Süresiz oturum izni hakkı (Niederlassungserlaubnis) olan Türk vatandaşlarının geçici oturum izni belgesi almasına gerek bulunmuyor. Zira kanun değişikliğinden sonra Almanya’da oturum izinleri pasaporta yapıştırılmıyor, Türk pasaportunun geçerlilik süresi kadar geçerli olan elektronik oturum belgesi (elektronische Aufenhaltstitel, e-AT) veriliyor.
Bir önceki köşe yazımızda (*) Almanya’da yaşayan yabancıların oturum işlemleri ile ilgili yabancılar dairesine başvurduklarında yabancılar dairesi mevzuata göre oturum iznine sahip olup olmadıklarını belirlemek ve oturum izni konusunda bir karar verene kadar geçerli olmak üzere kendilerine Alman İkamet Kanunu’nun 81. maddesine göre verilen geçici oturum izni belgesinin (Fiktionsbescheinigung) ne olduğunu izah etmiştik.
Bu köşe yazımızda ise bu belge ile yurtdışı askerlik ertelemesi yapılıp yapılamayacağı veya dövizle askerlik hizmetinden yararlanıp yararlanılamayacağı sorularını cevaplamaya çalışacağız.
Bu soruları cevaplayabilmek için öncelikle Türk vatandaşlarının yurtdışı askerlik erteleme şartlarını mevzuata göre belirlemek gerekir.
26.06.2019 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Askeralma Kanunu ve bunun uygulama yönetmeliğine göre Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmış yabancı ülkelerde çalışma iznini de ihtiva eden oturma izni veya doğrudan çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren, meslek veya sanat mensubu statülerinden biri ile bulunanlar, yabancı bandıralı gemilerde gemi adamı statüsünde çalışıyor olanlar, tabiiyetinde bulunduğu yabancı ülkelerde ikamet eden çok vatandaşlık hakkına sahip olanlar (çifte vatandaşlar), durumlarını ispata yarayan belgeler ile bağlı bulundukları Türk Konsolosluklarına başvurmaları halinde askerliklerini, 35 yaşını tamamladıkları yılın sonuna kadar erteletebiliyorlar.
Doğum yılına göre 35 yaşından büyük yaşta olanlar, yabancı ülkelerde resmi görevli olarak bulunanlar, dövizli askerlik hizmeti dışında diğer askerlik hizmetlerinden biri ile fiili askerlik hizmetine başlamamış olanlar, bu durumları devam ettiği müddetçe yabancı ülkelerde ilticacı, kaçak işçi ve sığınmacı olarak bulunanlar, Türk bandıralı gemilerde çalışanlar ile yurda kesin dönüş yapan veya sınır dışı edilenler yurt dışı askerlik ertelemesi hakkından faydalanamıyor.
Yurtdışı askerlik erteleme hakkı olanlardan işçi statüsünde olanlar, Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmış yabancı ülkenin resmî makamlarından iltica başvurusu dışında elde ettikleri ve kendilerine yabancı ülkede işçi statüsü sağlayan, işverenler statüsünde olanlar işveren statüsü veren, bir meslek veya sanatı icra edenler ise meslek ya da sanatlarını icra etmelerine imkân veren çalışma iznini ihtiva eden oturma izni veya çalışma izin belgesini ve umuma mahsus Türkiye Cumhuriyeti pasaportunu ibraz etmeleri ilk erteleme başvurularında Türk konsolosluğuna ibraz etmeleri gerekiyor.
Bu mevzuat hükümlerine baktığımızda Almanya’ya gerek Alman Anayasasının 16a gerekse 1951 Cenevre Sözleşmesi hükümlerine göre sığınma başvurusu yapanların mevzuatın açık hükmüne göre 35 yaşından küçük yaşta olsalar dahi yurtdışı askerlik ertelemeleri mümkün değildir. Hal böyle olunca geçici oturum belgesiyle hatta mülteci statüsü aldıktan sonra buna dayalı oturum izni alsalar dahi yurtdışı askerlik ertelemesi hakları olmadıkları açıktır.
İltica dışında yasal olarak Almanya’da bulunan bir Türk vatandaşının yabancılar dairesine ilk defa oturum izni için başvurması halinde oturum izni verilinceye kadar kendisine verilecek Fiktionbescheinigung ile de 35 yaşından küçük olsa bile yurtdışı askerlik ertelemesi yapılmaz, yapılamaz. Zira bir önceki köşe yazımızda izah ettiğimiz gibi geçici oturum belgesinin ilk verilişinde birinci kutucuk yani “Yabancılar dairesinin bu başvuruya ilişkin kararına kadar Alman İkamet Kanunu 81. maddesinin 3. fıkrasının 1. cümlesine göre ikametine izin verilmiş sayılır” kutucuğu işaretlidir ve burada her ne kadar ikamete geçici olarak izin verilmiş olsa da çalışma iznini kapsamadığından Türk askerlik mevzuatının aradığı çalışma iznini ihtiva eden oturma izni şartı gerçekleşmemektedir.
Ancak burada şu bilgiyi vermek gerekir ki, Alman mevzuatından bağımsız olarak Aile Birleşimi Anlaşmaları çerçevesinde yabancı bir ülkede kendilerine ikamet etme ve çalışma hakkı verilmesi taahhüt edilenlerin askerlikleri, iltica başvurusu dışında elde ettikleri ve kendisine yabancı ülkede işçi statüsü sağlayan çalışma iznini ihtiva eden oturma veya doğrudan çalışma izni alıncaya kadar başvuru yılını takip eden yılın sonuna kadar 35 yaşını geçmemek üzere birer yıllık sürelerle en çok üç kez bağlı bulundukları Türk Konsoloslukları aracılığı ile askerlik şubelerine başvurmalarını müteakip ertelenebiliyor.
Bu durumda olanların müracaatını, yükümlünün ikamet veya çalışma hakkı verileceği taahhüt edilen ülkede (Ör: Almanya’da) yaşayan eşi veya birinci dereceden kan ve kayın hısımları yapabilir. Bu şekilde yapılan müracaatlarda yükümlü adına müracaat edenin çalışma iznini de ihtiva eden oturma izni veya çalışma izni bulunduğunu gösteren belgelerin ve yükümlü ile yakınlık derecesini ispata yarayan evlilik belgesi veya vukuatlı nüfus kayıt örneğinin de yükümlüye ikamet ve çalışma hakkı verileceğini taahhüt eden yabancı ülke makamları tarafından düzenlenmiş belge ile birlikte ibraz edilmesi zorunlu.
Hakkında sınır dışı kararı verilen Türk vatandaşının da yurtdışı askerlik ertelemesi yapılmaz. Çünkü bu durumda geçici oturum belgesindeki ikinci yani “Yabancılar dairesinin bu başvuruya ilişkin kararına kadar Alman İkamet Kanunu 81. maddesinin 3. fıkrasının 2. cümlesine göre sınır dışı etme işlemi askıya alınmıştır” kutucuğu işaretlidir. Yurtdışı askerlik ertelemesi açısında burada iki şart yerine getirilememektedir. Birincisi sınır dışı etme işlemi askıya alınmasına rağmen çalışma izinleri yoktur. İkincisi sınır dışı etme işlemi askıya alınmasına rağmen sınır dışı edilme risklerinin olması ve Askeralma Kanun ve yönetmeliğine göre sınır dışı edilenlerin yurtdışı askerlik ertelemelerinin iptali söz konusudur.
Geçici oturum izni belgesindeki kutucuklardan üçüncüsü yani oturum iznini uzatma veya oturum çeşidini değiştirme için başvuranlara ilişkin “Yabancılar dairesinin bu başvuruya ilişkin kararına kadar Alman İkamet Kanunu 81. maddesinin 4. fıkrasına göre oturum izni geçerlidir” kutucuğu işaretli ise bu belgeye sahip Türk vatandaşı önceki oturum izninde olduğu gibi Almanya’da çalışma iznine sahip olduğundan bunlar 35 yaşından küçük iseler bu belge ile askerliklerini erteletebilirler. Çünkü mevzuatın aradığı iki şart olan hem oturum izni hem de çalışma izinleri devam etmektedir. Lâkin bu vatandaşlar hakkında Alman yabancılar dairesi henüz tam ve kesin bir karar vermediğinden askerlik ertelemeleri geçici oturum izni belgesindeki süre kadar ertelenebilir. Yabancılar dairesinin karar verip tam oturum izni aldıktan sonra bu vatandaşlarımızın tekrar bu oturum izni belgeleriyle askerlik ertelemesi için başvurmaları gerekir.
Süresiz oturum izni hakkı (Niederlassungserlaubnis) olan Türk vatandaşlarının geçici oturum izni belgesi almasına gerek bulunmuyor. Zira kanun değişikliğinden sonra Almanya’da oturum izinleri pasaporta yapıştırılmıyor, Türk pasaportunun geçerlilik süresi kadar geçerli olan elektronik oturum belgesi (elektronische Aufenhaltstitel, e-AT) veriliyor. Bu vatandaşlarımızın pasaportlarının geçerlilik süresi dolsa bile oturum izinleri dolayısıyla çalışma izinleri süresiz olduğundan bu hakları devam eder ve kanaatimize göre bu belgelerle askerliklerini 35 yaşına kadar erteletmeleri mümkündür.
Türk vatandaşlarının geçici oturum izni belgesiyle dövizle askerlik hakkı
Yine askerlik mevzuatımıza göre bir Türk vatandaşının dövizle askerlik hizmetinden faydalanabilmesi için diğer şartların yanında aynı yurtdışı askerlik ertelemesinde aranan şart gibi Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmış yabancı ülkelerde iltica başvurusu dışında yabancı ülke mevzuatına uygun bir şekilde elde ettikleri çalışma iznini de ihtiva eden oturma izni veya doğrudan çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren, meslek ya da sanat mensubu statüsüne haiz olmaları gerekiyor.
Buna ek olarak bu Türk vatandaşının Türkiye’de geçirilen süreler hariç olmak üzere en az toplam üç yıl (1095 gün) süre ile fiilen çalışmış olma şartı da bulunuyor.
Bu mevzuat hükümlerine baktığımızda Almanya’ya gerek Alman Anayasasının 16a gerekse 1951 Cenevre Sözleşmesi hükümlerine göre sığınma başvurusu yapanların ister bu statüye dayalı tam oturum izinleri olsun ister Almanya’da 3 yıl çalışmış olsunlar isterse geçici oturum belgeleri olsun mevzuatın açık hükmüne dövizle askerlik hizmetinden faydalanabilmeleri mümkün değildir.
Aynı şekilde geçici oturum izin belgelerinde birinci ve ikinci kutucuğu işaretli olan Türk vatandaşlarının da çalışma izni olmadığından bunların yurtdışı askerlik ertelemeleri yapılamayacağı gibi dövizle askerlik hizmetinden de yararlanmaları mümkün değildir.
Geçici oturum izin belgelerinde üçüncü yani oturum iznini uzatma veya oturum çeşidini değiştirme için başvuranlara ilişkin “Yabancılar dairesinin bu başvuruya ilişkin kararına kadar Alman İkamet Kanunu 81. maddesinin 4. fıkrasına göre oturum izni geçerlidir” kutucuğu işaretli olan Türk vatandaşlarının oturum ve çalışma izinleri devam ettiği için kanaatimize göre belgenin geçerli olduğu süre içerisinde askerlik mevzuatının aradığı en az 3 yıl Almanya’da çalışma ve başvuru öncesinde uzaktan askerlik eğitimi alma şartlarını yerine getirmeleri halinde 35 yaşından önce veya daha sonra dövizle askerlik hizmetinden faydalanmaları mümkündür.
Konu ile ilgili olarak yurtdışında konsolosluklarımızdan veya Büyükelçiliklerimizden, Türkiye’de ise bağlı olunan askerlik şubelerinden veya Millî Savunma Bakanlığı Askeralma Genel Müdürlüğünden bilgi alınabilir.
(*)https://panorama-news.de/yazarlar/almanyada-gecici-oturum-belgesi-fiktionsbescheinigung-nedir/
