Avrupa Birliği üyesi bir ülkede yaşayan vatandaşlarımız Avrupa Birliği Adalet Divanı kararına göre şayet bir oturum iznine sahip iseler bu aynı zamanda çalışma iznine sahip oldukları anlamına geliyor.
Yurtdışında yaşayan erkek Türk ve çifte vatandaşlarımızın fiilen askere gitmeden döviz yatırarak Türkiye’de askerliklerini yapmış sayıldıkları dövizle askerlik hizmeti usulünden nasıl ve hangi şartlarla faydalanabileceklerini bu köşe yazımızda genel olarak izah etmeye çalışacağız.
Her şeyden önce genel olarak dövizle askerlik hizmetinden yararlanma şartlarını şu şekilde sıralayabiliriz;
başvurusu dışında yabancı ülke mevzuatına uygun bir şekilde elde ettikleri çalışma iznini de ihtiva eden oturma izni veya doğrudan çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren, meslek ya da sanat mensubu statüsüne veya bir iş sözleşmesine bağlı olarak yabancı bandıralı gemilerde gemi adamı cüzdanında yazılı mesleğini icra eden gemi adamı statülerini haiz olarak Türkiye’de geçirilen süreler hariç olmak üzere en az toplam üç yıl (1095 gün) süre ile fiilen çalışmış olmak.
Şimdi de bu şartları sırasıyla açıklamaya çalışalım.
1-Dövizle askerlik hizmetinden kimler faydalanabilir?
Dövizle askerlik hizmetinde Türkiye dışında yabancı bir ülkede yaşayan erkek Türk vatandaşları ile çifte vatandaşlar faydalanabilir. Ancak yurtdışında yaşamak askerlik hizmetin herkesin yararlanabileceği anlamına da gelmiyor.
Bu vatandaşlarımızdan Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmış yabancı ülkelerde iltica başvurusu dışında yurtdışında bulundukları ülke mevzuatına uygun bir şekilde elde ettikleri çalışma iznini de kapsayan oturma izni veya doğrudan çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren, meslek ya da sanat mensubu statüsüne olanlar faydalanabilir.
Avrupa Birliği üyesi bir ülkede yaşayan vatandaşlarımız Avrupa Birliği Adalet Divanı kararına göre şayet bir oturum iznine sahip iseler bu aynı zamanda çalışma iznine sahip oldukları anlamına geliyor. Diğer ülkelerde yaşayan vatandaşlarımız çalışma iznini kapsamayan sadece oturma iznine sahipseler dövizle askerlikten faydalanabilmek için mutlaka çalışma izni de almaları gerekir. O ülke mevzuatına göre oturuma izni ile birlikte doğrudan çalışma izni alınıyorsa bunlar da dövizle askerlik hizmetinden faydalanabilir. Kapsama giren bu oturma izinleri ve/veya çalışma izinlerinin süreli veya süresiz olmasının bir önemi yoktur.
Elbette çifte vatandaşların o ülkede oturuma veya çalışma izini almaları gerekmediğini vurgulamak gereksizdir.
Yabancı ülkede oturum izni olmadan bu haktan yararlanabilecek bir grup vatandaşımız da var. Bunlar gemi adamı cüzdanına sahip gemi adamlarıdır. Gemi adamı bu vatandaşlarımız da şayet yabancı bandıralı bir gemide bir iş sözleşmesine bağlı olarak gemi adamı cüzdanında yazılı mesleğini icra eden gemi adamı statüsüne sahiplerse bunlar da dövizle askerlik hizmetinden faydalanabilirler.
Yurtdışında en az üç yıl (1095 gün) çalışma ne demektir?
Bu belirttiğimiz ve sadece Türk vatandaşı olan yabancı ülkelerde iltica başvurusu dışında bulundukları ülke mevzuatına uygun bir şekilde elde ettikleri çalışma iznini de kapsayan oturma izni veya doğrudan çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren, meslek ya da sanat mensubu statüsüne, yabancı bandıralı bir gemide bir iş sözleşmesine bağlı olarak gemi adamı cüzdanında yazılı mesleğini icra eden gemi adamı statüsüne sahip vatandaşlarımız Türkiye’de geçirilen süreler hariç olmak üzere en az toplam üç yıl (1095 gün) süre ile yabancı ülkede fiilen çalışmış olmaları halinde dövizle askerlik hizmetinden faydalanmaları mümkündür.
Bu vatandaşlarımızın kanunda belirtilen şart ve statülere uygun olarak şayet birden fazla ülkede çeşitli zaman aralıkları dâhilinde çalıştıkları süreler varsa bu sürelerin belgelendirilmesi kaydıyla en az toplam üç yıl (1095 gün) süre ile çalışma ve bulunma sürelerine dahil edilir.
Bu vatandaşlarımızın çalışma süreleri hesaplanırken;
durumlarını ispata yarayan belgeleri yetkili Türk Konsolosluğuna ibraz etmeleri halinde, bu sürelerin tamamı fiilen çalışma süresine dahil edilir.
Yabancı ülkelerde faaliyet gösteren Türk şirketlerinde çalışanların bu statülere sahip vatandaşlarımızın çalıştıkları işyerinin ticari faaliyette bulunma ve gelir elde etme izninin olması, ücret ve maaşlarının bu ülkede elde edilen gelirden döviz olarak ödenmesi kaydıyla bu süreler çalışma süresi olarak kabul edilir.
Fakat bu işçi, işveren, bir meslek veya sanat mensubu ya da gemi adamı statüsünde olan vatandaşlarımızın yabancı bir ülkede çalıştıkları veya bulundukları zamanlarda ücret veya maaşlarının Türkiye’den ödendiği süreler, yabancı ülkelerde resmî görevle bulundukları süreler, geçerli oturma çalışma izninin olmadan kaçak olarak ya da oturma veya çalışma izinlerini iltica nedeniyle alınan süreler, gemi adamı cüzdanı ve geçerli bir iş sözleşmesinin bulunmadan veya Türk bandıralı gemilerde çalıştıkları süreler, dövizle askerlik hizmetinden yararlanma şartlarından herhangi birini taşımadığı süreler çalışma veya bulunma sürelerinden sayılmaz.
Bunların dışında Aile Birleşimi Anlaşmaları kapsamında askerlikleri ertelenen yükümlülerin oturma veya çalışma izni olmadan çalıştıkları süreler, dövizle askerlik hizmeti için gerekli çalışma süresinden sayılmaz.
Yabancı bir ülkede öğrenciliğe bağlı olarak ikametine izin verilmiş olanlar dövizle askerlik hizmetinden yararlanamaz. Ancak, mevcut oturma veya çalışma izinlerinin kendilerine Kanunda belirtilen işçi, işveren veya bir meslek ya da sanat mensubu statülerini sağlaması ve diğer yararlanma şartlarını da taşımaları halinde dövizle askerlik hizmetinden yararlanabilir.
Çifte vatandaşlarla yurtdışında doğup büyüyenlerin durumu
Yurtdışında ikamet eden çoklu yani çifte vatandaşlık hakkına sahip vatandaşlarımızla yine yurtdışında ikamet eden ve yurt dışında doğup yurtdışında ikamet eden ve aynı zamanda süresiz ikamet iznine sahip olan vatandaşlarımızdan yurtdışında en az toplam üç yıl (1095 gün) süre ile yabancı ülkede fiilen çalışmış olma şartı aranmıyor. Ancak bu iki grubun da Türkiye’de geçirilen süreler hariç olmak üzere en az toplam üç yıl (1095 gün) süre ile yabancı ülkede bulunmaları gerekiyor.
Çifte vatandaşlarımızın yalnızca uyruğunda bulundukları ülkelerdeki süreleri bu en az toplam üç yıl (1095 gün) bulunma süresinden sayılır. Yine yurtdışında doğup yurtdışında ikamet eden ve süresiz ikamet iznine sahip olan vatandaşların da süresiz ikamet iznine sahip oldukları ülkelerde bulundukları süreler bulunma süresi olarak kabul ediliyor. Bu çifte vatandaşlarımızın yabancı ülke vatandaşlığını kazanmadan önce oturma veya çalışma iznine sahip oldukları süreler, yurtdışında doğup yurt dışında ikamet eden ve süresiz ikamet iznine sahip olan vatandaşlarımızın doğdukları yabancı ülkede süresiz ikamet izni almadan önce oturma veya çalışma iznine sahip oldukları süreler bulunma süresine dâhil ediliyor.
Çifte vatandaşlarımızın Türkiye’de geçirdikleri süreler, yabancı ülkelerde Türkiye’nin resmi görevlisi olarak bulundukları süreler, yabancı ülke vatandaşlığını kazanmadan önce oturma veya çalışma iznine sahip olmadan ya da yabancı ülke vatandaşlığının bulunduğu ülke dışındaki başka bir yabancı ülkede oturma veya çalışma iznine sahip olmadan çalıştıkları ya da bulundukları süreler, dövizle askerlik hizmetinden yararlanma şartlarından herhangi birini taşımadığı süreler bulunma sürelerinden sayılmıyor.
Yurtdışında doğup yurtdışında ikamet eden ve süresiz ikamet iznine sahip olan vatandaşlarımızın da yine Türkiye’de geçirdikleri süreler, yabancı ülkelerde Türkiye’nin resmi görevlisi olarak bulundukları süreler, süresiz ikamet iznine sahip olmadıkları veya süresiz ikamet iznine sahip bulunduğu ülke dışındaki başka bir yabancı ülkede oturma veya çalışma iznine sahip olmadan çalıştığı ya da bulundukları süreler, dövizle askerlik hizmetinden yararlanma şartlarından herhangi birini taşımadığı süreler bulunma sürelerinden sayılmıyor.
Yurtdışında bulunma nasıl kontrol ediliyor?
Türk vatandaşı veya çifte vatandaş olanların dövizle askerlik hizmetinden yararlanabilmelerinde aranan Türkiye’de bulunma süreleri hariç en az toplam üç yıl (1095 gün) süre ile yabancı ülkede bulunup bulunmadıklarının kontrolü emniyet yurda giriş-çıkış kayıtlarından kontrol ediliyor. Bu yükümlülerin yurda giriş ve çıkış tarihleri kontrol edilirken de “girişi olmayan çıkışlar” ve “çıkışı olmayan girişler” ile aynı güne ait giriş ve çıkışlar dikkate alınmıyor. Böyle bir durumda emniyet kayıtlarında, yurtdışına çıkışın ya da girişin olmadığı belirlense bile, yurda giriş veya çıkış yaptığını gösteren kullanılmış seyahat bileti, pasaport üzerindeki giriş-çıkış kaşesi, Türkiye’de veya yurtdışında muayene veya tedavi gördüğünü gösteren rapor veya benzeri belgeler ile kanıtlayabilenlerin işlemleri, yapılan tespit doğrultusunda yürütülüyor.
2-Uzaktan eğitimin alınması
Dövizle askerlik hizmetinden faydalanabilmek için yukarıda saydığımız çalışma ve/veya bulunma şartlarını yerine getiren vatandaşlarımız 03.08.2018 tarihli kanun değişikliğiyle getirilen Milli Savunma Bakanlığının internet üzerinden online olarak verilen uzaktan eğitim programının başarıyla tamamlanması gerekiyor. Eğitimin tamamlanması halinde Türk Konsolosluğuna dövizle askerlik başvurusu yapıldığında bu eğitimin tamamlandığı Türk Konsolosluğu tarafından online olarak teyit edilecektir. Bunun için herhangi bir belge ibraz edilmesi gerekmiyor.
3-Daha önceden başka bir statüde silah altına alınmamak
Dövizle askerlik hizmetinden faydalanabilmek için diğer bir şart da dövizle askerlik hizmeti dışında diğer askerlik hizmetlerinden biri ile örneğin fiili veya bedelli askerlik hizmetine başlamamış olmak gerekiyor. Aksi daha önceden dövizle askerlik hizmeti dışında bir askerlik hizmetine başlamış olanlar daha sonradan tüm şartları yerine getirseler bile dövizle askerlik hizmetinden faydalanamıyorlar.
4-Kanunda belirtilen döviz miktarını peşin ödemek
Yukarıdan beri sıraladığımız yararlanma şartları yükümlü vatandaşlarımızın başvuru tarihinden önce kendi durumuna göre sağlanması gerekir.
Başvuru tarihinden önce şartları yerine getiren vatandaşlarımız 26.06.2019 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Askeralma Kanununa göre her yıl T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığının belirlediği memur aylık katsayısının 240.000 sabit gösterge ile belirlenen bedelli askerlik miktarının ödeme günündeki T.C. Merkez Bankasının belirlediği avro döviz alış kurunun veya bunun karşılığı kadar konvertibl yabancı ülke parasını başvuru yaptıkları tarihte peşin olarak ödemeleri gerekiyor. Bu bedelin taksitle ödenme imkânı bulunmuyor.
Burada önemle belirtmek gerekir ki, gerekli tüm belgeleri ibraz etmeden yani başvuru yapılmadan uzaktan eğitim programının tamamlanması ve/veya dövizle askerlik bedelinin ödemesi dövizle askerlik başvurusunun tamamlandığı anlamına gelmez. Geçerli bir pasaport ibraz etmeyenlerin başvurusu kesinlikle kabul edilmez. Ve izah ettiğimiz bu dövizle askerlik hizmetinden faydalanma sadece barış zamanlarında mümkündür. Seferberlik ve savaş hâlinde bu imkândan hiçbir Türk vatandaşı faydalanamaz.
5-Daha önce dövizle askerlik kapsamından çıkarılanların durumu
26 Haziran 2019 tarihinden önce yürürlükte olan 1111 sayılı Askerlik Kanunu döneminde dövizle askerlik hizmeti imkanından faydalanıp başvuranlar ilk taksiti peşin ödemekle birlikte 38 yaşlarını doldurdukları yılın son 31 Aralık gününe kadar tüm taksit ödemelerini yapıp bitirmeyenlerle 38 yaşlarını doldurdukları yılın son 31 Aralık gününe kadar ödemelerini tamamlamadan Türkiye’de 184 gün ve daha fazla süre bulunanlar dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkartılıyor ve bir daha bu imkandan faydalandırılmıyor.
Fakat bunlar için bir af nitelikli olarak 13.07.2022 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan kanun değişikliği ve bu kanunla Askeralma Kanununa eklenen Geçici 2. maddesiyle bu imkândan faydalanabilmeleri için bir fırsat verildi.
Bu iki grup vatandaşımız bu geçici imkândan faydalanabilmek için şayet bir kanuni düzenleme ile uzatım söz konusu olmaz ise başvurularını 31.12.2025 tarihine kadar yurtdışında iseler yurt dışı temsilciliklere veya Türkiye’de iseler askerlik şubelerine gerekli belgelerle kendileri, vekilleri ya da vasileri aracılığıyla dövizle askerlik hizmetinden faydalanmak üzere yapmaları gerekiyor.
Bunlar öncelikle yukarıda açıkladığımız gibi fakat ödeme tarihinde değil, müracaat tarihilerinde geçerli bedelli askerlik hizmeti bedelinin TCMB Euro döviz alış kuruna bölünmesiyle bulunacak miktarı ödeyecekler.
Müracaatta bulunan bu vatandaşlarımız ayrıca buna dövizle askerlik bedeline ek ve bir ceza olarak 40.000 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarının müracaat ettikleri tarihte TCMB tarafından tespit edilen döviz alış kuruna göre Euro veya karşılığı kadar konvertibl yabancı ülke parasını da ödemeleri gerekir.
Bu bulunan her iki miktar toplanacak. Bu vatandaşlarımızın toplam bedelden daha önce ödedikleri ve geri iade almadıkları miktar düşülecek. Neticede bulunacak miktar müracaat tarihindeki tutardan az ise vatandaşımız eksik kalan tutarı müracaat tarihinden itibaren 10 iş günü içinde ödemesi gerekiyor. Bu netice miktarı ödendiklerinde askerlik hizmetini yerine getirilmiş sayılacaklar.
Daha önce ödenen miktar müracaat tarihindeki tutara eşit veya daha fazla ise vatandaşımız doğrudan askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacak. Daha önceki uygulamalarda olduğu gibi fazla ödenen tutar geri ödenmeyecek.
