Türkiye’den emeklinin Almanya’da sağlık sigortası sorunu

Türkiye çalışmaları veya yurtdışı borçlanma ile Türkiye’den emekli olan vatandaşlarımız Alman mevzuatından kaynaklanan uygulamalar dolayısıyla Almanya’da sağlık hizmetlerinden faydalanamıyor ve daha kötüsü kendileri sağlık sigorta primlerini ödemek zorunda kalabiliyorlar. Bu halde de Türkiye’den aldıkları emekli maaşının bir anlamı kalmıyor.

Oysa Almanya-Türkiye Sosyal Güvenlik Sözleşmesi gereğince Almanya’da ikamet eden ve hiçbir sağlık sigortası olmayan bir SGK emeklisi Türkiye’den geçerlilik süresi bir yıl olan A/T 21 belgesini Alman sağlık kuruluşuna (örneğin AOK)  ibraz edip oradan alacağı Tedavi Kartı (Behandlungsschein) ile muayene ve tedavilerini Almanya’da yaptırabilir.

Hatta bu durumda Alman sağlık sigortasından talep edilen tedavi masraflarının SGK tarafından ödenmesinde aciliyet incelemesi de yapılmaz. Çünkü sözleşmenin 15. maddesine göre sağlık yardımının yapılmasında Alman mevzuatı geçerli.

Yurtdışında yaşayan ve yurtdışı, doğum ve askerlik sürelerini borçlanarak ve bedellerini ödeyerek Türk sosyal güvenlik mevzuatına göre emekli aylığına hak kazananlar SGK’dan emekli olabiliyorlar.

Ancak bunlardan bir gün dahi yurtdışı sürelerini borçlananlar şayet Almanya’da yaşıyorlarsa yurtdışında çalışmama ve ikamete dayalı yardım almama şartlarını da yerine getirmeleri gerekiyor.

Oysa bir kişi Almanya’da yaşarken Alman sağlık sigortası kurumlarından sağlık hizmeti alabilmesi için ya çalışması ya da „Hartz IV“ denilen ikamete dayalı sosyal yardım alması ve işveren veya Jobcenter tarafından sağlık sigortası primlerinin ödenmesi mecburiyeti bulunuyor. Aksi takdirde sağlık sigortasından faydalanamıyor. Şayet çalışır veya sosyal yardım alırsa bu defa da Türkiye’den emekli aylığı alamıyor.

Türkiye’den emekli aylığı alırken Alman sağlık sigortasından faydalanmanın tek yolu emeklinin eşi veya  babası gibi birinin üzerinden aile sigortası kapsamında olması. Lakin burada da Türkiye’den alınan emekli maaşının Alman mevzuatına göre belirli bir miktarı geçmemesi gerekiyor. 2018 yılı için bu sınır 430 euro idi.

Bazı Alman yasal sağlık sigortaları Türkiye’den alınan emekli aylığı bu sınırın altında kalsa, aile sigortası (Famielenversicherung, Mitversichert) hakkı olunsa bile kendilerine „Siz sözleşmeli olduğumuz bir ülkeden emeklisiniz. Sizi aile sigortası kapsamına alamayız“ deyip sağlık sigortasından faydalandırmıyorlar.

Bu vatandaşlarımızın imdadına Türk-Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesi yetişiyor. Zira bu sözleşme gereğince her iki ülkenin sigortalıları veya emeklileri diğer ülkede sağlık yardımı alabiliyorlar. Almanya’da sağlık sigortasından faydalanamayan SGK emeklisi vatandaşın sözleşme gereğince A/T 21 belgesini getirmesi halinde sorun çözülüyor ve Almanya’da SGK’nın sağlık hizmetinden faydalanabiliyor.

Almanya’da SGK’dan hangi emekliler sağlık sigortasından faydalanabilir? 

2012 yılı sonlarına kadar bu haktan sadece Türkiye’de SSK (4/a) statüsünde emekli olan sigortalılar faydalanabiliyordu. SGK, Alman Yasal Hastalık Sigortası Başkanlığı Hastalık Sigortası Yurtdışı İrtibat Mercii ile vardığı anlaşmadan sonra 26.11.2012 tarihinde 2012/38 sayılı bir genelge yayınlayarak Bağkur (4/b) ve Emekli Sandığı (4/c) sigortalılık statüsünden emekli olan sigortalıların bu haktan faydalanacaklarını ve Almanya’daki sağlık giderlerinin karşılanacağını duyurdu.

Kısacası 2012 yılından beri bu haktan SSK, Bağkur ve Emekli Sandığı sigortalılık statüsünden emekli olanların hem kendileri hem de bakmakla yükümlü oldukları kişiler yaralanabiliyor.

A/T 21 belgesi SGK’dan nasıl alınır?

Türkiye’de ikamet edip SGK’dan emekli olan bir sigortalı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere geçici olarak Almanya’ya gelmeleri halinde sözleşme gereğince A/T 11 belgesi 2 ve 3 ayı geçmeyecek bir süre için veriliyor. Ancak SGK emeklisi Almanya’da ikamet ediyorsa ve herhangi bir sağlık sigortası yok ise kendisine geçerlilik süresi bir yıl olan A/T 21 belgesi düzenlenip veriliyor.

Bunun için emekli vatandaşın öncelikle emekli aylığına hak kazanıp emekli aylığını bağlatması ve Sağlık Provizyon Aktivasyon Sistemi’nde (SPAS) sağlık yardımlarına müstahak olması ile birlikte emekli aylığı, gelir ya da aylıkların ödenmesine devam ediliyor olması ve ikametgâhının mutlaka Almanya’da olması gerekiyor.

Bu şartları oluşturan emekli, SGK’nın “www.sgk.gov.tr/Sigortalılık/Form ve Dilekçeler” internet adresinden temin edebileceği  “Almanya’da Sağlık Yardımları Talep ve Beyan Taahhüt Belgesini” usulüne uygun şekilde doldurması ve doldurduğu bu belgeye Almanya’da en az bir yıllık süre ile ikamet izni (Meldebescheinigung) olduğuna dair Alman yabancılar dairesinden alacağı bir belge veya oturma müsaadesini gösterir e-AT (elektronische Aufenhaltstitel) belgesini ekleyerek bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezi’nin “Yurtdışı İşlemleri Servisi” ne vermesi yeterli oluyor ise de bazı SGK müdürlükleri/merkezleri ayrıca Almanya’da herhangi bir sağlık sigortası olunmadığına dair belge de talep etmektedir.

Başvuruyu alan Yurtdışı İşlemleri Servisi gerekli incelemeyi yaptıktan sonra A/T 21 belgesini düzenleyip veriyor. Bu belge bir yıl süreli olarak verilse de Almanya’daki ikamet biri yılı geçiyorsa her yıl birer yıl daha uzatılabiliyor.

Alman sağlık sigorta kurumu nasıl bir yol izleyecek? 

Gurbetçi emekli SGK’dan aldığı bu T/A 21 belgesini Alman sağlık sigortası kurumuna (örneğin AOK) verdiğinde sağlık sigortası kurumu kendisine bir tedavi kartı (Behandlungsschein) veriyor.

Böylelikle Türkiye’den emekli kişi artık bu kartla doktora ve hastaneye gidip tedavi olabiliyor, ilaçlarını alabiliyor. Ayrıca bunlar için Alman sağlık sigortasından talep edilen tedavi masraflarının SGK tarafından ödenmesinde aciliyet incelemesi de yapılmıyor. Yani her durumda SGK Alman mevzuatına göre ödenmesi gerekli masrafları Alman sağlık sigortasına ödüyor.

Unutmamak gerekir ki, A/T 21 belgesi sadece Alman yasal sağlık sigortaları için geçerlidir. Özel (Privat) sağlık sigortaları bu belgeyi kabul etmezler.

Almanya’daki sağlık yardımı ne zaman kesilir? 

Bu belgenin alınabilmesi için emekli kişinin Almanya’da ikamet etmesi şarttır. Emekli gurbetçi, ikametini Türkiye’ye alırsa bu durumda SGK’nın Almanya’da yaptığı sağlık yardımı kesilir. Bunun dışında SGK’nın sağlık yardımlarının sona erdirilmesi de kesilme sebebidir. Örneğin emekli kişinin tekrar eşi üzerinden Alman aile sağlık sigortası kapsamına girip Alman sağlık sigortasından faydalanmaya başlaması gibi.

Hem Türkiye hem Almanya’dan emekli olanların A/T 21 belgesi hakkı var mı? 

Hem Türkiye’den hem de Almanya’dan emekli olanlar hayatlarını daha yoğun (dâimi ikamet)  olarak nerede devam ettiriyorlarsa o ülkenin sağlık sigortasını kullanmak durumundalar.

Zira sözleşmenin 14/3 maddesi „Her iki akit tarafın mevzuatına göre aylık veya gelir alan veya aylık veya gelir bağlanması için başvuruda bulunmuş olan bir kimse hakkında, ülkesinde ikamet ettiği akit tarafın hastalık sigortasına ilişkin mevzuatı uygulanır. Bu kimsenin geçici olarak diğer akit taraf ülkesinde ikameti sırasında 12 inci madde hükümleri aynen geçerlidir.“ demektedir.

Yani kişi Almanya’da 183 gün ikamet ediyor gerisini Türkiye’de geçiriyorsa Almanya’da Alman sağlık sigortasını, Türkiye’de kaldığı süreler için de 12 inci madde gereğince A/T 11 belgesi alarak yine Alman sağlık sigortasını kullanacaktır.  Dolayısıyla Almanya’da ikamet eden emekli aynı zamanda Almanya’da sağlık sigortasından faydalanabildiğinden Türkiye’den  A/T 21 belgesini alma hakkı bulunmuyor.

Köşe yazımız gurbetçi emeklimize sağlık sigortası konusunda hukuki bir yol göstermek ve bilgilendirmek amacıyla ele alınmıştır. Konu ile ilgili Alman sağlık sigortalarıyla ilgili soru ve sorunlarda Türk hukuku avukatı olarak bizlere değil, Alman sağlık sigorta kurumlarına ve Alman hukukunda avukat meslektaşlarımıza müracaat edilmelidir.