Askerlik çağına girenlerle, bu çağa girdikten sonra yoklamaları yapılanlar veya yapılmayanlar, dövizle askerlik kapsamında başvurup ödeme yapmış veya yapmamış olanlar ile fiilen silahaltına alınacak olsun ya da olmasın yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızdan askerlik hizmetini yerine getirmeye engel sağlık sorunu olduğunu beyan edenlerin sağlık muayeneleri bulundukları yabancı ülke sağlık mevzuatına uygun şekilde resmi sağlık kuruluşlarında yaptırılır. Bunun
Askerlik çağına girenlerle, bu çağa girdikten sonra yoklamaları yapılanlar veya yapılmayanlar, dövizle askerlik kapsamında başvurup ödeme yapmış veya yapmamış olanlar ile fiilen silahaltına alınacak olsun ya da olmasın yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızdan askerlik hizmetini yerine getirmeye engel sağlık sorunu olduğunu beyan edenlerin sağlık muayeneleri bulundukları yabancı ülke sağlık mevzuatına uygun şekilde resmi sağlık kuruluşlarında yaptırılır.
Bunun hukuki dayanakları ise 26.06.2019 tarihinde yürürlüğe giren 7179 sayılı Askeralma Kanunu’nun 15/7. maddesi, 22.07.2020 tarihli 31193 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Askeralma Yönetmeliği’nin (AAY) 11. maddesi ve 11.11.2016 tarih ve 29885 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nin (TSKJSGKSYY) 7. maddesidir.
Bu vatandaşlarımızdan Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nin 7. maddesi gereğince askerlik hizmetini yerine getirmeye engel sağlık sorunu olduğunu bulundukları ülkelerdeki elçilik veya konsolosluklara beyan edenlerin sağlık muayeneleri, yabancı ülke sağlık mevzuatına uygun şekilde resmi sağlık kuruluşlarında yaptırılır ve alacakları muayene ve tetkik sonuçları veya sağlık raporları Türkçe tercümeleri ile birlikte konsolosluklarca Millî Savunma Bakanlığına gönderilir.
Bu raporlar incelenir ve aşağıdaki kararlardan biri ile onaylanarak yükümlünün kayıtlı olduğu askerlik şubesinin bağlı olduğu askeralma bölge başkanlığına gönderilir;
Millî Savunma Bakanlığı yurtdışındaki vatandaşlarımızla ilgili bu yabancı ülke tıbbi raporlarını TSKJSGKSYY hükümlerine göre incelemektedir. Şayet Bakanlık bu raporu uygun görürse raporu onaylar ve ilgili şahsa durum bildirilir.
Ancak Bakanlık bu raporu kendi mevzuatına uygun bulmazsa, şüpheli ve yetersiz görürse onaylamaz. Bu durumda yükümlülerin bu kesinleşmiş raporlara tebliğ veya teslim tarihinden itibaren otuz gün içinde itiraz hakkı bulunmaktadır (AAY md. 14). Fakat itiraz üzerine yükümlünün Millî Savunma Bakanlığı tarafından yurtiçindeki hastanelerde yaptırılacak muayene sonuçlarına göre karara bağlanır. Yani yurtdışındaki vatandaşlarımızın bu ret kararlarına itiraz etmeleri halinde Türkiye’ye gidip Bakanlığın belirleyeceği hastanelerde yeniden muayene olmaları ve heyet raporu almaları gerekiyor. İtiraz üzerine yurtdışındaki yabancı ülke sağlık kuruluşundan bir daha rapor alınamıyor.
Yurtdışındaki vatandaşımızın itiraz üzerine yeniden verilecek olumsuz karara karşı da kanun yoluna başvurma hakkı vardır. Bu vatandaşlarımız kendilerine ret kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içerisinde yetkili idare mahkemesinde (16 Nisan 2017 Anayasa Referandumundan sonra Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kapatılmıştır) bu kararın iptali için dava açabilirler. Bu durumda mahkeme dava açan yükümlüyü başka bir doktor heyetine veya Adli Tıp Kurumuna sevk ederek yeni bir rapor aldırır ve neticesine göre karar verir.
Askerliğe elverişli olmayanlar (halk tabiri ile ‘’çürük raporu’’ alanlar) Askeralma Kanunu’nun 16’ıncı maddesi gereğince silahaltına alınmazlar (Askeralma Kanunu md. 16).
Ayrıca “Askerliğe Elverişli Değildir” raporu alan bu vatandaşlarımız dövizle askerlik hizmeti kapsamından da çıkartılırlar. 7179 sayılı Kanunu’nun 39/4 maddesi gereğince dövizle askerlik hizmeti kapsamında ödemede bulunmalarına rağmen başvuru işlemleri tamamlanmamış olanların, fazla ödemede bulunduğu anlaşılanların ödemiş olduğu tutarlar talepleri hâlinde kendilerine, vekillerine veya mirasçılarına iade tarihindeki kura göre Türk lirası olarak yurt içinde gösterecekleri banka hesabına iade ediliyor. Lâkin ödeme ve başvuru işlemlerini tamamladıktan sonra askerliğe elverişsiz hâle gelenlere geri ödeme yapılmıyor.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı çifte vatandaşlara özel düzenleme
Türk vatandaşlığı yanında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) vatandaşlığı olan çifte vatandaşlarımız Askeralma Yönetmeliği’nin 91. maddesine göre KKTC yetkili makamlarınca, KKTC kanunlarına göre “Askerliğe Elverişli Değildir” kararlı rapor aldıklarından askerlik hizmetinden muaf tutuldukları bildirilen Türk vatandaşları da Türkiye’de askerlik yapmış veya muaf tutulmuş sayılıyorlar.
Yani KKTC vatandaşlığı yanında Türk vatandaşı olan çifte vatandaşlarımız şayet KKTC kanunlarına göre “Askerliğe Elverişli Değildir” kararlı rapor ile KTTC’de askerlikten muaf tutulurlarsa onların bu raporları Türkiye’de de kabul ediliyor. 26.06.2019 tarihli kanundan önceki uygulamada diğer ülkelerde (Örneğin Almanya veya Fransa’da) “Askerliğe Elverişli Değildir” raporuyla o ülkede askerlikten muaf tutulma Türkiye’de kabul edilmiyordu. Çünkü fiili ve zorunlu askerlik yapma zorunluluğu isteniyordu. 26.06.2019 tarihli kanun değişikliğinden sonra ise zaten KKTC ve Tunus Cumhuriyeti dışında yabancı ülkede yapılan askerliğin sayılması başvuruları kabul edilmiyor.
KKTC vatandaşı çifte vatandaşların “Askerliğe Elverişli Değildir” raporunun Türkiye’de geçerliliğinde özel hükümler getirilmiştir. Örneğin Yönetmeliğe göre yükümlülerin “Askerliğe Elverişli Değildir” kararlı raporları KKTC’nin yetkili makamlarınca onaylanacağından diğer ülkelerde olduğu gibi ayrıca Bakanlıkça onay işlemi yapılmıyor.
Oysa Almanya’daki bir vatandaş (isterse çifte vatandaş olsun) Konsolosluğa müracaat etmeli, Almanya sağlık mevzuatına uygun Alman sağlık kuruluşundan resmi bir rapor almalı, bu raporu Konsolosluk Bakanlığa göndermeli ve Bakanlıkça onaylanmalı. Bu rapor Bakanlıkça kabul edildiği takdirde Türkiye’de geçerli olmaktadır.
Fakat KKTC vatandaşı çifte vatandaşlarımız için böyle bir zorunluluk bulunmuyor. Bu vatandaşlarımız KKTC kanunlarına göre “Askerliğe Elverişli Değildir” raporuyla askerlik hizmetini yapmış kabul edildiklerinden muafiyete esas belgelerini Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliğine ibraz etmeleri yetiyor. Lefkoşa Büyükelçiliği bu belgeleri elektronik ortamda Bakanlığa gönderiyor.
Bakanlığın da elektronik ortamda aldığı bu verileri sisteme aktarılması sonrasında vatandaşımızın kayıtlı olduğu askerlik şubelerince işlemi basitçe tamamlanıyor.
