Gerek yurtdışında yaşayan insanlarımız gerekse yabancı uyruklu kişiler kendi araçlarıyla tatil veya iş gibi amaçlarla Türkiye’ye geçici olarak giderken bazıları da Türkiye’de ya emanet alarak ya da kiralayarak araç kullanabiliyor. Elbette her ülkede olduğu gibi Türk kanunlarına göre de trafik kurallarını ihlal edenlere trafik para cezası kesilerek tahakkuk ettiriliyor ve tahsilatı yapılıyor. İşte bu köşe
Gerek yurtdışında yaşayan insanlarımız gerekse yabancı uyruklu kişiler kendi araçlarıyla tatil veya iş gibi amaçlarla Türkiye’ye geçici olarak giderken bazıları da Türkiye’de ya emanet alarak ya da kiralayarak araç kullanabiliyor.
Elbette her ülkede olduğu gibi Türk kanunlarına göre de trafik kurallarını ihlal edenlere trafik para cezası kesilerek tahakkuk ettiriliyor ve tahsilatı yapılıyor.
İşte bu köşe yazımızda Türkiye trafiğinde Türk vatandaşı veya yabancı uyruklu kişilerin yabancı plakalı araçlarını veya Türk plakalı araçları kullanırken kendilerine uygulanan trafik para cezalarını ve bunların tahsilatında izlenmesi gereken yolları izah etmeye çalışacağız. Ayrıca bu cezalardan hukuka ve adalete aykırı bir düzenlemeyi iptal eden Anayasa Mahkemesinin 20.07.2022 tarihli kararından da bahsedeceğiz.
Konuyu soru cevap şeklinde birkaç başlıkta anlatalım.
Türkiye’de trafik ceza tutanağı düzenlemeye kimlerin yetkisi var?
2198 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 114. maddesine göre kanunda yazılı trafik suçlarını işleyenler hakkında yetki sınırları içinde Emniyet Genel Müdürlüğü (Trafik polisi) ve Jandarma Genel Komutanlığı personeli (Jandarma Trafik) ile Ulaştırma Bakanlığının ve Karayolları Genel Müdürlüğünün ilgili birimlerinin il ve ilçe kuruluşlarında görevli ve yetkili kılınmış personelince tutanak düzenlenebilir. Buna göre belediye zabıtası Trafik kanununa göre ceza tutanağı düzenleyemez.
Trafik cezası ödenmezse hapse çevrilebilir mi?
Trafik para cezaları adli para cezası değil, 5326 sayılı Kabahatler Kanununa göre idari para cezasıdır. Bu nedenle sabıka yani adli sicil kayıtlarına işlenmediği gibi süresinde ödenmemesi halinde hapis cezasına çevrilmez. Fakat adli para cezalarından farklı olarak tebliğe rağmen süresinde ödenmeyen bu trafik idari para cezalarına her ay için %5 faiz uygulanır.
Trafik cezası tutanağı sürücüye mi yabancı araç plakasına mı düzenlenir?
Sürücüsünün Türk vatandaşı olup olmadığına bakılmaksızın yabancı plakalı araçlara uygulanacak olan trafik idari para cezaları, tebligat şartı aranmaksızın sürücüsü bilgilendirilmek suretiyle tahsil edilir. (2198 S.K. md. 115)
Bunun anlamı yabancı plakalı aracın sürüsü ister Türk vatandaşı Ahmet olsun isterse Alman vatandaşı Sabine olsun fark etmez, bir denetim veya kontrolde örneğin trafik polis memuru tarafından bizzat plaka belirtilerek haklarında trafik para cezası tutanağı düzenlenir ve bu kişiler aynı memur tarafından bilgilendirilerek tutanağın bir sureti kendilerine verilir.
Bunlar için ayrıca trafik ceza tutanağı tebliğ edilmez. Bu cezalardan ilgilisine tebliğ edilmemiş olanlar, tahsil edildiği tarihte tebliğ edilmiş sayılır. (Yabancı Plakalı Araçlara Verilen Trafik İdari Para Cezalarının Tahsiline İlişkin Yönetmelik md. 5/3)
Türkiye’yi terk etmek üzere sınır kapılarına gelen yabancı plakalı araçlara ilişkin, sistemde tahsil edilmemiş trafik idari para cezası görünmesi halinde, trafik idari para cezası ödenmeden araçların Türkiye’yi terk etmesine gümrük idaresince izin verilmez. (2198 S.K. md. 115, Yönetmelik md. 7)
İkinci durum ise 2198 sayılı Kanunun 116. maddesine göre sürücü yabancı plakalı araçta bulunmazken trafiği tehlikeye düşürecek, engel olacak şekilde veya yasaklanmış yerlerde park etmiş veya trafik kural ve yasaklarına aykırı davranışları belirlenmiş bulunan ve sürücüsü tespit edilemeyen bu araçların yabancı plakalarına göre ceza veya suç tutanağı düzenlenir.
Para cezasının ödenmesi gerektiği hallerde trafik kaydında araç sahibi olarak görülen kişiye cezayı ödemesi için posta yoluyla tebligat yapılır, bu şekilde tebliğ edilemeyen tutanaklar ilgili tahsil dairesinin ilân asmaya mahsus yerinde liste halinde ilân edilir, ilân tarihini takip eden 30. gün tebligat yapılmış sayılır ve bu cezalar yabancı plakalı araçlar yönünden Türkiye’den çıkışta gümrük idarelerince takip ve tahsil olunur. Trafik idari para cezası ödenmeden araçların Türkiye’yi terk etmesine gümrük idaresince izin verilmez.
Türk plakalı aracı yabancı uyruklu biri kullanırken ceza kime ödettirilir?
2198 sayılı Kanunun 115/8 maddesine göre Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücünün trafik cezası cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsil ediliyordu. Elbette bu sadece aracını kullanmak üzere yabancı uyruklu birine veren veya kiralayan araç malikinin başkaca kusuru olmamasına rağmen hukukumuzdaki “suç ve cezanın şahsiliği” ilkesine aykırı düzenleme birçok mağduriyete sebebiyet veriyordu.
Bu düzenleme ile ilgili olarak Tokat 1. Sulh Ceza Mahkemesi itirazla önüne gelen dosyada düzenlemenin Anayasanın 38/8 “Ceza sorumluluğunun şahsiliği” prensibine aykırılığı nedeniyle bu cümlenin iptali için Anayasa Mahkemesine dava açmıştır.
Anayasa Mahkemesi başvuran mahkemeyi gerekçelerinde haklı bulmuş ve Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücünün trafik cezasının, cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsiline ilişkin düzenlemeyi 20.07.2022 tarihli 2022/45-89 sayılı kararıyla iptal etmiştir. Karar 02.08.2022 tarihli Resmî Gazetede yayımlanmıştır.
Dolayısıyla bu iptal kararından sonra Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücünün trafik cezası, cezanın yazıldığı araç sahibinden değil kendisinden tahsil edilecektir.
Yabancı plakalı araçlara yazılan cezalar için nereden bilgi alınabilir?
Gelir İdaresi Başkanlığının “ivd.gib.gov.tr.” (İnteraktif Vergi Dairesi) internet adresindeki “Yabancı Plakalı Araç Ödemeleri” ve “MTV ve Trafik Para Cezası Ödeme” ekranlarından yabancı araç plakası ile sorgulama yapılarak detaylı ceza bilgileri (araç ile ülkemize giriş yapan ad soyad/unvan, pasaport no, ceza tarihi, tutanak seri sıra numarası, tutanak düzenleyen birim, ceza düzenleyen il/ilçe ve ceza tutarı) görüntülenerek öğrenilebilir.
Yabancı plakalı araçların sürücülerine ve tescil plakalarına düzenlenen trafik idari para cezaları nasıl ödenir?
Bu sürücüsüne veya plakasına yazılan trafik cezaları Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı muhasebe birimleri ve bu birimlere bağlı muhasebe yetkilisi mutemetlerine, vergi daireleri ile Gelir İdaresi Başkanlığınca yetkilendirilen banka veya PTT şubelerine ödenmesi gerekmektedir. Banka veya kredi kartı ile tahsilatın yapılabildiği kara hudut kapılarında (gümrük idarelerinde), söz konusu cezaların banka veya kredi kartı aracılığıyla da ödenmesi mümkündür. (Yönetmelik md. 5)
Ayrıca online olarak Gelir İdaresi Başkanlığının “ivd.gib.gov.tr.” (İnteraktif Vergi Dairesi) internet adresindeki “Yabancı Plakalı Araç Ödemeleri” ekranından da ödeme mümkündür.
Ceza ödemesinin tebliğ veya tefhiminden (sürücüye bizzat verilmesinden) itibaren bir ay içerisinde yapılması halinde cezaya faiz uygulanmaz. Ayrıca 05.07.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 01.07.2022 tarihli 7417 sayılı Kanun değişikliğinden sonra bu bir aylık süre içerisinde ödeme halinde cezada %25 indirim yapılır. Kanun değişikliğinden önce %25 indirim imkânı cezanın tebliğ veya tefhiminden itibaren 15 gün içerisinde ödenmesi halinde geçerliydi.
Kesinleşen ve bir aylık sürenin geçirilmesi halinde trafik para cezasına her ay %5 faiz uygulanır. (2198 sayılı Kanun md. 115, 5326 sayılı Kanun md. 17/6)
Trafik para cezasının ödememesi halinde ceza miktarı Türkiye’den çıkarken gümrük kapısında tahsil edilir ve trafik cezaları ödenmeden Türkiye’den çıkışa gümrük idarelerince izin verilmez.
Trafik ceza tutanağı düzenleyen memura ödeme yapılabilir mi?
2198 sayılı Kanunun 115/6 maddesine göre trafik idari para cezası karar tutanağı düzenlemeyle yetkilendirilen personel, örneğin trafik polis memuru tarafından trafik idari para cezası tahsilatı yapılamaz. Tahsilat sadece Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilileri tarafından yapılabilir.
Fakat 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 17/6 maddesine göre sürücünün rıza göstermesi halinde trafik idari para cezası karar tutanağı düzenlemeyle yetkilendirilen personel, örneğin trafik polis memuru cezanın tahsilatını derhal kendisi gerçekleştirebilir.
Trafik para cezalarına ilişkin işlemler konsolosluklarımızda da yapılabilir mi?
Maalesef konsoloslukların bu işlemlerle ilgili yapacağı herhangi bir yetkisi ve işlemi yoktur.
Trafik para cezalarına karşı itiraz ve dava hakkı var mıdır?
Elbette. Trafik para cezaları yukarıda da belirttiğimiz gibi idari para cezası olduğundan 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 27. maddesine göre bu cezalara karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde, ceza tutanağının düzenlendiği yerdeki yetkili sulh ceza hakimliğine itirazen başvurulabilir.
Trafik para cezası ödense de mahkemeye itiraz hakkı var mı?
5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümlerine göre 05.07.2022 tarihine kadar ödeme halinde itiraz hakkı yok idi.
Lâkin 05.07.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 01.07.2022 tarihli 7417 sayılı Kanun değişikliğiyle 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 17/6 maddesine “Ödeme yapılması, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez” cümlesi eklenerek ödeme halinde de ceza tutanağının tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren 15 gün içinde yetkili sulh ceza hakimliğine başvurma hakkı getirildi.
