SGK’dan emekli gurbetçinin yoklama belgesi verme zorunluluğu

3201 sayılı Kanuna göre yurtdışı sürelerini borçlanarak Sosyal Güvenlik Kurumundan (SGK) aylık bağlananların aylık alma şartlarının devam edip etmediğinin tespiti amacıyla 3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde yoklama işlemleri düzenlenmiştir.

Düzenlemeye göre borçlandıkları süreler dikkate alınarak malullük ve yaşlılık aylığı bağlananların aylık alma şartlarının devam edip etmediği hususu, SGK tarafından gerekli görülen zaman ve hallerde araştırılabilmektedir. Yani SGK için bu konuda bir zaman kısıtlaması yoktur.

Lakin aynı düzenlemeye göre 3201 sayılı Kanuna göre malullük ve yaşlılık aylığı bağlanıp altı aydan daha uzun süre yurtdışında bulunmuş olanlar, yurtdışında çalışıp çalışmadıklarını ve ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alıp almadıklarını gösterir belgeleri, “3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Alanlara Mahsus Yoklama Belgesi” ile birlikte altı aylık sürenin dolduğu tarihten sonra üç ay içinde Kurumun söz konusu aylığı bağlayan ilgili SGK İl Müdürlüğüne vermek zorundalar.

Borçlanılan yurtdışı süreleri ile aylık bağlanan hak sahiplerinin yani dul ve yetimlerin yoklama belgesi verme zorunlulukları bulunmuyor. Çünkü kanuna göre onların ölüm aylığı almak için zaten yurda kesin dönüş yapma zorunlulukları yok.

Yurtdışında bulunulan altı aylık sürede çalışmayan ve ikamete dayalı sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almayanlardan durumlarını 3201 Sayılı Kanun’a Göre Aylık Alanlara Mahsus Yoklama Belgesi ile Kuruma bildirenlerin ayrıca yurtdışında çalışmadıklarına ve/veya ikamete dayalı sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almadıklarına dair bir belge ibraz etmeleri gerekmiyor. Yoklama Belgesini doldurup SGK’ya göndermeleri yeterli.

SGK, 3201 sayılı Kanuna göre malullük ve yaşlılık aylığı bağlananların altı aydan daha uzun süre yurtdışında bulunup bulunmadıklarını aralarında yaptıkları protokol gereğince her yıl Emniyet Genel Müdürlüğünden alınacağı yurda giriş-çıkış kayıtlarıyla tespit edebilmektedir.

Yıl içinde aylık bağlananların yoklama işlemleri, takip eden yıldan itibaren başlatılıyor. Örneğin 2021 yılında emekli aylığı bağlanan gurbetçimiz o yılı takip eden 2022 yılında altı aydan daha uzun süre Türkiye dışında bulunuyorsa 2022 yılında altı ayın bitiminden itibaren onu takip eden üç ay içerisinde belgeyi vermeli. 2021 yılında altı aydan fazla bir süre Türkiye dışında kalsa bile o yıl ilk defa emekli aylığı bağlandığından 2021 yılında yoklama belgesi vermek zorunda değildir.

Yönetmelikteki düzenlemeye göre evli ya da birlikte yaşayan çiftler için ödenen sosyal yardımlar her iki eş için de ödeniyor olarak kabul ediliyor. Ancak bu noktada yabancı ülke sosyal sigorta kurumları tarafından sosyal sigorta ödeneklerine ilave olarak ya da sigorta ödeneği olarak (Ör: Kindergeld) ödenen prim karşılığı olmayan ödenekler sosyal yardım kapsamına girmiyor.

Yoklama işlemleri ile ilgili olarak SGK’nın Emniyet Genel Müdürlüğünden aldığı kayıtlara göre altı aydan daha uzun süre yurtdışında bulundukları halde, yurtdışında çalışıp çalışmadıklarını ve ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alıp almadıklarını gösterir belgeleri, “3201 sayılı Kanuna Göre Aylık Alanlara Mahsus Yoklama Belgesi” ile birlikte 3 ay içinde SGK’ya vermediği tespit edilenlerin aylıkları, onlara herhangi bir bildirim yapılmaksızın söz konusu belgelerin intikaline kadar durduruluyor.

Aylıkları durdurulanların SGK’ya ibraz edecekleri belgelerden ya da SGK tarafından yapılacak olan araştırma sonucunda, yurtdışında çalışmadıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almadıkları tespit edilenlerin aylıkları, durdurulduğu tarihten geçerli olmak üzere ödeniyor. Yani eksiklik giderildiğinde bunlar herhangi bir hak kaybına uğramıyorlar.

Ancak SGK tarafından yapılacak olan araştırma sonucunda aylığı durdurulanların yurtdışında kısa süreli çalışmaya tabi işler (Kendilerinden prim kesilmeksizin Minijob yapanlar) hariç olmak üzere çalıştıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği aldıkları tespit edilenlerin aylıkları, çalıştıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği aldıkları tarih itibariyle tamamen kesiliyor, haksız ve yersiz ödenen emekli maaşları faiziyle birlikte kendilerinden tahsil ediliyor.