Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), yurtdışı borçlanma işlemlerinde hukuka aykırı olarak gurbetçinin aleyhine uygulamalarına devam ediyor. Bu uygulamalardan birini daha hanesine ekledi. Bilindiği gibi kanun değişikliği sebebiyle 01.08.2019 dahil bu tarihten sonra yurtdışı sürelerinizi borçlanmak istiyorsanız, bu süreleriniz artık Bağkur yani yeni tabiriyle 4/b kapsamında ve Türkiye’dekilerin askerlik, doğum borçlanmalarına göre 1,41 kat daha fazla bir
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), yurtdışı borçlanma işlemlerinde hukuka aykırı olarak gurbetçinin aleyhine uygulamalarına devam ediyor. Bu uygulamalardan birini daha hanesine ekledi.
Bilindiği gibi kanun değişikliği sebebiyle 01.08.2019 dahil bu tarihten sonra yurtdışı sürelerinizi borçlanmak istiyorsanız, bu süreleriniz artık Bağkur yani yeni tabiriyle 4/b kapsamında ve Türkiye’dekilerin askerlik, doğum borçlanmalarına göre 1,41 kat daha fazla bir bedelle borçlandırılıyor.
Yani borçlanma hakkı kaldırılmadı, fakat eski uygulamadaki SSK emekliliğine göre cazibesini yitirdiğinden kimse bu haktan faydalanmak istemeyeceğinden fiilen imkansızlaştı diyebiliriz.
Buna rağmen emeklilikleri için eksik günleri kalanlar bu haktan faydalanmaya devam edebiliyorlar.
Örneğin daha önce SSK kapsamında 2500 gün borçlanıp parasını yatıran Hollandalı Fadime hanım yeni kanuna rağmen Türkiye’dekilere göre 1,41 kat daha pahalı olsa da, emekli aylığını bir miktar düşürecek olsa da 1000 gün daha Bağkur kapsamında yurtdışında geçen çalışma, işsizlik ve ev kadınlığı sürelerini borçlanıp bedelinin yatırarak toplam sigortalılık süresini 3600 güne tamamlayabilir. Bu durumda en son Bağkur sigortalılık süreleri 1260 günün altında kaldığından 2829 sayılı Kanun gereğince SSK ve Bağkur hizmetleri birleştirilerek yine SSK kapsamında 58 yaşında emekli aylığına hak kazanabilir.
Ancak 01.08.2019 tarihinden sonra yapılacak yurtdışı borçlanma başvurularında SGK yayınladığı 2019/16 sayılı genelge ile birçok zorluklar getirdi. Hem de birçoğu kanun değişikliğinde olmayan zorluklar.
İşte bunlardan birkaçı da en son yurtdışı borçlanma işlemleri için yayınladığı 10.01.2021 tarihli 2021/2 sayılı genelgesinde bulunuyor. Her nedense SGK bu genelgesini KAYSİS sisteminde yayınlayıp tüm vatandaşların bilgisine sunmadı.
Genelgeyi incelediğimizde yurtdışında geçen sigortalılık süreleri, işsizlik süreleri ile ev kadınlığı sürelerinin borçlandırılabileceği, bu sigortalılık süreleriyle ilgili sözleşmeli/sözleşmesiz ülke ayrımına göre belge türleri açıklanmış. Hatta daha önceki genelgelerde olmayan yabancı ülke bayrağı taşıyan gemilerde gemi adamı olarak çalışılan sürelerle ilgili talep edilecek belgeler bile zikredilmiş.
Lâkin daha önceki (2011/48 nolu) genelgelerde olmasına rağmen yurtdışında serbest çalışılan sürelerin borçlandırılacağına ve bunlarla ilgili hangi belgelerin ibrazının gerektiğine hiç yer verilmemiş. Bu husus 2019/16 sayılı genelgede de bulunmuyordu.
Elbette genelgede yurtdışında kendi nam ve hesabına çalışan gurbetçinin bu sürelerinin borçlandırılması bazı Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri ve Sosyal Güvenlik Merkezlerinin yurtdışı servislerindeki yetkililer tarafından “Eskiden vardı ama bu yeni genelgede sadece yurtdışında sigortalı çalışılan, sigortalı sayılan süreler hizmet cetvelinde görünüyorsa bunları borçlandırırız. Bunun dışında kendi nam ve hesabına çalışan süreleri borçlandıramayız, çünkü genelgede böyle bir şey yok” deyip talebi reddedebiliyorlar. Uygulamada bunları görüyoruz.
Yukarıda belirttiğimiz gibi gerçekten genelgede yurtdışındaki serbest çalışma ile ilgili böyle bir düzenleme yok. Oysa bu sürelerin borçlandırılamayacağı anlamına gelmez. Ama SGK neden böyle bir eksiklik bıraktı anlamak da mümkün değil.
Burada iki ihtimal düşünülebilir; Birincisi, SGK bu düzenlemeyi gözden kaçırdı, sehven unuttu. Şayet böyle ise sorun değil. En kısa zamanda gurbetçi mağdur olmadan bir değişiklik genelgesi yayınlayarak bu eksikliği giderir.
İkincisi, bilerek isteyerek gurbetçinin hakkını ortadan kaldırmak amacıyla bu süreleri borçlanma kapsamı dışında tutmuştur. Şayet böyle ise bu defa yine “Kanun nizam tanımam” diyordur.
Evet, SGK resmî bir kurum ve idare olarak genelge, yönerge, genel yazı ile uygulama ayrıntılarını belirleyebilir. Buna hakkı var. Ancak bu genelgelerini, yönerge ve genel yazılarını onların üzerinde olan aşağıdan yukarıya sırasıyla yönetmelik, kanun, KHK ve Anayasaya uygun olarak düzenlemesi gerekir. Şayet bu üst hukuk normlarına aykırılık varsa, o genelge uygulanmaz, üst hukuk normu uygulanır.
Şimdi buna göre bakıyoruz. Yurtdışı borçlanma ile ilgili genelgelerin hemen üstünde bunulan bir yönetmelik var mı? Var. 06.11.2008 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik.
Bu Yönetmeliğin “Yurtdışı sigortalılık sürelerine ait belgeler” başlıklı 9/1 maddesinin ilgili kısmı aynen şöyledir; “Borçlanma yapılabilmesi için;…. 3) Yurtdışında kendi adına ve hesabına çalışanların bağlı oldukları vergi dairesi, ilgili meslek kuruluşu veya birliklerince verilen hizmet belgesinden, …. durumlarına uygun olan belgenin Kuruma ibraz edilmesi gerekir.”
Yönetmeliğin bu maddesi, bu şekilde ve halen yürürlüktedir.
O halde SGK’nın 2021/2 sayılı genelgesinde bu kısmın genelgede düzenlenmemesi yönetmeliğe aykırı olduğu gibi, SGK yurtdışı servislerinin “Genelgede bu düzenleme yok. Yurtdışındaki kendi adına ve hesabına serbest çalışılan süreleri borçlandırmıyorum” deme lüksü yoktur.
Genelge de yoksa yönetmelikte var ve buna göre yurtdışındaki serbest çalışma süreleri gurbetçi tarafından bağlı olduğu vergi dairesi (ör: Finanzamt), ilgili meslek kuruluşu veya birliklerinden temin ettiği hizmet belgesi usulüne uygun olarak ibraz edildiğinde borçlandırılmak zorundadır.
