26 Haziran 2020 tarihinde yürürlüğe giren kanunla yurtdışı borçlanma yolu ile Türkiye’den emekli aylığına hak kazananlara yurtdışında kısa süreli çalışma izni verilmiş, 6 Kasım 2020 tarihinde de bu kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelik değişikliği yapılmıştı. Bunlara ilişkin bilgileri bu köşemizdeki yazılarımızda sizinle paylaşmış, uygulamaya yönelik daha da ayrıntılı bir düzenleme olacak Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yayınlayacağı
26 Haziran 2020 tarihinde yürürlüğe giren kanunla yurtdışı borçlanma yolu ile Türkiye’den emekli aylığına hak kazananlara yurtdışında kısa süreli çalışma izni verilmiş, 6 Kasım 2020 tarihinde de bu kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelik değişikliği yapılmıştı.
Bunlara ilişkin bilgileri bu köşemizdeki yazılarımızda sizinle paylaşmış, uygulamaya yönelik daha da ayrıntılı bir düzenleme olacak Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yayınlayacağı genelgeyi beklemiştik. Nihayet SGK beklenen bu genelgesini 11 Aralık 2020 tarihinde yayınlayarak teşkilatlarına gönderdi.
Aslında daha önce de yazdığımız gibi dağ fare doğurdu. Çünkü biz kanun değişikliğine ve daha önce verilen sözlere göre yurtdışındaki yarım günlük işlerin de aynı Türkiye’de olduğu gibi kısa süreli iş sayılacağını bekliyorduk, ama öyle olmadı. Hem yönetmelik hem de SGK genelgesi sadece sigorta primi kesilmeyen ve çalışılan ülke sigorta kurumunun hizmet cetvelinde gösterilen işleri kısa süreli çalışma olarak kabul etti ve emekli aylığı almaya engel teşkil etmediğini hüküm altına aldı.
Öncelikle genelgedeki genel düzenlemeleri özetledikten sonra kanunun yürürlüğe girdiği 26 Haziran 2020 tarihini de dikkate alarak size örnekler vereceğiz ve uyarılarda bulunacağız.
11 Aralık 2020’de yayınlanan genelge sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş olan Almanya ve İsviçre sigorta kurumlarınca düzenlenen hizmet belgelerinde kısa süreli çalışmaya tabi işlerin belirtildiğini ifade ettikten sonra;
Kısa süreli çalışmaya tabi işler Almanya hizmet belgelerinde; Geringfügige versicherungsfreie beschäftigung (sigortadan muaf kısa süreli çalışma), Geringfügige beschäftigung nicht versicherungspflichtig (sigorta zorunluluğu olmayan düşük değerli çalışma süresi), Geringfügige nicht versicherungspflichtige beschäftigung (sigorta zorunluluğu olmayan düşük değerli çalışma süresi) veya Versicherungszeiten aufgrund einer geringfügige versicherungsfreie beschäftigung (sigortadan muaf cüzi çalışma) olarak, İsviçre sigorta kurumunca hizmet süreleri bildirilirken kullanılmakta olan hizmet cetvellerinde (E-205-CH formu) ise kısa süreli çalışmaya tabi işlerde geçen süreler nevi belirtilmeksizin 4 kodu ile bildirildiğinden İsviçre hizmet belgelerinde 4 kodlu ile gösterilen süreler olarak tanımlamakta.
Buna tanıma göre, Almanya’da Minijob, Aushilfe, 450 Euro Basis Arbeit dediğimiz ve Deutsche Rentenverischerung kurumunun verdiği Versicherungsverlauf’larda yukarıda saydığımız şekilde belirtilen kısa süreli çalışmalar emekli aylığı almaya engel olmuyor.
Ama unutmamak gerekir ki, Almanya’da 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren 400 Euro kısa çalışmaların sınırı 450 Euro’ya çıkarılırken yapılan düzenlemede işverene dilekçe vermezseniz sizden de sigorta kurumuna prim kesildiğinden bunlar SGK’nın genelgesine göre emekli aylığının alınmasına engel oluyor. Bu ayrıntıya dikkat etmeli, Türkiye’den aylık alırken Minijob çalışmak istiyorsak mutlaka işverene bir dilekçe verip bizden prim kesilmesini istediğimizi bildirmeliyiz. Bu dilekçeyi aynı işverende sadece bir defa verebileceğimizi de unutmayalım.
Diğer ülkelerdeki kısa süreli çalışmaya tabi işlerin tespiti amacıyla SGK, sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerin (Örneğin; Hollanda, Belçika, Fransa, Kanada, İngiltere, Danimarka, Avusturya gibi) sigorta kurumları ile yazışmalar yapmış. Bu ülkelerden gelecek cevaplara göre aynı Almanya ve İsviçre’de olduğu gibi o ülkeler için de kısa süreli çalışmalar tanımlanarak belirlenecek.
Bu ülkelerde bulunan ve yurtdışı borçlanma yolu ile Türkiye’den emekli aylığına hak kazanan gurbetçimize tavsiyemiz bu genelgedeki kriterlere göre, kendi ülkeleriyle ilgili sigorta kurumlarından kısa süreli çalışmaların hangileri olduğunu öğrenmeleri ve ona göre hareket etmeleri.
Sözleşmesiz ülkelerle (ör: Rusya) sözleşmeli olmakla birlikte kendilerine hizmet belgesi düzenlenen ülkelerdeki (ör: Hollanda) Türk konsolosluklarınca düzenlenen hizmet belgelerinde yer alan çalışmanın, “Çalışandan zorunlu sigorta prim kesintisi yapılmayan süre” olarak bildirilmesi halinde emekli aylığının bağlanacağını, bağlanmış ise ödenmesine devam edileceğini de ekleyelim.
Buraya kadar genel bilgileri sıraladık. Şunu üzerine basarak bir daha vurgulayalım ki, bu sadece sigortadan muaf kısa süreli (Almanya için Aushilfe, minijob) işler için geçerlidir. Yarım günlük (Teilzeit), tam günlük (Vollzeit) çalışanlar ile ikamete dayalı sosyal yardım veya sosyal yardım ödeneği alanları kapsamıyor. Onlar bu durumları devam ettikçe Türkiye’den emekli aylığı alamazlar.
Şimdi duruma göre birkaç örnek verelim;
ÖRNEK: Filiz hanım 26 Haziran 2020 tarihinde emekli aylığı bağlanması için başvurmuş 1 Ağustos 2020 tarihinden itibaren de Almanya’da Minijob çalışmaya başlamış. Filiz hanımın emekli aylığı 1 Temmuz 2020 tarihinden itibaren bağlanacak ve kanun çıktı ama yönetmelik ve genelge henüz yayınlanmadı diye reddedilmeyecek. Filiz hanımın bu talebi reddedilmiş ise SGK ya kendisi ya da Filiz hanımın itirazen başvurusu üzerine bu dosyayı yeniden ele alarak aylığı 1 Temmuz 2020 tarihinden bağlayacak.
ÖRNEK: Filiz hanım 1 Şubat 2017 tarihinden beri SGK’dan emekli aylığı alıyor. Kanunun yürürlük tarihi olan 26 Haziran 2020 tarihinden sonra 1 Ekim 2020 tarihinden itibaren Almanya’da Minijob çalışmaya başladı. Emekli aylığı kesilmeksizin ödenmeye devam edilecek.
ÖRNEK: Filiz hanım 1 Şubat 2017 tarihinden beri SGK’dan emekli aylığı alıyor. Kanunun yürürlük tarihi olan 26 Haziran 2020 tarihinden önce 1 Nisan 2018 ile 30 Mart 2019 tarihine kadar Almanya’da Minijob çalıştı ama SGK bu çalışmayı 1 Ekim 2020 tarihinde tespit etti. Bu durumda SGK, Filiz hanımdan yeni bir başvuru almadan emekli aylığını ödemeye devam eder, fakat 1 Nisan 2018 ile 30 Mart 2019 tarihleri arasında ödediği maaşları yasal faizi ile birlikte Filiz hanımdan haksız ve yersiz ödeme olarak tahsil eder.
ÖRNEK: Filiz hanım 1 Şubat 2017 tarihinden beri SGK’dan emekli aylığı alıyor. Kanunun yürürlük tarihi olan 26 Haziran 2020 tarihinden önce 1 Haziran 2017 tarihinden itibaren Almanya’da Minijob çalışıyor ama SGK bu çalışmayı 1 Ekim 2020 tarihinde tespit etti. Bu durumda SGK, Filiz hanımdan yeni bir başvuru almadan emekli aylığını ödemeye devam eder, fakat 1 Haziran 2017 ile bu defa kanunun yürürlük tarihi olan 26 Haziran 2020 tarihleri arasında ödediği maaşları yasal faizi ile birlikte Filiz hanımdan haksız ve yersiz ödeme olarak tahsil eder.
ÖRNEK: Filiz hanım 1 Şubat 2017 tarihinden beri SGK’dan emekli aylığı alıyor. Kanunun yürürlük tarihi olan 26 Haziran 2020 tarihinden önce 1 Nisan 2018 ile 30 Mart 2019 tarihine kadar Almanya’da Minijob çalıştı ama SGK, bu çalışmayı kanunun yürürlük tarihinden önce 1 Şubat 2020 tarihinde tespit etti. Bu durumda SGK, Filiz hanımın emekli aylığını iptal ederek durdurdu ve 1 Nisan 2018 ile 30 Mart 2019 tarihine kadar ödediği maaşları yasal faizi ile birlikte Filiz hanımdan haksız ve yersiz ödeme olarak tahsil etti.
Filiz hanım Almanya’da 1 Nisan 2020 tarihinden itibaren tekrar Minijob olarak çalışmaya başladı. Bu durumda Filiz hanım 26 Haziran 2020 tarihinden itibaren yeniden emekli aylığını bağlatabilmesi için tekrar evrakları tedarik ederek başvuru yapması gerekir.
Emekli aylığı ise başvuru tarihini takip eden aybaşından itibaren bağlanır. Örneğin 14 Ağustos 2020 tarihinde başvurmuş ise emekli aylığı 26 Haziran değil 1 Eylül 2020 tarihinden itibaren bağlanır.
Örnekleri çoğaltmak mümkün. Ama bu köşemiz devam etmemize müsait değil. Her gurbetçimiz yaşadığı ülke ve durumuna göre SGK’dan, Konsolosluk Çalışma Ataşeliklerinden veya uzman avukatlardan bilgi alarak hareket etmeli.
Lâkin bu noktada en çok gurbetçimizin yaşadığı Almanya’daki gurbetçilerimizi bir iki konuda uyarmak istiyoruz. Diğer ülkelerde yaşayan vatandaşlarımız da bu uyarılara göre kendi ülkelerindeki durumlarını kendileri belirlemeli.
Vatandaşlarımız soruyor; ”Şerif bey ben Türkiye’den aldığım emekli maaşımı Alman makamlarına bildirmek zorunda mıyım?”. Şunu utnutmamalıyız ki, yaşadığımız ülkelerin hukukuna uymak ve her durumumuzu onlara yasal olarak bildirmek zorundayız.
Yukarıda verdiğimiz Filiz hanım örneğinden devam edelim. Filiz hanım dediğimiz gibi 1 Şubat 2017 tarihinden beri SGK’dan emekli aylığı alıyor. Kendisi çalışmıyor. Eşi ise tam gün olarak çalışıyor, sosyal yardım almıyorlar.
Filiz hanım nasıl ki, Türkiye’den emekli aylığı alabilmek için Almanya’daki çalışma ve sosyal yardım durumunu bildirmek zorunda ise eşi üzerinden Almanya’da aile sağlık sigortasından faydalanmak için eşi üzerinden bu aylığı sağlık sigortasına (Krakenkasse) bildirmek zorunda.
Bu bildirimle eşi üzerinden aile sağlık yardımlarından yararlanmaya devam edip edemeyeceği ve devam edecekse eşinden bunun için ek bir kesinti yapılıp yapılmayacağı ayrı bir konu. Belki emekli aylığı miktarıyla aile sağlık yardımı almaya devam edecek. Bunu araştırıp öğrenmeli. Bu kısım Alman hukukunu ilgilendirdiğinden alanımız değil.
Aynı Filiz hanım, diyelim, 1 Temmuz 2020 tarihinden sonra Minijob çalışmaya başladı. Burumda eşi üzerinden Almanya’da aile sağlık yardımından faydalanma sınırını geçip geçmedi önemli hale gelir. Şayet Türkiye’den aldığı emekli aylığı 200 Euro ise ve Minijob dolayısıyla da aylık 300 alıyorsa, aylık toplam geliri 500 Euro olacağından ve bu miktar aile sigortası için geçerli olan 450 Euro sınırını aştığından eşi üzerinden aile sigortasından faydalanamayacak.
Ne yapacak? Kendisi sağlık sigortası primlerini ödeyecek. Örneğin kendisi için AOK sağlık kurumuna aylık 200 Euro ödedi. Bu durumda sırf Türkiye’den aldığı emekli aylığı sebebiyle aylık sadece 300 Euro kazanmış olacak. Yani Türkiye’den aldığı emekli aylığı tamamen sağlık sigortasına gidecek. Filiz hanım buna dikkat etmeli.
Diğer bir konu da vergi ile ilgili. Filiz hanımın bunlar dışında çalışma dışı gelirleri örneğin kira gelir de varsa kendisinin, yılsonu da eşi ile birlikte verecekleri gelir vergisi denkleştirme beyannamesinde (Einkommensteuererklärung) belki de vergiden muaf sınırı aşacak, bir de vergilendirmeye tabi olacak veya gelir vergisi dilim sınırını aşarak vergi oranı yükselerek daha çok vergi ödeyecektir.
Filiz hanım bu konuda da Minijob çalışma yapmadan uzman bir mali müşavire (Steuerberater) başvurarak bilgi almalı ve ona göre hareket etmeli. Bu uyarılarımız diğer ülkelerde yaşayan gurbetçilerimiz için de geçerlidir.
Kısacası atalarımız dediği gibi “Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmayalım” veya “Attığımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değsin”
Sağlıcakla kalın.
