdir?
Erkek veya kadın olsun dul kalan eşin, ölen sigortalı ile ölüm anında resmi evli veya kayıtlı hayat arkadaşı olması ve 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren kanun gereğince evliliğin veya kayıtlı hayat arkadaşlığının en az bir yıldan fazla devam etmesi gerekir (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı md. 46/2a).
01.01.2002 tarihinden itibaren getirilen bu düzenlemedeki amaç sırf dul aylığına hak kazanmak için yapılan evlilikleri engellemektir. Düzenlemeye göre 01.01.2002 tarihinden sonra yapılan bir evlilikten sonra sigortalı eşin bir yıl içerisinde ölmesi evliliğin dul aylığı amacıyla yapıldığı anlamına gelmektedir. Buna “Evliliğin tek veya baskın amacının dul aylığı alma hakkını elde etme karinesi” deniyor.
Ancak yine aynı düzenlemeye göre 01.01.2002 tarihinden itibaren yapılan evlilikten sonra dul eşin elinde olmayan nedenlerle veya evliliğin dul aylığı almak amacıyla yapılmadığının açıkça anlaşılması hallerinde bu karine çürütülerek bir yıl içerisinde sigortalı eşin vefat etmesine, evliliğin bir yıldan az sürmesine rağmen dul aylığı alınabilir. Örneğin sigortalı eşin bir iş kazası veya trafik kazasında vefat etmiş olması bu evliliğin dul aylığı almak amacıyla yapılmadığının açık delilidir. Bu durumda dul kalan eş evlilik bir yıl süremese de dul aylığına hak kazanır.
01.01.2002 tarihinden önceki kanuni düzenlemede en az bir yıl evli olma şartı bulunmuyordu. Bu nedenle şayet dul eş diğer şartları taşıyorsa ve 01.01.2002 öncesi vefat eden sigortalı ile evlenmiş ise dul aylığı almak için kendisinden en az bir yıl evli olma şartı istenmez. (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı -SGB VI- md. 242a/3)
Burada evliliğin değerlendirilmesi temel olarak Alman hukukuna göre belirleniyor. Lâkin Alman kamu düzenine aykırı değilse evliliğin yabancı ülkede veya Almanya’da yapılmış olması önemli değildir. Türkiye’de de yapılan nikah işlemi neticesi alınan uluslararası evlilik belgesinin Alman makamlarına ibrazı halinde bu resmi evlilik geçerlidir (Alman Medeni kanunun Uygulamasına İlişkin Kanun -EGBGB- md. 11 ve 13/4).
Ancak Alman hukukuna göre eşin evlenme yaşının yabancı hukuka (örneğin Türk hukukuna) tabi olması ve nişanlının evlendiğinde henüz 16 yaşını doldurmamış olması durumunda evlilik geçersiz sayılıyor. Ayrıca, evlenen eşin evlilik sırasında 16 yaşında olması ancak 18 yaşını doldurmamış olması durumunda çocuk evlilikleriyle mücadele kapsamında Alman mevzuatına göre evlilik iptal edilebiliyor (Alman Medeni kanunun Uygulamasına İlişkin Kanun -EGBGB- md. 13/3). Bu uygulama hem yabancı hem de Alman vatandaşları için geçerlidir.
Ölen sigortalının hayat arkadaşının dul aylığına hak kazanabilmesi için bu hayat arkadaşlığının Hayat Ortaklığı Kanununa (Lebenspartnerschaftsgesetz) göre kayıtlı olması gerekmektedir (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 1. Kitabı -SGB I- md. 33b).
Dul aylığı için sağ kalan eşin aylık aldığı sürece evlenmemesi yani dul kalması şarttır. Tekrar evlenme halinde dul aylığı evlenmeyi takip eden takvim ayının başından itibaren kesilir (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı -SGB VI- md. 100/3).
Almanya’dan dul aylığı ile ilgili diğer köşe yazımızda büyük ve küçük dul aylığı şartlarını sizle paylaşacağız.
