İşlenen bir suçtan dolayı alınan adli para cezalarının aksine yoklama kaçaklığı veya bakaya dolayısıyla verilen idari para cezaları kesinlikle kısa süreli de olsa hapis cezasına çevrilemez. Aynı zamanda adli sicil yani sabıka kaydına da işlenmez.
Yoklama kaçağı veya bakayalar verilen idari para cezası kararlarına karşı nasıl ve nereye itiraz edilebileceğini izah etmeden önce konu ile ilgili bir iki bilgi verelim.
Yükümlünün yoklama kaçağı veya bakaya olarak idari para cezası kararının kendisine tebliğinden itibaren bir ay içinde cezanın tamamını ödemesi halinde kendisinden para ceza miktarının dörtte üçü tahsil edilir. Yani %25 indirimli ödeme yapabilir. Ödeme yapılması, yükümlünün bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını da etkilememektedir (Kabahatler Kanunu md. 17/6). Ödemesine rağmen karara karşı itiraz hakkını kullanabilir.
Yükümlünün bu para cezasını ödeme gücü yok ise para cezasının, ilk taksitini peşin ödemek şartıyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit halinde ödenmesine karar verilebiliyor. Bunun için ilgili vergi dairesine müracaat etmesi gerekiyor. Taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi halinde ise idarî para cezasının kalan kısmının tamamı tahsil ediliyor (Kabahatler Kanunu md. 17/3).
Ödeme süresinin son gününün resmî tatile rastlaması halinde, tatili takip eden ilk iş günü mesai bitimine kadar ödeme süresi uzuyor.
İşlenen bir suçtan dolayı alınan adli para cezalarının aksine yoklama kaçaklığı veya bakaya dolayısıyla verilen idari para cezaları kesinlikle kısa süreli de olsa hapis cezasına çevrilemez. Aynı zamanda adli sicil yani sabıka kaydına da işlenmez.
Bu küçük bilgilerden sonra yoklama kaçağı veya bakayalar verilen idari para cezası kararlarına karşı nasıl ve nereye itiraz edilebileceğini izah etmeye çalışalım.
Şayet askerlik şubesi kanuna uygun idari para cezası kararını tebliğ etmiş ise, tebliğ tarihinden itibaren en geç 15 gün içerisinde yükümlü kendisi veya kanuni temsilcisi veya avukatı ile yetkili Sulh Ceza Mahkemesine iki nüsha bir dilekçe ile itiraz edilebilir. Şayet bu sürede itiraz edilmez ise verilen yoklama kaçaklığı veya bakaya kalma sebebiyle verilen idari para cezası kararı kesinleşir (Kabahatler Kanunu md. 27/1 ve 3).
Yükümlü itiraz dilekçesinde, idarî para cezası kararına ilişkin bilgileri ile bu karara karşı ileri sürdüğü delilleri açık bir şekilde göstermesi gerekiyor (Kabahatler Kanunu md. 27/1 ve 3).
Askerlik şubesinin bu idari para cezası kararına karşı yükümlü durumuna göre para cezasının tebliğ edildiği tarihten itibaren soruşturma zamanaşımının geçmesi, erteleme hakkı olduğu dönemler için de para cezasının verildiği, Türkiye’de veya yurtdışında tutukluluğu, hükümlülüğü, bir sağlık kurumu raporuyla belgelendirilmiş istirahat gerektiren hastalığı, eşi veya ikinci derece dâhil kan veya kayın hısımlarından birinin sağlık kurumu heyet raporuyla belgelendirilmiş hayati tehlike içinde olduklarını gösteren hastalığı gibi bir sebebi veya kabul edilebilir bir özrünü göstererek ve belgelendirerek itirazda bulunabilir (Askeralma Kanunu md. 23, 24/1, Askeralma Yönetmeliği md. 99/1, Kabahatler Kanunu md. 20).
Şayet hastalık, doğal afet, tutukluluk gibi bir mücbir sebebin varlığı dolayısıyla bu sürenin geçirilmiş olması halinde bu sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde karara karşı itiraz başvurusunda bulunulabilir. Fakat mahkeme para cezasının yerine getirilmesinin durdurulmasına karar vermedikçe bu itiraz başvurusu kararın kesinleşmesini engellemez. Dilekçede ayrıca, başvurunun süresinde yapılmasını engelleyen mücbir sebep dayanaklarıyla gösterilir (Kabahatler Kanunu md. 27/4).
İtiraz başvurusunu alan yetkili Sulh Ceza Mahkemesi itiraz dilekçesinin bir suretini ilgili askerlik şubesine gönderir. Askerlik şubesi 15 gün içerisinde idarî para cezasına ilişkin işlem dosyasının tamamının bir örneğini, cevap dilekçesi ile birlikte mahkemeye verir. Mahkeme gerekli görmesi halinde işlem dosyasının aslını da ilgili askerlik şubesinden isteyebilir.
Karşılıklı dilekçeler verildikten sonra mahkeme ister dosya üzerinden isterse duruşma açarak incelemesini yapar. Tüm delilleri toplayan mahkeme nihayetinde verilen idari para cezasının hukuka uygunluğu sebebiyle “başvurunun reddine”, hukuka aykırı olmasının tespiti halinde “idari para cezası kararının kaldırılmasına” karar verir. Şayet idari para cezasının miktarı örneğin 2024 yılı için 15.000 TL ve daha az ise mahkemenin verdiği karar kesindir, itiraz edilemez (Kabahatler Kanunu md. 28).
Mahkemenin verdiği bu son kararlara karşı da Ceza Muhakemesi Kanununa göre kararın tebliği tarihten itibaren en geç iki hafta içinde itiraz edilebilir (Kabahatler Kanunu md. 29/1, Ceza Muhakemesi Kanunu md. 267 ve devamı).
İtirazı alan itiraz mahkemesi duruşma açmadan dosya üzerinden inceleme yaparak her bir itirazla ilgili olarak “itirazın kabulüne” veya “itirazın reddine” şeklinde kararını verir (Kabahatler Kanunu md. 29/2 ve 3). Mahkemenin verdiği karar taraflara tebliğ edilir. Vekil olarak avukatla temsil edilme halinde ayrıca taraflara tebligat yapılmaz (Kabahatler Kanunu md. 29/2 ve 3).
İtiraz hakkında karar veren mahkemenin bu kararı kesindir, istinaf veya temyiz yoluna başvurulamaz (Ceza Muhakemesi Kanunu md. 271/4).
Yoklama kaçağı veya bakayalar verilen idari para cezasına ilişkin zamanaşımı da söz konusudur. Şöyle ki; Yetkili askerlik şubesi başkanınca (daha önce ilçe idare kurulu) verilen bu idari para cezaları hakkında Kabahatler Kanunu hükümleri uygulanmaktadır (Askeralma Yönetmeliği md. 101/7).
Bu nedenle bu idari para cezalarının zamanaşımına ilişkin Kabahatler Kanunu 20. maddesi uygulanır. Fakat yoklama kaçağı veya bakaya kalma suçu yükümlülük yerine getirilmedikçe devam eden bir suç türüdür. Yani kesintisiz mütemadi suçlardır. Bu nedenle bu idari para cezalarının zamanaşımı yoklama veya bakaya suçunun işlediği tarihten itibaren başlatılarak askerlik şube başkanınca idari para cezasının verildiği tarihe kadar olan süre ile hesaplanır (Kabahatler Kanunu md. 15/2 ve 20/4).
Örneğin 15.07.1991 doğumlu Almanya’da yaşayan (K) yoklamasını yurtdışı ertelemesini yaptırmadığından 01.01.2001 tarihinden itibaren yoklama kaçağı olmuştur. Yetkili askerlik şubesi başkanı 01.07.2019 tarihinde kendisine 45.000 TL idari para cezası kararı vermiş ve bu kararını usulüne uygun olarak 25.09.2019 tarihinde tebliğ etmiştir. Bu durumda verilen 45.000 TL idari para cezası için soruşturma zaman aşımı ilk defa kaçak kaldığı 01.01.2001 tarihinden değil, 01.07.2019 tarihinden itibaren hesaplanır.
Zamanaşımının başlangıcına ilişkin bu tespit yapıldıktan sonra verilen idari para cezasının toplam miktarına göre soruşturma zamanaşımı süresi belirlenir. Buna göre 100.000 TL veya daha fazla idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde 5 yıl, 50.000 TL veya daha fazla idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde 4 yıl ve 50.000 TL’den az idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde de 3 yıl geçmekle verilen idarî para cezası zamanaşımına uğrar ve zamanaşımının dolması nedeniyle yükümlü kaçak hakkında idarî para cezasına karar verilemez (Kabahatler Kanunu md. 120/1 ve 2).
Örneğimizdeki Almanyalı yükümlü (K) hakkında toplam 45.000 TL idari para cezası verildiğinden, bu miktar da 50.000 TL’den az olduğundan 3 yıllık soruşturma zamanaşımı idari para cezası kararının verildiği 01.07.2019 tarihinden itibaren 01.07.2022 tarihinde dolduğundan verilen para cezası iptal edilir (Yargıtay 7. Ceza Dairesi 15.07.2014 günlü 2014/12343-14631, Yargıtay 19. Ceza Dairesi 02.06.2016 günlü 2016/4694-18992, Yargıtay 19. Ceza Dairesi 04.11.2019 günlü 2019/930-13539, Yargıtay 19. Ceza Dairesi 09.12.2020 günlü 2019/33946 E., 2020/18589 K. Sayılı kanun yararına bozma kararları).
Diğer köşe bir yazımızda konu ile ilgili olarak yükümlülere verilen bu idari para cezasının ödenmemesi halinde hapis cezası verilip verilemeyeceğini izah etmeye çalışacağız.
