28.07.2018 tarihinde bu köşemizde Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yurtdışı borçlanma işlemleri ve yurtdışı süreleri ile emekli olmak isteyen gurbetçinin emekli aylıklarıyla ile ilgili yayınladığı 19.07.2018 tarihli ve 2018/27 sayılı genelgesindeki haksız, hukuksuz düzenlemeleri “SGK’dan gurbetçiye ‘Seni emekli etmeyeceğim’ genelgesi” (*) başlığıyla sizlere duyurmuştum. Gelen tepkiler üzerine SGK, bu hukuksuz genelgesini 01.08.2018 tarihli yazısı ile iptal
28.07.2018 tarihinde bu köşemizde Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yurtdışı borçlanma işlemleri ve yurtdışı süreleri ile emekli olmak isteyen gurbetçinin emekli aylıklarıyla ile ilgili yayınladığı 19.07.2018 tarihli ve 2018/27 sayılı genelgesindeki haksız, hukuksuz düzenlemeleri “SGK’dan gurbetçiye ‘Seni emekli etmeyeceğim’ genelgesi” (*) başlığıyla sizlere duyurmuştum.
Gelen tepkiler üzerine SGK, bu hukuksuz genelgesini 01.08.2018 tarihli yazısı ile iptal etmişti. Bunun da ayrıntılarını yine bu köşemde “Gurbetçiye çifte müjde!.
Dövizlide 38 yaş şartı kaldırıldı, SGK genelgesini iptal etti”(**) başlığı ile yazmış, bu iptalle SGK’nın yeni, zorlaştırıcı, hukuka ve gurbetçinin hakkına aykırı bir genelge hazırlığı yapma ihtimaline binaen gurbetçimize yurtdışı borçlanma ve emeklilik başvuru işlemlerini yapmalarını şiddetle tavsiye etmiştim.
Ve SGK beklediğimiz ilk hak kaybına sebebiyet verecek genelgesini 06.11.2018 tarihinde 2018/38 sayı ile yayınladı. Tahmin ettiğimiz gibi elbette bunun arkası gelecektir.
Hemen belirteyim ki, bu yeni düzenleme yurtdışına gelip ev hanımı olarak ikamet etmeden önce Türkiye’de sigorta girişi olan hanımlarla Türkiye’de sigorta girişi olmamakla birlikte yurtdışında sözleşmeli ve sözleşmesinde ilk sigorta girişinin Türkiye’de de ilk sigorta girişi sayılan ve bu sigorta girişinden sonra ev hanımlığı süreleri olan gurbetçi hanımları etkilemiyor. Bunlar dışında kalan gurbetçi hanımların emeklilik yaşını ve ödeyecekleri prim günlerini olumsuz etkiliyor.
Konuyu bir örnekle açıklamaya çalışayım. Almanya’da 15.05.1974 tarihinde doğma ve büyüme Filiz Hanım ilk defa 06.06.1998 tarihinden itibaren çalışmaya başlamıştır. Geriye kalan yurtdışı sürelerinde ev hanımıdır ve 23.12.2007 tarihinde Türk vatandaşlığından izinle çıkıp mavi kart hakkı sahibi Alman vatandaşı olmuştur. Filiz hanım 16.07.2018 tarihinde de Türkiye’de SSK kapsamında 5 gün çalışmış.
3201 sayılı Kanun gereğince Filiz Hanım 18 yaşını doldurduğu 15.05.1992 ile 20.09.2007 tarihleri arasında bu ev hanımlığı ve çalışma sürelerinden aralıksız olarak 5525 günü borçlanmıştır. Filiz hanımın 15.05.1992-05.06.1998 tarihleri arası ev hanımlığı, 06.06.1998-20.09.2007 arası çalışma süreleri vardır.
Almanya-Türkiye Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 29/4 maddesine, 3201 sayılı Kanunun 5/son maddesine ve SGK’nın 2014/27 sayılı genelge hükümlerine göre Filiz hanımın Türkiye açısından ilk defa sigortalı olduğu tarih Almanya ilk sigorta giriş tarihi olan 06.06.1998’dir.
Lâkin Filiz Hanım bu ilk sigorta girişinden önce ev hanımlığı dönemlerini kesintisiz olarak 15.05.1992 tarihine kadar geriye doğru borçlandığından ve bedelini yatırdığından bu tarihteki sigorta girişine göre emeklilik şartları 5525 gün, 20 yıl sigortalılık ve 48 yaş olmaktadır. SGK uygulaması da devamlı şekilde bu yönde olmuştur.
SGK’nın yeni yayınladığı genelge ise Filiz hanımı bu yaşta ve 5525 günle emekli etmemektedir. SGK yeni genelgesiyle diyor ki ; ”Arkadaş ben eskisi gibi ev hanımlığı dönemlerini yurtdışındaki ilk sigorta girişinden geriye doğru götürme işini bıraktım.
Bundan sonra Filiz hanımın Türkiye’de çalışması varsa çalıştığı bu tarihten, yoksa borçlanma bedelinin tamamının ödendiği tarihten geri götürüp ilk sigorta giriş tarihini ve ona göre de emeklilik şartlarını belirlerim. Ancak geriye götürdüğüm tarihten daha önce Filiz hanımın sigorta girişi varsa o tarihi kabul ederim.”
Buna göre Filiz Hanım Türkiye’de ilk defa 16.07.2018 tarihinde çalıştığı için borçlandığı 5525 günlük süre bu tarihten geriye doğru götürülecek. Bu durumda Filiz hanımın ilk sigorta girişi 01.03.2003 olacak. Ancak Filiz Hanım Almanya’daki ilk sigorta girişi bu tarihten önce yani 06.06.1998 tarihi olduğu için SGK bu tarihi ilk sigorta girişi olarak kabul edecek. Bu da Filiz hanımın 5975 günle 55 yaş şartlarına tabi olması demektir.
Yeni genelge ile yapılan bu tespit Filiz hanımın emeklilik yaşını 7 yaş ileri atarken 55 yaşında bile emekli olamama durumu ortaya çıkacaktır. Zira Filiz Hanım, 55 yaş ve 5975 güne razı olsa bile mavi kartlı olduğundan sadece 06.06.1998-23.12.2007 tarihleri arasındaki Türk vatandaşlığında geçen süresini borçlanabilecektir. Bu da sadece 5620 gün yaptığından 5975 gün şartını dolduramayacak. Bu halde de Filiz Hanım ancak 3600 günle 58 yaşında emekli olabilecektir.
Görüldüğü gibi yeni düzenleme çok ağır mağduriyetler getirdiğinden acilen değiştirilmesi hakka ve adalete uygun eski yönteme hemen geçilmesi gerekiyor. Bunun için de gurbetçi ev hanımları, STK’lar ve Avrupa’daki Türkçe yayın yapan medya mensupları seslerini siyasilere duyurmalılar.
Avukat olarak bu düzenlemenin Anayasa, uluslararası sözleşmeler, kanun ve yönetmeliklere aykırı olduğunu sadece bir SGK başkanının imzasıyla böyle bir düzenleme yapılamamağını söyleyebiliriz. Bu konuda Filiz Hanım gibi mağdur gurbetçimizin hakkını almak için mahkemeye gitmesini şiddetle tavsiye ediyorum.
Her ne kadar bu konu Yargıtay önüne gelmiş ve 10. Hukuk Dairesi aleyhe kararlar vermiş olsa da 21. Hukuk Dairesi SGK’yı haksız görmüştür. 21. Hukuk Dairesi, önüne gelen benzer bir dava ile ilgili verdiği 14.05.2015 tarihli içtihadında; 6552 Sayılı Kanun öncesi bunun mümkün olmadığını, ancak bu kanunun yürürlüğünden sonra 3201 s.
Kanunun 5 inci maddesinde yer alan “…Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülür..” düzenlemesinin uluslararası sözleşmeye dayalı olarak belirlenen sigortalılık başlangıç tarihinden önceki sürelerin borçlanılması halinde de UYGULANMASI GEREKİR…
Mahkemenin “…ancak fiili çalışma olmaması nedeniyle bu tarihten geriye doğru borçlanılan sürelerin geriye çekilmesi suretiyle 07.02.1990 tarihinin sigortalılık başlangıç tarihi olarak tespit edilemeyeceği…” biçimindeki hukuksal görüş YERİNDE DEĞİLDİR, diyerek bozma kararı vermiştir.
Diğer yandan yeni yayınlanan bu 2018/38 sayılı genelge yurtdışındaki ilk sigorta girişinden geriye doğru ev hanımlığı dönemlerini götürme ile ilk sigortalılık tarihinin tespitini iptal ederken 2014/27 sayılı genelgeyi de yürürlükten kaldırmamıştır. Bu halde ev hanımlığı dönemlerini geriye götürerek ilk sigortalılık tarihinin tespitini mümkün kılan 2014/27 sayılı genelge de halen yürürlüktedir.
Unutmayalım ki, normalde yeni genelge Filiz hanımın durumunda olan (ki, büyük çoğunluk) ve daha önceki genelge hükümlerine göre borçlanmasını yapıp bu düzenlemeye güvenerek parasını yatıran gurbetçi ev hanımlarımızı kazanılmış hak ve devlete güven ilkeleri gereğince olumsuz etkilememeli.
Lâkin SGK kurnazca yurtdışı borçlanma işlemleriyle ilgili değil, son nokta olan aylık bağlama aşamasına ilişkin yeni düzenleme yaptığından “Tamam sen borçlanmanı yaptın paranı yatırdın. Ama emeklilik şartların tahsisat aşamasında belirlenir. Sen de 06.11.2018 öncesi emekli aylığına başvurmadın. Bu tarihten sonra başvuruyorsun ve benim yeni kurallarım da bu. Kazanılmış hakkın yok” diyecektir.
Bu durumda olan gurbetçi bayanlara da daha erken yaşta emekli aylığına hak kazanmak için maalesef mahkemeye yolu görünmekte…