Alman vatandaşlığının kazanılması, çocuğun doğumunun kaydedildiği doğum kütüğüne tescil edilir.
01.01.2000 tarihinde yürürlüğe giren kanun değişikliğiyle Alman Vatandaşlık Kanununun 4/3 maddesi gereğince bu tarihten sonra yabancı uyruklu bir anne babanın çocuğu, Almanya’da doğmakla, anne babadan biri Almanya’da en az sekiz yıldan beri yasal olarak ve başvuru tarihinde süresiz oturum hakkıyla birlikte ikamet etmesi ve İsviçre vatandaşı veya onun aile ferdi olarak, 21.06.1999 tarihli Avrupa Topluluğu (şimdiki AB) ve üye devletleri ile İsviçre Konfederasyonu arasında kişilerin serbest dolaşımına ilişkin sözleşme gereğince süresiz ikamet hakkına veya ikamet iznine sahip olması halinde Alman vatandaşlığını kazanıyor.
Alman vatandaşlığının kazanılması, çocuğun doğumunun kaydedildiği doğum kütüğüne tescil edilir.
Aynı şekilde yabancı anne babadan birinin Almanya’da en az sekiz yıldan beri yasal olarak ve süresiz oturum hakkıyla birlikte ikamet etmesi şartıyla 02.01.1990 ile 31.12.1999 tarihleri arasında Almanya’da doğan ve anne veya babası tarafından geriye dönük 31.12.2000 tarihine kadar Alman vatandaşlığına kabulü için başvurulması halinde bu çocuklar da Kanunun 40b maddesi gereğince Alman vatandaşlığını kazanabiliyorlar.
Bu çocuklar 01.01.2000 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayan doğum yeri esasına göre Alman vatandaşı olurken aynı zamanda anne ve babalarından dolayı da ebeveynlerinin vatandaşlığında kalabiliyorlar. Yani çifte vatandaş oluyorlar.
Örneğin 1992 yılından beri Almanya’da süresiz oturum hakkıyla ikamet eden iki Türk vatandaşı Kazım beyle Merve hanımın Erlangen şehrinde 2001 yılında dünyaya gelen çocukları Meryem doğum yerinden dolayı Alman vatandaşlığını alırken aynı zamanda anne babadan dolayı da Türk vatandaşı olur.
Veya 1986 tarihinden beri Almanya’da süresiz oturum hakkıyla ikamet eden Türk vatandaşı Sadettin beyle eşi Rus vatandaşı İrina hanımın 1994 yılında Hof şehrinde dünyaya gelen çocukları Emir için 10.10.2000 tarihinde doğum yeri esasına göre geriye dönük Alman vatandaşlığı başvurusu yapılıyor ve Emir doğum yerinden dolayı Alman vatandaşlığını alırken aynı zamanda babadan dolayı da Türk vatandaşı oluyor.
Görüldüğü gibi iki yabancı uyruklu ebeveyn 8 yıl, 10 yıl veya 30 yıl Almanya’da yasal olarak ikamet etseler bile bunların çocuğu olarak Almanya’da doğmak başlı başına Alman vatandaşlığı hakkını kazandırmıyor.
Kanuni düzenlemeye göre iki yabancı uyruklu ebeveynin 8 yıldan beri Almanya’da yasal olarak ve başvuru tarihinde süresiz oturum izni ile ikamet etmesi ve bunlarının çocuklarının 01.01.2000 tarihinden sonra Almanya’da doğması gerekiyor. İstisna olarak 02.01.1990 ile 31.12.1999 arasında Almanya’da doğan çocuklar için ise mutlaka anne veya babası tarafından geriye dönük 31.12.2000 tarihine kadar Alman vatandaşlığının kaydı için başvuru yapması gerekiyor.
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren geriye doğru çocuğun yabancı uyruklu anne veya babasından biri en az 8 yıl Almanya’da yasal olarak ikamet etmemiş ise çocuk 01.01.2000 tarihinden sonra Almanya’da doğsa bile Alman vatandaşlık hakkı olmuyor.
Veya yabancı uyruklu anne babadan biri kanunun yürürlüğe girdiği 01.01.2000 tarihinden geriye doğru en az 8 yıl Almanya’da yasal olarak ikamet ediyor olsalar ve çocuk bu tarihten önce en erken 02.01.1990 tarihinden sonra Almanya’da doğsa bile şayet anne veya baba çocuğun Alman nüfusuna kaydı için 31.12.2000 tarihine kadar başvuru yapmamış ise bu çocuk Alman vatandaşlık hakkı elde edemiyor.
Zaten 02.01.1990 öncesi Almanya’da doğan çocuklar için istisnai olarak bile doğum yeri esasına göre bir vatandaşlık hakkı kanunlarda olmadığından onlar sadece Almanya’da doğmakla bu hakkı alamazlar.
Örneğin 1980 yılında Almanya’da gelen ve bu yıldan itibaren kesintisiz Almanya’da ikamet eden Türk vatandaşı eşler Galip beyle Sultan hanımın 1983 ve 1989 yıllarında Freiburg’da dünyaya gelen çocukları sırf Almanya’da doğmakla Alman vatandaşlığı hakkı elde edemezler. Zira onların doğduğu tarihlerde doğum yeri esasını kabul eden bir kanun yok idi. Daha sonra çıkarılan kanunlarda da bunlar için geriye dönük vatandaşlık hakkı veren bir hüküm de getirilmemiştir.
Bu nedenle bize de sık sık sorulan “Şerif bey ben 1979’da, 1986’da Almanya’da doğdum, benim Alman vatandaşlık hakkım var” veya “Ben 1983 yılında Almanya’da doğdum annem babam 15 sene Almanya’da yasal olarak ikamet etti, 1984 yılında ben bir yaşında iken Türkiye’ye kesin dönüş yaptılar, ben küçük olduğumdan benim Alman vatandaşlık hakkımı almadılar, şimdi benim bu hakkım var” şeklindeki iddia ve sorulara bu kanuni gerekçelerle cevap vermiş olalım.
İşte 19.05.2023 tarihinde Alman Federal İçişleri Bakanlığının hazırladığı ve federal bakanlar kurulunun da kabul ettiği “Vatandaşlık Kanununun Modernizasyonu Hakkında Kanun Tasarısı” ile yabancı anne babadan birinin Almanya’da en az sekiz yıldan beri yasal olarak ikamet etme şartındaki 8 yıl 5 yıla düşürülmektedir.
Fakat 01.01.2000 tarihinde yürürlüğe giren kanunla getirilen Kanunun 29. maddesi gereğince iki yabancı ebeveynden doğum yeri esasına göre Alman vatandaşı olmuş bu çocuklar devamlı çifte vatandaş olarak kalamıyorlar. Çünkü bu maddeye göre bu çocuklar 18 yaşından itibaren 21 yaşını doldurduktan sonra 23 yaşına kadar Alman vatandaşlığı ile Türk vatandaşlığı arasında bir tercih yapıp birini seçmek zorundalar.
Bu çocuklar seçim için başvurduklarında şayet Alman vatandaşlığını tercih ettiklerini beyan ederlerse yetkili Türk konsolosluğuna başvurarak Türk vatandaşlığından çıkmaları ve bu çıkışlarını Türk vatandaşlığından izinle çıkma belgesiyle belgelendirmeleri gerekiyor. Çocuklar seçim yükümlülüğünden dolayı başvurmalarına rağmen iki yıl içerisinde yani 23 yaşlarını dolduracakları yıla kadar Türk vatandaşlığından çıktıklarını belgelendirmezler ise Alman Vatandaşlık Dairesi bunların Alman vatandaşlığını iptal ediyor.
Çünkü kanun bu seçim yükümlüsü (Optionpflicht) çocuklar için kendi soylarının bağlı olduğu örneğin öncelikle Türk vatandaşlığının korunmasını esas alıyor.
Lâkin opsiyon yükümlüsü bu çocuklar için 20.12.2014 tarihinde yürürlüğe giren kanunla 29. maddeye “1a” fıkrası eklenerek seçme yükümlülüğünden kurtulmak için bazı şartlarla imkan getirildi.
Yeni düzenlemeye göre seçme yükümlüsü olan bu çocuklar şayet devamlı mutat olarak en az 8 yıl Almanya’da ikamet etmişlerse ve 6 yıl Almanya’da okula gitmişlerse veya Almanya’da bir okul diploması almışlarsa veya Almanya’da bir meslek eğitimini tamamlamışlarsa bu hallerde seçme yükümlülükleri kaldırılmıştır. Yani yasal çifte vatandaş olarak Alman vatandaşlıklarını taşımaya devam edebilmektedirler.
Örneğin 1996 yılında Braunschweig’da doğan ve Türk vatandaşı anne babasının 31.12.2000 tarihine kadar başvurusu üzerine Alman vatandaşlığına kabul edilen ve böylelikle hem Türk hem de Alman vatandaşı olan Hasan kanunun yürürlüğe girdiği 20.12.2014 tarihinde henüz 18 yaşındadır. Kendisi ilk okulu ve Realschule’yi bitirmiş, doğumundan itibaren Almanya’da 2019 yılına kadar yaşamış ve aynı yıl Türkiye’ye taşınmıştır.
Kanunun yürürlük tarihi itibariyle (veya sonra da olabilir) Almanya’da en az 8 yıl ikamet etmiş, en az 6 yıl okula gitmiş ve okul sonrası bir diploma almıştır. Bu durumda 20.12.2014 tarihinden itibaren herhangi bir vatandaşlığı seçme yükümlüsü değildir.
Elbette bu kanunun yürürlüğe girmesinden önce örneğin 1990,1991 doğumlu olan çocuklar 23 yaşlarını doldurmaları sebebiyle mecburen tercihte bulunarak Türk vatandaşlığını seçmişlerse veya bu yaşı geçmeden başvuru yapmadıklarından otomatik olarak Alman vatandaşlıklarını kaybettiklerinden 20.12.2014 tarihinde yürürlüğe giren kanun gereğince tekrar Alman vatandaşlıklarını alamazlar. Çünkü prensip olarak kanunlar yürürlükte oldukları dönemdeki olaylara uygulanır ve geriye yürümez. Aynı zamanda kanunun geriye etkili (Rückwirkend) olacağına ilişkin bir hüküm de getirilmemiştir.
Yeni kanun tasarısı şayet kanunlaşırsa seçme yükümlüğü getiren bu 29. madde tamamen yürürlükten kaldırılıyor ve bu çocuklar için artık seçme zorunluluğu olmayacak. Bunlar çifte vatandaş olarak hem Alman hem de Türk vatandaşı olarak devam edecekler.
Ayrıca yukarıda da izah etmeye çalıştığımız gibi 20.12.2014 tarihli kanun yürürlüğe girmeden önce seçme hakkını kullanmak zorunda kalıp Alman vatandaşlığını verenlerle 23 yaşlarını geçtikleri halde seçme yükümlülüğünü yerine getirmediğinden Alman vatandaşlığını kaybedenler yeni tasarıyla çifte vatandaşlık mümkün hale geleceğinden şayet şartları taşıyorlarsa tekrar yeni bir başvuru ile Türk vatandaşlığından çıkmadan Alman vatandaşlığını alabilecekler.
