Putin’in tutuklanma girişimi Rusya’ya savaş ilanı olur mu?

Bu yılın Mart ayında Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Ukrayna işgalinde Ukraynalı çocukların kaçırılmasına nezaret ettiği iddiasıyla Putin hakkında tutuklama emri çıkardı. Lahey (Hollanda) merkezli mahkeme hem Putin hem de Rusya çocuk hakları komiseri Maria Alekseyevna Lvova-Belova’nın binlerce Ukraynalı çocuğun “yasadışı sınır dışı edilmesinden” sorumlu olduğunu söyledi. UCM’nin kararı görevdeki bir devlet başkanına yönelik ender bir suçlamaydı.

Rusya, UCM kararını kınadı ve Moskova anlaşmaya taraf olmadığı için bunun Rusya için geçerli olmadığını söyledi. Ancak Putin, UCM emrinin açıklanmasından bu yana işgal altındaki Ukrayna toprakları dışında yurtdışına çıkmadı.

Güney Afrika cumhurbaşkanlığı ise kararın Rusya ile yapılan istişare sonunda alındığını ve Putin’in zirveye katılmayacağını duyurdu. Güney Afrika, ICC imzacısı ve Rus liderin zirveye gelmesi durumunda tutuklanmasına yardım etmesi ve Putin’i Mahkeme’ye teslim etmesi gerekiyor.

Putin’in BRICS Zirvesi’ne olası katılımı, ülke içinde sert tartışmalara neden oldu. Muhalefet, Putin’in gelmesi halinde tutuklanması gerektiğini söylerken, Güney Afrika Başkanı Ramaphosa, Putin’in tutuklanmasının savaş ilanı anlamına geleceğini söylemişti.

Rusya Hükümet Sözcüsü Dmitry Peskov, “Bu dünyada, Rus liderine karşı yapılacak bir girişimin ne anlama geldiği herkes için kesinlikle açıktır” diyerek olası bir tutuklamanın savaş ilanı anlamına geldiğini teyid etmiş oldu.

Kremlin, Putin’in GAC’nde yapılacak olan BRİCS zirvesine video konferansla katılacağını söyledi. Güney Afrika’ya ise Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov başkanlığında bir heyet gidecek.

Rusya gibi büyük bir devletin uluslararası bir mahkeme kararı nedeniyle sınır dışına çıkamaması tarihte ilk kez oluyor. Geçmişte UCM Sudan Devlet Başkanı Ömer El Beşir hakkında 2009 ve 2010 yıllarında tutuklama kararı almıştı ancak Beşir tutuklanmadan bazı ülkeleri ziyaret etti.

Putin’in yaşadığı sıkıntı ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nin UCM kararı nedeniyle Rusya liderini ülkesinde istememesi tarihi önemde bir gelişme. Bunun ilk önemi UCM gibi uluslararası bir mahkemenin adeta “ulus-üstü” yetki kullanmasından kaynaklanıyor.

UCM’nin görev başındaki ve hatta Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerindne birinin devlet başkanını tutuklama ve yargılama yetkisini kullanması ve diğer devletlerin de buna uyması Uluslararası İlişkiler tarihinin seyrini değiştirebilecek bir karar.

Eğer UCM bu kararını uygulayabilirse UCM, kanaatimce Birleşmiş Milletler’den dahi daha güçlü ve etkili bir mekanizmaya döner. Eğer UCM, yetkisini tanımayan bir devletin yetkililerini tutuklamaya kalkarsa Uluslararası Sistemi büyük bir savaşa götüren bir çatışmaya da yol açabilir.

BRICS Zirvesi 24-26 Ağustos tarihlerinde yapılacak ve zirveye Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika temsilcileri katılacak. Bu, Covid’den bu yana ilk yüz yüze Brics zirvesi.