Türk devleti bankadaki parama el koydu!

Dünya’da ve Türkiye’de teknolojinin gelişmesi, finansal ve vergisel olayların takibi için artık bir banka hesabı açmak neredeyse bir zorunluluk. Bu nedenle Türkiye’de veya yurtdışında bulunan vatandaşlarımız çeşitli sebeplerle Türk bankalarında hesap açıyor.

Açılan bu hesaplarda az veya çok, TL veya döviz olarak para olmasına rağmen vatandaşlarımız ya unutarak ya da ihtiyaç olmadığından uzun yıllar işlem yapmıyor. İşte biz bu hesaplara hareketsiz veya pasif hesaplar diyoruz.

Peki uzun süre hareketsiz ve pasif duran bu banka hesapları ve bu hesaptaki paralar ne oluyor?

Bu banka hesapları için Bankacılık Kanunu’nda özel bir zamanaşımı ve usulü belirlenmiştir. Hemen belirtmeliyiz ki, bu düzenleme gerek Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde (AİHS) gerekse de Anayasa’mızda temel insan haklarından kabul edilen miras ve mülkiyet haklarına aykırıdır.

Bankacılık Kanunu’nun 62/1 maddesinde “Bankalar nezdindeki mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklardan hak sahibinin en son talebi, işlemi, herhangi bir yazılı talimatı tarihinden başlayarak on yıl içinde aranmayanlar zamanaşımına tabidir” demektedir.

Mevzuattaki bu düzenlemeye göre şayet banka hesabınızda 10 yıl boyunca herhangi bir işlem yapmazsanız banka hesabınız kendiliğinden kapanmakta, hesapta olan paralar ise Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) kurumuna devredilmektedir.

İşte bu nedenle halk arasında zaman zaman “Devlet bankadaki parama el koydu” diye feryatlar duyuluyor.

Peki böyle bir durumda banka hesap sahibine herhangi bir bildirim, tebligat veya duyuru yapılmadan mı hesaptaki para TMSF’ye devredilip hesap kapatılıyor?

Elbette hayır. Bunun için banka belirli prosedürleri yerine getirmesi gerekiyor. Örneğin 2009 yılında X bankasının şubesinde bir hesap açtınız ve size miras kalan bir taşınmazı 40.000 Euro’ya satarak bu hesaba vadeli olarak yatırdınız. Ancak hesapta para çekme, ödeme talimatı verme, hesap defterine faizleri ve son bakiyeyi işletme, havale gibi hiçbir işlem yapmadınız. Bu hesabınız Bankacılık Kanunu’nun 62/1 maddesine göre 2019 yılında zamanaşımına uğruyor.

Bu durumda X bankası 2006 tarihli Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 8/2 maddesi gereğince 2020 yılının Ocak ayı sonuna kadar iadeli taahhütlü mektupla sizi öncelikle uyarması gerekir.

Bu uyarının mutlaka size Tebligat Kanunu hükümleri gereğince usulüne uygun olarak tebliğ edilmesi şart. Aksi halde usulsüz tebligat gereğince zamanaşımı sebebiyle paranın TMSF’ye devri söz konusu olmayacak, buna rağmen devredilmiş ise size geri ödenmesi gerekecektir. (Yargıtay 11. HD, 17.11.2014 tarih 2014/10606-17766 sayılı içtihadı)

Bu bildirimde banka size en geç 15 Mayıs 2020 tarihine kadar “Gel paranı al” diyecektir. Burada hemen belirtelim ki, 2020 yılında ortaya çıkan COVID-19 pandemisi nedeniyle Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 2019 yılında zamanaşımına uğrayan hesaplarla ilgili olarak belirlenen bu süreyi 2 Haziran 2020 tarihli Resmî Gazetede yayınlanan 29 Mayıs 2020 tarihli ve 9040 sayılı kararıyla 15 Eylül 2020 tarihine kadar uzatmıştır.

Hesabınız bulunan X bankası, bundan başka 2019 yılında zamanaşımına uğrayan hesapları 2020 Şubat ayının başından itibaren bankanın kendi internet sitesinde liste halinde üç ay boyunca ilan etmelidir. Banka, söz konusu listelerin kendi internet sitesinde ilan edildiği hususunu da ayrıca 15 Şubat 2020 tarihine kadar Türkiye genelinde yayım yapan tirajı en yüksek iki gazetede iki gün süreyle ilan edecektir. İnternet sitelerinde ilan edilen listeler, banka tarafından eşzamanlı olarak ayrıca TMSF’ye gönderilmesi gerekiyor. TMSF de bu listeleri 2020 Nisan ayının sonuna kadar konsolide edilmiş olarak kendi internet sitesinde yayınlıyor.

Tüm bunlardan sonra şayet siz normalde 15 Mayıs ancak 2020 yılı için 15 Eylül tarihine kadar başvuru yapmaz iseniz bankadaki paranız zamanaşımına uğramış olarak TMSF’nin Merkez Bankasındaki hesabına aktarılır.

Biz, bütün bu prosedürler mevzuata uygun olarak yapılsa bile yine de düzenlemenin ve uygulamanın genel hukuk ilkelerine, AİHS ve Anayasa’mıza aykırı olduğu düşüncesindeyiz. Zira belirlenen 10 yıl, mülkiyet hakkını kısıtlamak için çok kısa bir süre. Bu süre 30, 50 veya 70 yıl olsa kısıtlama yönünden bir denge kurulmuş olabilir. Ama 10 yıl, temel bir hak ihlalidir.

Diğer yandan düzenleme, sözleşme hürriyeti ve Türk Borçlar Kanunu’nda benimsenen sözleşmeden kaynaklanan alacaklarda zamanaşımı kurallarına da aykırıdır. Çünkü; Birincisi banka hesabı açmak ticari bir işletme ve tüzel kişilik olan banka ile vatandaş arasında bir özel hukuk sözleşmesidir. İkincisi, sözleşmeden kaynaklanan ihtilaflarda zamanaşımı, alacağın istenebilir olduğu tarihten itibaren başlatılır.  Örneğin ihtarın tebliği tarihinden itibaren.

Lâkin Bankacılık Kanunu’nun 62/1 maddesi hiçbir ihtar veya bildirime gerek olmadan sadece şekli olarak son eylemsizlik tarihinden itibaren zamanaşımı süresini başlatmakta.

Bu nedenlerle vatandaşlarımıza öncelikle önerimiz, böyle bir duruma düşmemek için banka hesaplarında birkaç senede de olsa, basit de olsa bir işlem yapmaları. Vatandaşlarımız, banka kartları varsa ad ve soyadları ile birlikte hesaplarının zamanaşımına uğrayıp uğramadığını Türkiye Bankalar Birliğinin  https://www.zamanasimi.org/tbb web sayfasından sorgulayarak öğrenebilirler.

Bütün bunlara rağmen zamanaşımı gerekçesiyle banka hesaplarındaki paralarının TMSF’ye devredildiğini öğrenen vatandaşlarımıza ise paralarının miktarına göre (küçük miktarlar için dava masrafları yüksek kalabilir) dava açarak kanuni haklarını aramalarını öneririz.