Depremzedelerin talep etmesi halinde AFAD ağır hasarlı işyeri ve ahırlar için hak sahibi olmak koşulu ile yeni işyerleri ve kırsalda ağıl yapabilmektedir.
6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş ilimizin Pazarcık ve Elbistan ilçeleri merkezli, 7,7 ve 7,6 büyüklüğünde iki bağımsız depremle birlikte öncelikle Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Kilis, Malatya ve Diyarbakır illerimizin idari sınırları afet bölgesi ilan edildi. Daha sonra bu illerimize Elâzığ ilimiz ve Sivas ilimizin Gürün ilçesi ile Bingöl, Kayseri, Mardin, Tunceli, Niğde ve Batman illeri de dahil edildi.
Bu afet bölgesinde yıkılan, yanan veya ağır hasara uğrayan veya uğraması muhtemel olan binalarla imar planları gereğince kamulaştırılmasında zorunluluk bulunan yerlerdeki binalarda oturan ailelere hak sahibi olmaları şartıyla konut yaptırılabiliyor veya kredi verilebiliyor.
Bu yeni yaptırılacak konutlarla güçlendirme kredilerinden faydalanabilecek depremzedelerden hangilerinin hangi şartlarla hak sahibi olabileceklerini önceki köşe yazımızda mevzuata göre ayrıntılı olarak izah etmiştik. (*) Ayrıca bu köşe yazımızda hak sahipliğinin tespiti için Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından iki aylık başvuru süresi belirleneceğini, bu sürenin hak düşürücü süre olduğunu, askerde, yurtdışında, cezaevinde hükümlü veya hastanede tedavi altında olma gibi resmî belgelerle ispatlanan bir mazereti olmadan bu süreyi geçirmeleri halinde depremzedelerin hak sahibi olamayacaklarını da izah etmiştik.
Hasar tespitleri bitirildiğinden konut, işyeri ve hayvan ağılları yıkık veya ağır hasarlı olarak veya orta hasarlı olarak tespit edilenler için hak sahipliği başvurusu için iki aylık süre AFAD tarafından 30.05.2023 tarihinde başlatıldı ve son başvuru tarihi 28.07.2023 olarak belirlendi.
13.04.2023 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 142 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 2/1 maddesi gereğince AFAD bu süreye ek olarak bir aylık bir süre daha verebiliyor. Lakin şu ana kadar böyle bir süre verilmediğinden başvuru süresi için son tarih 28.07.2023’dür.
Deprem dolayısıyla konut, işyeri ve hayvan ağılları yıkık, ağır hasarlı veya orta hasarlı olarak tespit edilen depremzedelerin başvurularını e-devlet üzerinden veya AFAD İl Müdürlüklerinin belirlediği hak sahipliği başvuru merkezlerinden bizzat veya kanuni temsilcileri aracılığı ile 28.07.2023 tarihine kadar yapmaları gerekiyor.
Bu nedenle deprem dolayısıyla konut, işyeri ve hayvan ağılları yıkık, ağır hasarlı veya orta hasarlı olarak tespit edilen yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız öncelikle e-Devlet üzerinden başvurularını yapabilirler. Bunun için ayrıca Türkiye’ye gitmelerine gerek kalmaz. Bunu yapamazlarsa ya bizzat Türkiye’ye giderek ya da gidemiyorlarsa Türkiye’deki birine usulüne uygun bir vekaletname vererek başvurabilirler.
Hak sahipliği merkezlerine yapılacak başvurularda hak sahipliğinin tespiti için konutlar için tapu kaydı veya senedi, konutun tapusu yoksa veya arsa niteliğinde tapulu ise emlak beyannamesi veya yapı kayıt belgesi, vergi kayıtları veya 6 Şubat 2023 tarihi öncesine ait elektrik ve su faturaları veya abonelik bilgileri ibraz edilebiliyor.
İşyeri veya dükkanlar için dükkân tapusu, tapu yoksa vergi levhası, vergi kayıtları, 6 Şubat 2023 tarihi öncesine ait elektrik ve su faturaları veya abonelik bilgileri ibraz edilebiliyor.
Hazine arazileri için Milli Emlak Müdürlüğünden alınacak ecrimisil belgeleri, mirasçı olanlar için mirasçılık belgesi ayrıca ibraz edilmeli. Şayet bu belgelerin hiçbiri bulunamıyorsa mahalle veya köy muhtarlıklarından alınacak ilmühaber de ibraz edilebiliyor.
Bunlara ek olarak belirtelim ki, 13.04.2023 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 142 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 2/5 ve 2/6 maddesi gereğince kendine ait olmayan araziye ruhsatsız bina yapanlarla zorunlu deprem sigortası kapsamında olmasına rağmen deprem sigortası (DASK) olmayan konut, işyeri ve hayvan ağılları yıkık, ağır hasarlı veya orta hasarlı olarak tespit edilen depremzedeler de hak sahibi olabilmektedirler. (**)
Hak sahipliği çalışmaları yani komisyonlar karar verdikten sonra sonuçlar mahallinde askıya çıkarılarak, e-devlet, Valilik ve İl AFAD Başkanlığının internet sitelerinde yayınlanmaktadır.
Hak sahipliği için 30.05.202-28.07.2023 tarihleri arasında başvurmak kaydıyla herhangi yasal bir sebeple hak sahipliği kabul edilmeyenlerin listesi e-Devlet, Valilik ve İl AFAD internet sitelerinde ilan ediliyor ve depremzedelerin bizzat bildirdikleri adreslere tebligat yapılıyor. Hak sahibi olduğuna inan depremzedeler bu tebligattan itibaren 15 gün içerisinde aynı şekilde itiraz edebiliyorlar.
Bu itiraza da ret kararı verilirse veya komisyon 60 gün içerisinde cevap vermezse karara karşı bulunulan ildeki yetkili idare mahkemesine tebligattan itibaren, tebligat yapılmamış ise 60 günün bitiminden itibaren takip eden 60 gün içerisinde iptal davası açılabilir.
Her ne kadar daha önceki köşe yazımızda hak sahipliği konusunda ayrıntılı bilgi verdiysek de buraya kadar yaptığımız açıklamalara göre hak sahipliği konusunu bir özet şeklinde açıkta kalan soru ve ihtimallerle birlikte tekrar sıralayalım.
Konutları, işyerleri veya hayvan ağılları ağır veya orta hasarlı olarak tespit edilen veya muhtemel bir afete maruz bulunan depremzedeler malik olmaları kaydıyla hak sahibi olabiliyor. Bu depremzedeler, aynı depremden dolayı ağır veya orta hasarlı birden fazla konut, ahır, işyerleri olsa dahi sadece bir konuttan, sadece bir ahırdan, sadece bir işyerinden hak sahibi olabiliyor. Örneğin Elbistan’da 5 konutu olan Ökkeş beyin 5 konutu da ağır hasarlı tespit edilse dahi kendisi sadece bir konut hakkından faydalanabilir.
Bir depremzedenin, aynı deprem nedeniyle hem konutu hem ahırı hem de işyeri ağır veya orta hasarlı ise hem konutu hem ahırı hem de işyeri için ayrı ayrı hak sahibi olabiliyor. Yine örneğin Elbistan’da iki konutu ve bir işyeri ağır hasarlı veya orta hasarlı ise Ökkeş bey hem bir konutu için hem de işyeri (dükkanı) için ayrı ayrı hak sahibi olabilir. Her biri için ayrı ayrı başvuru yapması gerekir.
AFAD tarafından yaptırılacak konutların kat sayısı, metrekare büyüklüğü, oda sayısı gibi detaylar TOKİ veya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından konutların projelendirilme aşamasında belirleniyor.
Hak sahibi olamayacaklar ise;
-Konut, ahır ve işyeri ağır veya orta hasarlı tespit edilen kiracı, misafir, apartman görevlisi,
– Lojmanları ağır veya orta hasarlı olarak tespit edilen kamu görevlileri,
– Kurum, kuruluş, vakıf, dernek, STK, cami, okul gibi tüzel kişilikler,
– Önceki afetlerde ağır hasarlı tespit edilen konut, işyeri, ahırları sebebiyle daha önceki afette hak sahibi olmuş veya olmamış ancak bu depremde binası tekrar ağır hasarlı tespiti yapılmış olanlar,
– Depremden zarar gören bir taşınmaz malı, deprem sonrası satış veya başka şekillerle devralan üçüncü şahıslar,
– Yasal olarak ilan edilmiş 30.05.2023-28.07.2023 tarihleri arasında mazeretsiz başvuru yapmayanlar,
– Konut, ahır veya işyeri, az hasarlı veya hasarsız tespit edilenler,
– Konutu ağır hasarlı olsa dahi kendisine ya da eşine ait o yerde hasarsız başka konutu olanlardır.
Bunların içerisinde hak sahipliği konusunda en çok kafa karışıklığı ise hak sahibi ve eşinin aynı ilçe, köy, mahalle veya şehirde başka bir konutunun bulunması halinde hak sahipliğinin belirlenmesi ile hak sahibinin kendi evinde veya sahip olduğu diğer bir konutunda ikamet eden evli ve bekar çocuklarının bulunması halinde hak sahipliğinin belirlenmesinde çıkmaktadır.
AFAD’ın yayınladığı “Afet Kanunu Kapsamında Hak Sahipliği Çalışmaları Hakkında Muhtemel Soru ve Cevaplar” başlıklı rehberi ile Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre ihtimalleri sıralayalım.
– Konutu ağır hasarlı fakat kendisine ya da eşine ait o yerde az hasarlı başka konutu olanlar hak sahibi olabilirler.
– Konutu ağır hasarlı fakat kendisine ya da eşine ait o yerde hasarsız ancak hisseli başka konutu olanlar hak sahibi olabilirler.
– Afet bölgesindeki bir ilçede konutu ağır hasarlı fakat kendisine ya da eşine aynı ilin başka bir ilçesinde hasarsız başka konutu olanlar hak sahibi olabilirler. Örneğin Malatya merkez ilçede ağı hasarlı konutu bulunan Muzaffer beyin Hekimhan ilçesinde kendine veya eşine ait hasarsız bir konutu varsa Muzaffer bey hak sahibi olabilir.
– Afet bölgesindeki bir ilçe merkezinde konutu ağır hasarlı fakat kendisine ya da eşine aynı ilçeye bağlı kırsal bir köyünde (Büyükşehir olan yerlerde mahalle) hasarsız başka konutu olanlar hak sahibi olabilirler. Örneğin büyükşehir olan Hatay ili Samandağ ilçe merkezinde ağır hasarlı konutu bulunan Semir beyin aynı ilçeye bağlı Kapısuyu kırsal mahallesinde hasarsız konutu olsa dahi hak sahibi olabilir.
– Afet bölgesindeki A köyünde ağır hasarlı konutu olmakla birlikte yine aynı A köyünde kendisi ya da eşine ait ikinci hasarsız konutu olan hak sahibi olamaz.
– Afet bölgesindeki B ilçesinin A köyünde ağır hasarlı konutu olmakla birlikte aynı ilçenin C veya diğer bir köyünde veya B ilçe merkezinde veya başka bir ilde kendisi ya da eşine ait ikinci hasarsız konutu olsa dahi depremzede hak sahibi olabilir.
– Afet bölgesindeki G ilinin hem B ilçesinde hem D ilçesinde bulunan konutlarının ikisi de ağır hasarlı ise depremzedeye sadece bir konut için hak sahipliği hakkı verilir.
– B ilçesinin C mahallesinde ağır hasarlı konutu aynı ilçenin D mahallesinde kendisine veya eşine ait ikinci hasarsız konutu olanlar hak sahibi olamaz.
Ebeveynlerine ait konutlarda kalan evli ve bekar çocuklar;
– Ağır hasarlı bir konutta ebeveyni ile birlikte ikamet eden evli çocuk hak sahibi olamaz. Şartları varsa ebeveyni hak sahibi olabilir.
– Ebeveynin konutu ağır hasarlı, ebeveyne ait hasarsız ikinci bir konutta evli veya bekar çocuk ikamet ediyorsa ne çocuk ne de ebeveyn hak sahibi olabilir.
– Ebeveynin konutu ağır hasarlı, ebeveyne ait az hasarlı ikinci bir konutta evli veya bekar çocuk ikamet ediyorsa ebeveyn hak sahibi olabilir.
– Ebeveyninin konutu ağır hasarlı, ebeveyne ait ağır hasarlı ikinci bir konutta evli çocuk oturuyorsa hem ebeveyn hem de evli çocuk ayrı ayrı hak sahibi olur.
– Ebeveyninin konutu ağır hasarlı, ebeveyne ait ağır hasarlı ikinci bir konutta bekâr çocuk oturuyorsa sadece ebeveyn bir ev için hak sahibi olur. Bekâr çocuk ayrıca hak sahibi olamaz.
– Ebeveyninin konutu az hasarlı veya hasarsız, ebeveyne ait ağır hasarlı ikinci bir konutta evli çocuk oturuyorsa sadece evli çocuk hak sahibi olur.
– Ebeveyninin konutu ağır hasarlı ebeveyne ait ağır hasarlı diğer konutlarda ikamet eden ikinci, üçüncü ve diğer evli evlatlar ayrı ayrı hak sahibi olur. Ebeveyn ise kendi oturduğu konut için ayrıca hak sahibi olur.
Akla takılan diğer birkaç soruyu da cevaplandıralım;
-DASK kapsamında deprem sigortası olan hem sigortadan poliçe limiti ile sınırlı olmak üzere para alabilir hem de yaptırılacak yeni konutlar veya verilecek güçlendirme kredileri için Afet Kanunu kapsamında hak sahibi olabilir.
– Kat mülkiyetine tabi bir apartman orta hasarlı olarak tespit edilmiş ancak kat maliklerinin bir kısmı güçlendirme kredisinden faydalanılmasını diğer bir kısmı ise binanın yıkılıp yeniden yapılmasını istemesi halinde Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerine göre arsa payının yüzde 50’sine sahip maliklerin oyu ile ancak güçlendirme kredisinden faydalanılabilir.
– İki ortaklı tek konut ağır hasarlı ise iki hissedara tek konut için hak sahipliği söz konusudur.
– İki, üç veya daha fazla ortaklı müşterek mülkiyete tabi bir taşınmaz üzerinde her paydaş için ayrı konut, işyeri veya ağıl varsa her paydaş ayrı ayrı hak sahibi olabilir.
– Deprem sebebiyle ağır hasarlı tespiti yapılan ancak aynı zamanda kentsel dönüşüm kapsamına alınan bir konuttan dolayı hem Afet Kanunundan hem de Kentsel Dönüşüm Kanunundan hak sahipliği mümkün değildir. Bu durumda depremzede talep eder ve yasal şartları taşırsa Afet Kanunu gereğince hak sahibi olabilir.
-Afet bölgesinde hasarsız veya az hasarlı tespiti yapılan bir bina aynı zamanda kentsel dönüşüm alanında kalıyorsa Afet kanunu kapsamında değil Kentsel Dönüşüm Kanunu kapsamında hak sahibi olabilir.
Her ihtimali kısıtlı köşemizde sıralamamız mümkün olmadığından hak sahipliği konusunda size en yakın yerdeki AFAD İl Başkanlıklarına, Valiliklere, AFAD Başkanlığına müracaat ederek bilgi alabilirsiniz.
