Alevi inancında kader anlayışını daha anlaşılır bir şekilde anlamak için öncelikle bazı soruları sormamız gerekiyor. Daha biz anne karnına düşmeden ne yaşayıp yaşamayacağımız belirlenmiş midir? Bizlerin yaptıkları üzerinde bir etkimiz yok mudur? Yaptığımız veya yapamadığımız her şey önceden belirlenmiş midir? İnsanın seçme iradesi bir yanılsama mıdır? Yaşantımız boyunca hayatımızda gelişen her şey irademiz dışında mı
Benzer soruları çoğaltabiliriz ancak emsal olması açısından bu kadarı yeterlidir.
Kader konusu, algısı, inancı yaşamış, yaşayan ve yaşayacak her insanın zihnini meşgul eden en önemli konulardan birisidir.
Her insan yaşadığı bir takım şeyleri veya hayatın genelinde başına gelenleri yorumlarken mutlaka iradesini sorgulamış, iradesinin ne kadar belirleyici olduğuna kafa yormuş ve bunun sonucunda bazen kaderi teskin edici, rahatlatıcı bulmuşken bazen de isyan derecesinde bir karşı koyuş yaşamıştır.
Bu noktada herkesi tüm boyutlarıyla tatmin edecek sihirli bir çözüm henüz yok.
Buna rağmen konuyla alakalı olanlara Alevi inancındaki kader anlayışını özet olarak şöyle açıklayabiliriz.
Alevi inancında kader anlayışı; Külli irade ve Cüzi irade şeklinde formüle ediliyor.
Külli irade tüm kâinatın ve kâinat ile beraber dünyanın üzerinde şekillendiği dengedir.
Cüzi irade ise bu Külli iradenin dışında bireyin kendi öz gücüyle yaşantısına müdahale edip yön vermesidir.
Örneklersek; Güneşin olması, ısıtması Külli iradedir, insanın dışında şekilleniyor.
Güneş ışıklarından yararlanmak veya güneş ışıklarından korunmak Cüzi iradedir.
Yine her zaman güncel bir konu olan depremler ve benzer doğal afetler konusunda da aynı şeyler geçerlidir.
Depremlerin olması Külli iradedir, ancak depreme dayanıklı binalar inşa etmek Cüzi iradedir.
İnsan bu dünyadaki seçimlerinde özgürdür.
İyiyi ve kötüyü kendi öz iradesi ile seçebiliyor.
Yani insan kendi kaderinden, yaptıkları ve yapmadıklarından kendisi sorumludur.
Doğmak insanın iradesinde gelişen bir olay değildir.
Ancak yaşamak, doğru bir şekilde yaşamaya çalışmak insanın kendi elindedir.
İnsan iradesi dahilinde olanları yapmakla mükelleftir. İradesi dışında gelişenlerden sorumlu değildir.
İnsan kendi hata ve yanlışlarını, eksik ve yetmezliklerini, tembellik ve geri kalmakta ısrarını kadere yükleyemez, bu durum kendi iradesini yaşam karşısında sıfırlamak demektir.
Oysa insan irade sahibi bir varlıktır ve eylemlerinden sorumludur.
Bu tartışılmaz doğru dışında insanın iradesi dışında şekillenen bazı olay ve olguları zahir batın dengesi çerçevesinde ele almak gerekiyor.
Misal bir masum bebeğin özürlü olarak doğması veya masum bir kimsenin iradesi dışında bir kaza ile vefat etmesi gibi.
Bunlar insanın iradesi dışında gelişen ve Külli irade tarafından şekillenen gelişmelerdir.
Böylesi bir olayda yani kişinin iradesinin geçersiz olduğu bir olayda zahiren bize yanlış gelen ve kabullenmekte, anlamakta zorlandığımız şeyleri batın yüzünü bilmediğimiz ve belki asla bilemeyeceğimiz gerçeğini kabullenmemiz gerekiyor.
Özetlersek: Alevi inancında kader anlayışı Külli ve Cüzi irade şeklinde anlamlandırılmaktadır.
Külli irade kişinin dışında gelişen ve galaksilerden atom altı parçacığına kadar olan dengeyi ifade ederken Cüzi irade ise kişinin kendi iradesi dahilinde olanları yapmakla sorumlu olduğu gerçeğidir.
Bunun dışında Külli iradenin bir sonucu olarak gelişen bir takım olaylarda ise zahir batın boyutuyla kabulleniş gerekiyor.
