Diyelim ki, bu madde hükmüne göre Alman vatandaşı olurken Türk vatandaşlığından izinle çıktık. Peki Alman vatandaşlığını aldıktan sonra tekrar Türk vatandaşı olursak ne olacak?
Çifte vatandaşlığı mümkün hale getiren, Alman vatandaşlığına kabulde kolaylaştırmalar getiren Alman Vatandaşlık Kanununda değişiklik yapan 104 sayılı Vatandaşlık Hukukunun Modernizasyonu Hakkında Kanun 22.03.2024 tarihinde Alman parlamentosunda kabul edilip 26.03.2024 tarihli Federal Resmî Gazetesinde yayımlandı. (BGBl Teil I 26.03.2024 S. 1). Kanunun Türk vatandaşlarını ilgilendiren maddeleri 27.06.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girdi (Vatandaşlık Hukukunun Modernizasyonu Hakkında Kanun md. 6/1).
Bu kanun değişikliğinin uygulaması için maalesef bugüne kadar Alman Federal İçişleri Bakanlığı herhangi bir yönetmelik, talimat veya rehber yayınlayıp uygulamacı Alman vatandaşlık dairelerine göndermedi. Bu nedenle kanunun uygulanması ile ilgili her vatandaşlık dairesi veya bu dairelerin çalışan yetkilileri farklı farklı yorumlar yapıp vatandaşımıza bilgi veriyor veya uygulama yapıyor. Elbette bunlar içerisinde kanunu hukuk mantığına aykırı yorumlayıp vatandaşımızı yanlış bilgilendirenler de oluyor.
Bu köşe yazımızda bu vatandaşlarımızdan gelen yanlış bilgilendirmelerle ilgili hukuki delillerini de göstererek cevap vermek istiyoruz.
Bize çeşitli yollarla ulaşan mavi kartlı Alman vatandaşı olan ve tekrar Türk vatandaşlığını alıp çifte vatandaş olmak isteyen bazı vatandaşlarımız Alman vatandaşlık/nüfus (Bürgeramt) veya Alman vatandaşlığa kabul dairelerinden (Einbürgerungsbehörde) kendilerine yeni çıkan kanunun 27.06.2024 tarihinden sonra ilk defa Alman vatandaşı olanlar için çifte vatandaşlığı mümkün kıldığı, halen Alman vatandaşı olanların tekrar Türk vatandaşlığını alması halinde Alman vatandaşlığını kaybedecekleri, üstelik Alman vatandaşlığına girerken tekrar başka bir ülke vatandaşlığa girmeyeceklerine dair belge imzaladıkları, tekrar Türk vatandaşı olmak isterlerse Alman vatandaşlığını muhafaza izin belgesi (Beibehaltungsgenehmigung) almaları gerektiği şeklinde bilgilendirildiklerini, bunun doğru olup olmadığını soruyorlar.
Bu sorulara cevap vermeden önce hemen Türk hukukunda olduğu gibi Alman hukukunda da geçerli olan genel hukuk kaidesini hatırlatalım; Özel veya kamu hukukunda uygulanacak kanun hükümleri olay tarihinde geçerli ve yürürlükte olan kanun hükümlerine göre belirlenir. Yani her kanun kendi yürürlük döneminde gerçekleşen olay, fiil veya eylemlere uygulanır. O kanun hükümlerinden önceki hükümlere veya o kanunu yürürlükten kaldıran veya değiştiren kanun hükümlerine uygulanmaz. Biz buna hukuk dilinde “Kanunların geriye yürümezliği ilkesi (kanunun makabline şâmil)” deriz.
Bunun iki istisnasından biri eski kanunu yürürlükten kaldıran yeni kanun olay veya fiile bir müeyyide bağlamış ise o zaman vatandaş lehine olan eski kanun döneminde alınan hak kazanılmış haktır veya vatandaş lehine olduğundan eski kanun uygulanır. İkinci istisna ise eski kanununu yürürlükten kaldıran yeni kanunda eski kanun hükmünün uygulanacağının hüküm altına alınmasıdır. Yeni kanunda veya kanun değişikliğinde böyle bir hüküm yoksa veya vatandaşın aleyhine ise kanunlar geriye doğru yürütülemez, bu şekilde yorumlanıp uygulanamaz.
Örnek verirsek Alman vatandaşlık kanununda çifte vatandaşlığı yasaklayıp bir müeyyideye yani Alman vatandaşlığını otomatikman kaybettirmeye ilişkin hükümler ile iki yabancı ebeveynden Almanya’da doğan çocuklara bazı şartlara Alman vatandaşlık hakkı veren 15.07.1999 tarihli ve 38 sayılı kanun değişiklikleri ne zaman yürürlüğe girdi? 01.01.2000 tarihinden itibaren.
O halde 01.01.2000 tarihinden önce Alman vatandaşlığını aldıktan sonra tekrar Türk vatandaşlığına bu tarihten önce girip çifte vatandaş olanlara bu yasak uygulanmaz. 01.01.2000 öncesi kanun hükümleri uygulanır. 01.01.2000 öncesi yürürlükte olan kanun hükümlerine göre çifte vatandaşlığı yasaklayan veya bir müeyyideye bağlayan bir hüküm var mıydı? Hayır. Sadece bir şart vardı. Tekrar Türk vatandaşlığını alırken Almanya’da ikamet ediyor olmak gerekiyordu.
Şimdi bu durumda 01.01.2000 tarihinden önce Alman vatandaşlığını alıp Almanya’da ikamet ederken tekrar Türk vatandaşlığını alan kişiye “Yeni kanun 01.01.2000 tarihinden sonra yürürlüğe girdi. Artık izin almadan tekrar Türk vatandaşlığına geçenlerin Alman vatandaşlığı otomatik olarak kaybettirilir. Siz de bu kanundan önce olsa da tekrar Türk vatandaşlığına girdiniz, sizin Alman vatandaşlığınızı iptal ediyoruz” denilebilir mi? Elbette hayır.
Aynı şekilde anne veya babası Almanya’da 15 yıldan beri ikamet ederken 1985 yılında doğan çocuk “01.01.2000 tarihinden itibaren Almanya’da doğan her çocuğa Alman vatandaşlık hakkı verildi. Ben de Almanya’da doğdum, tüm şartları yerine getiriyorum, benim de Alman vatandaşlık hakkım var “ diyebilir mi? Elbette hayır. Çünkü kendisi doğum yeri esasına göre Alman vatandaşı olma imkânı veren yeni kanunun yürürlük tarihinden yani 01.01.2000 tarihinden sonra Almanya’da doğmadı.
Şimdi sorularımızı cevaplamaya gelirsek. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Alman vatandaşlığına kabulde çifte vatandaşlığı yasaklayan ve 01.01.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 38 sayılı kanun değişikliğinden önce de Alman vatandaşı olmak isteyenler için diğer şartlar yanında Alman Vatandaşlık Kanunu’nun 10. Maddesinin 1. Fıkrasına 4 nolu bendine göre “Önceki vatandaşlığından çıkarmak veya kaybetmek“ şartı vardı. Bu şartla ilgili 1999’daki 38 sayılı kanun değişikliğinde herhangi bir değişiklik yapılmadı.
Diyelim ki, bu madde hükmüne göre Alman vatandaşı olurken Türk vatandaşlığından izinle çıktık. Peki Alman vatandaşlığını aldıktan sonra tekrar Türk vatandaşı olursak ne olacak?
İşte bunun için de Alman vatandaşlığının kaybedilme hallerini düzenleyen Alman Vatandaşlık Kanunu’nun 17. Maddesinin 1. Fıkrasına 2 Nolu Bendine göre “25. Maddeye göre yabancı bir ülke vatandaşlığını alma” halinde Alman vatandaşlığının kaybedileceği hükme bağlanmıştı. Bu düzenlemede de 1999’daki 38 sayılı kanun değişikliğinde herhangi bir değişiklik yapılmadı.
Ancak Alman vatandaşı olunup 01.01.2000 tarihinden önce tekrar Türk vatandaşı olunulduğu tarihte Almanya’da ikamet ediliyorsa Alman vatandaşlığı iptal edilemiyordu. Çünkü 25. madde de “Almanya’da ikamet etmeyen veya sürekli olarak ikamet etmeyen – …der im Inland weder seinen Wohnsitz noch seinen dauernden Aufenthalt hat…“ şartı vardı. Bu şartı yerine getirenler için bunların çifte vatandaşlığını engelleyecek yani Alman vatandaşlığının otomatikman iptali gibi bir müeyyide, bir idari ceza yok idi.
Lâkin 01.0.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 15.07.1999 tarihli ve 38 sayılı kanun bu 25. maddedeki “Almanya’da ikamet etmeyen veya sürekli olarak ikamet etmeyen – …der im Inland weder seinen Wohnsitz noch seinen dauernden Aufenthalt hat…“ ibaresini yani şartı 01.0.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek ve uygulanmak üzere maddeden çıkartı. (md. 1/7-a, Vatandaşlık Hukukunda Reform Kanunu-Gesetz zur Reform des Staatsangehörigkeitsrechts, BGBl Teil I, 23.07.1999 S. 1618)
İşte 25. maddedeki bu şartın kaldırılması ile çifte vatandaşlığın önü tamamen kapatıldı. Maddedeki “Yabancı vatandaşlığın kazanılmasıyla birlikte, – mit dem Erwerb einer ausländischen Staatsangehörigkeit,” ibaresi devam ettirildiğinden 01.01.2000 tarihinden önce veya sonra Türk vatandaşlığından çıkıp Alman vatandaşı olmuş kişiler bu tarihten sonra yetkili vatandaşlık dairesinden (Bürgeramt) yazılı olarak Alman vatandaşlığını muhafaza izni (Beibehaltungsgenehmigung) almadan kendi talebi üzerine tekrar Türk vatandaşlığını alırken Almanya’da ikamet edip etmediklerine bakılmaksızın Alman vatandaşlığı iptal edilir oldu.
Örnek verecek olursak Zahir bey 01.03.1999 tarihinde Türk vatandaşlığından izinle çıkmış ve mavi kart sahibi Alman vatandaşı olmuştur. Şayet Zahir bey mavi kartlı Alman vatandaşı iken 01.06.2022 tarihinde yetkili vatandaşlık dairesinden yazılı izin almadan Türk konsolosluğuna veya Türkiye’de Nüfus Müdürlüğüne kendi başvurusu üzerine tekrar Türk vatandaşlığına girerse kanunun 17 ve 25. maddeleri gereğince otomatikman Alman vatandaşlığını kaybeder.
Lâkin bilindiği gibi çifte vatandaşlığın önünde engel bu yeni Alman Vatandaşlık Kanununda değişiklik yapan 104 sayılı Vatandaşlık Hukukunun Modernizasyonu Hakkında Kanun’un;
27.06.2024 tarihinden itibaren tamamen yürürlükten kaldırılmıştır.
O halde çifte vatandaşlığı engelleyen bu yasaklar ne zamandan ne zamana yürürlükte ve uygulanacaktır? El cevap; 01.01.2000 ilâ 26.06.2024 tarihleri arasında…
27.06.2024 tarihinden itibaren yapılacak başvurularda Alman vatandaşlığına alınma için önceden olduğu gibi Türk vatandaşlığımızdan çıkmamızı şart koşan bir kanun hükmü olmadığı gibi Alman vatandaşlığımızı daha önceden alsak bile 27.06.2024 tarihinden sonra başvurumuz üzerine tekrar Türk vatandaşlığımızı kazandığımızda otomatikman Alman vatandaşlığımızı kaybettirecek ne 17. Maddeki düzenleme ne de 25. Madde var.
Böyle bir durumda yani halen örneğin mavi kartlı Alman vatandaşı olan Saniye hanım 27.06.2024 tarihinden sonra 16.12.2024 tarihinde başvurusu üzerine tekrar Türk vatandaşlığını aldığında Alman vatandaşlık dairesi hangi kanuna göre Alman vatandaşlığını kaybettirecek veya iptal edecek? Saniye hanımın tekrar Türk vatandaşı olduğu yani yukarıda da açıkladığımız gibi olayın olduğu 16.12.2024 tarihinde Saniye hanımın Alman vatandaşlığını kaybettirecek yürürlükte olan bir kanun yok. Olayın olduğu tarihte yürürlükte olan kanunu uygulamak zorunluluğu olduğundan bazı Alman vatandaşlık dairelerinin “Siz bu kanundan önce Alman vatandaşı olduğunuz için siz tekrar Türk vatandaşlığını alırsanız Alman vatandaşlığınız iptal olur” şeklindeki bilgilendirmeleri kanunların geri yürümezliği ilkesine aykırı olup hukuki dayanaktan tamamen yoksundur.
Bu hukuk genel prensibinin haricinde Alman Federal Hükümetinin Vatandaşlık Hukukunun Modernizasyonu Hakkında Kanun’un bu 25. Maddesini yürürlükten kaldırma gerekçesine baktığımızda kanun koyucu aynen şunları söylüyor; “25. maddenin yürürlükten kaldırılması ile başvuru üzerine yabancı bir vatandaşlığın kazanılması durumunda Alman vatandaşlığının yasal olarak kaybedilmesini ortadan kaldırmaktadır. Aynı zamanda, haklı özel bir nedenle başvuru üzerine kaybın önlenebildiği Alman vatandaşlığını muhafaza etme yetkisi (Beibehaltungsgenehmigung) de artık gerekmeyecektir.
25. maddenin yürürlükten kaldırılması, birden fazla vatandaşlıktan kaçınma ilkesinin terk edilmesinden kaynaklanan bir değişikliktir (Kanuni -yani otomatikman- vatandaşlığın kayıp düzenlemesinin kaldırılması, özellikle yurtdışında yaşayan Alman vatandaşlarının, Alman vatandaşlıklarını kaybetmeden ikamet ettikleri ülkenin vatandaşlığını almalarını kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda, başvuru sahiplerinin yabancı bir vatandaşlık edinirken bu tür bir kaybı önlemek için artık masraflı ve zaman alıcı bir işlem sürecini de ortadan kaldıracaktır “
Hatta Alman vatandaşlığı konusunda eyaletlerin de üzerinde federal düzeyde en yetkili Federal İdare Dairesi (Bundesverwaltungsamt) bile 27.06.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe giren kanun nedeniyle verdiği bilgide açıkça “Başvuru üzerine başka bir vatandaşlığın kazanılması artık Alman vatandaşlığının kaybedilmesine yol açmamaktadır. Bu, dünya çapında tüm vatandaşlıkların kazanılması için geçerlidir. Bu nedenle Alman vatandaşlığını muhafaza izni verilmesi işlemleri de kaldırılmıştır” diyor.
Yani sizin daha önceden 27.06.2024 tarihinden önce Alman vatandaşı olup olmamanızın, bu tarihten önce Alman vatandaşlığına girdiğinizde “Başka bir ülke vatandaşlığına izin almadan girmeyeceğinize ilişkin” bir taahhütte bulunmuş olmanızın hiçbir önemi yok. Yeter ki, tekrar Türk vatandaşlığına girişiniz 27.06.2024 tarihinden sonra olsun.
