Miras malları bölünmeden payımızı devredebilir miyiz?

Henüz miras malları bölünmeden mirasçının kendi payına düşen kısmını diğer bir mirasçıya veya mirasçı olmayan üçüncü bir kişiye devretmesinin mümkün olup olmadığını Belçika’dan bize yazan Sinem hanım sormuş.

Sorusu aynen şu şekilde; Şerif bey, babamız Abdulaziz Aralık 2019’da vefat etti ve geriye mirasçısı olarak ben, annem, erkek kardeşlerim Sinan ile Semir ve kız kardeşim Sultan kaldık. Henüz miras mallarının paylaşımını yapmadık. Kardeşim Sinan kendine düşen miras payını anneme, diğer erkek kardeşim Semir ise borcuna karşılık arkadaşı Osman’a devretmek istiyor. Miras mallarını paylaşmadan kardeşlerim miras paylarını devredebilir mi? Evetse nasıl? Devirle birlikte kardeşlerim mirasçılıktan çıkarlar mı?”

Gerçekten güzel bir soru. Zaman içerisinde bu tip soruları vatandaşlarımızdan sık alıyoruz. Bu köşe yazımızda Sinem hanımın sorusu vesilesiyle değişik ihtimallere ve Türk miras hukukuna göre hem genel bilgiler vermeye çalışacağız hem de sorumuzu cevaplandıracağız.

Türk miras hukukunda miras payının devri meselesi murisin yani mirasbırakanın ölümünden sonra ve ölümünden önce olmak üzere iki şekilde düzenlenmiştir.

Mirasbırakanın ölümünden sonra miras payının devri

Sinem hanımın sorusunda olduğu gibi müteveffa ve muris Abdulaziz beyin ölümünden  sonra murisin tüm taşınır ve taşınmaz malvarlığı ile borçları külli halefiyet esasına göre hiçbir işleme gerek kalmadan yasal mirasçılarına yani eşine ve dört çocuğuna geçer.

Hemen şunu belirtelim ki, burada miras payının devrinden bahsedebilmemiz için birden çok mirasçının olması gerekir. Zira tek bir mirasçı varsa bölünmüş bir paydan dolayısıyla bu payın devrinden bahsetmemiz mümkün değildir. Tek olan mirasçı murisin tüm malvarlığına intikalle bölüşme olmadan tam payla malik olarak sahip olur ve bu mallar üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunabilir.

Sinem hanımın sorusunda olduğu gibi şayet birden çok mirasçı söz konusu ise miras payının devrinin ne şekilde yapılması gerektiği ve haklar yönünden yine ikili bir ayrıma gitmemiz gerekiyor.

Mirasçı miras payını diğer bir mirasçı veya mirasçılara devretmek isterse

Sorumuzda olduğu gibi mirasçı Sinan miras payını diğer bir yasal mirasçı olan annesine devretmek istiyorsa Sinan ile annesi adi şekle tabi olarak bir miras payının devri sözleşmesi yapabilirler. Yani mirasçı Sinan hiçbir resmi makama ihtiyaç duymadan herhangi bir kâğıda (Örneğin A4 kağıdına) “Miras payımı anneme devrettim” şeklinde yazarak ve karşılıklı imzalayarak bir devir sözleşmesi yapabilirler ve bu sözleşme kanunen geçerlidir.

Mirasçı miras payını mirasçı olamayan üçüncü bir kişiye devretmek isterse

Yine sorumuzda olduğu gibi mirasçı Semir miras payını borcuna karşılık mirasçı olmayan üçüncü kişi arkadaşı Osman’a devretmek istiyorsa Semir ile Osman miras payının devri sözleşmesini mutlaka resmi yazılı şekilde yani noterde yapmaları zorunludur. Devir sözleşmesi ancak bu halde geçerli olur.

Bu durumda Semir mirasçılık sıfatını kaybetmeyeceği gibi üçüncü kişi Osman da mirasçı sıfatını kazanmaz, miras şirketine yani miras ortaklığına dahil olmaz ve bu devir sözleşmesi kendisine paylaşmaya katılma yetkisi vermez. Bu sözleşme ile Osman diğer mirasçılara karşı değil, sadece mirasçı Semir’e karşı, paylaşım neticesi ona düşecek malların kendisine devrini isteyebilir.

Fakat istisnaen şayet mirasçı Semir miras devir sözleşmesiyle birlikte veya daha ayrı bir zamanda ve ayrı bir sözleşme ile Osman’a paylaşım için temsil yetkisi vermiş ise, bu durumda üçüncü kişi ve miras payını devralan Osman mirasçı Semir’i temsilen paylaşımı yani ortaklığın giderilmesini talep edebilir. Bu şekilde paylaşıma katılabilir.

Miras devir sözleşmesi devralana aynî bir hak vermez. Yani miras payını devralan mirasçıya doğrudan mülkiyetin geçirilmesini isteme hakkını vermez. Mirasın paylaşılması halinde, mirasçıya düşen tereke malları önce payını devreden mirasçıya, ondan sonra mirasçı bu miras mallarının her birini ayrı ayrı bu üçüncü kişiye devretmek zorundadır.

Mirasbırakanın ölümünden önce miras payının devri

Mirasçılık sıfatı ancak mirasbırakanın vefatı ile kazanılabilir. Yani kişi henüz sağ iken ona mirasçı olunamaz. Zira hem henüz ölümle birlikte miras açılmamış hem de kimin kimden önce vefat edip diğerine mirasçı olacağı da belli değildir.

Bu nedenle miras payı hakkı olan bir mirasçının henüz muhtemel miras bırakacak kişinin vefatından önce gerek diğer mirasçı veya mirasçılara gerekse mirasçı olmayan üçüncü kişilere miras payını devretmesi, bu yolda devir sözleşmesi yapması mümkün değildir. Yapılmış ise de bu sözleşme kanun gereğince geçersizdir.

Lâkin miras bırakacak kişi henüz ölmeden böyle bir devir sözleşmesi yapılacaksa bu sözleşmenin geçerliliği için mutlaka ya miras bırakacak kişinin sağlığında bu sözleşmeye katılıp imzalaması ya da hiçbir şekle tabi olmadan bu sözleşmeye rıza göstermesi gerekir. Ancak bu halde ölümden önce yapılacak bir miras payının devri sözleşmesi geçerli olabilir. Çünkü bu durumda “Beklenen bir miras hakkının devri” söz konusudur.

Böyle bir durumda sözleşme yapılabilmesi için mirasçı sayısının birden çok olması gerekmediği gibi devir sözleşmesinin şekli konusunda kanunda herhangi bir düzenleme olmamasına rağmen ölümden sonra yapılan devirlerde aranan şekil şartlarına uyulması gerekir.

Ölüm öncesi yapılan ve geçerli bir miras payının devri sözleşmesi de devralana aynî bir hak yani malın hemen kendisi üzerine devrini talep hakkı vermez. Ayrıca bu geçerli sözleşme devralan üçüncü kişiye mirasın açılmasıyla mirasçılık sıfatı kazandırmaz, paylaşıma katılma hakkı vermez. Devreden kişi de mirasçılık sıfatını kaybetmez, paylaşıma katılmaya devam eder.

Miras bırakacak kişi vefat edip miras açıldıktan sonra mirasçıların tereke mallarını paylaşması halinde miras payını devralan üçüncü kişi payını devraldığı mirasçıya karşı payına düşen tereke mallarının kendisine devrini isteyebilir.