Türk Medeni Kanunumuza göre bir kişi vefat ettiğinde miras bırakanın geriye bıraktığı tüm malvarlığı, alacakları ile borçları yasal veya atanmış mirasçıları geçer. (TMK md. 599) Ancak bazı durumlarda miras bırakılan mallar (Nachlass) miras bırakanın tüm borçlarını karşılamazsa da murisin bu borçları geriye mirasçı olarak bıraktığı eşi, çocukları veya anne-babasına kalıyor. Örneğin Almanya’da vefat eden Mustafa
Türk Medeni Kanunumuza göre bir kişi vefat ettiğinde miras bırakanın geriye bıraktığı tüm malvarlığı, alacakları ile borçları yasal veya atanmış mirasçıları geçer. (TMK md. 599)
Ancak bazı durumlarda miras bırakılan mallar (Nachlass) miras bırakanın tüm borçlarını karşılamazsa da murisin bu borçları geriye mirasçı olarak bıraktığı eşi, çocukları veya anne-babasına kalıyor.
Örneğin Almanya’da vefat eden Mustafa beyin Türkiye’de bıraktığı malvarlığı ve alacakları toplamı 130 bin Euro iken, Almanya’da çektiği banka kredisi ve vergilerden dolayı 250 bin Euro borcu olabilir. İşte bu halde geriye kalan eş ve çocuklar 130 bin Euro’luk mal varlığını alırken Almanya’da bu 250 bin Euro borcu da ödemek zorundadırlar.
Böyle bir durumda borcu ödememek için 3 ay içerisinde Türkiye’deki mahkemede mirası yasal olarak veya bu süre geçmiş ve tereke (Nachlass) borca batmış ise mahkemede açılacak bir dava ile miras hükmen reddedilebilir. (TMK md. 605 ve 606)
Diğer yandan sosyal güvenlik hukukuna göre de vefat eden sigortalıların geriye bıraktıkları hak sahiplerinden eşinin dul, çocukları varsa yetim aylığı alma hakları bulunuyor.
Özellikle gurbetçi hak sahipleri ölenin 3201 sayılı yasaya göre borçlanılabilecek yurtdışında süreleri varsa ölenin bu sürelerini borçlanıp bedelini yatırarak ölüm aylığı (dul ve yetim) bağlatabiliyorlar.
Peki ölenin Türkiye’de sigortalılığı yeterli veya hiç sigortası yok ancak borçlanılabilecek yurtdışı süreleri varsa, ancak murisin borçlarından veya başka bir nedenden dolayı mirası reddedilmiş ise bu borçlanma ve ölüm aylığı hakları da ölecek mi?
Bu konu çoğu zaman yasaların düzenleniş şekillerinden dolayı tartışma konusu olmuş, uygulamada da çeşitli tereddütlere sebebiyet vermiştir.
Hemen belirtelim ki, mirasın yasal veya hükmen reddi 3201 ve 5510 sayılı kanunlar gereğince ölenin sürelerini hak sahibi olarak borçlanmaya ve ölüm aylığı almaya engel bir durum değildir.
Zira miras hukuku ile sosyal güvenlik hukuku birbirinden bağımsız sistemlerdir. Miras hukuku, özel hukuk dalı olup aile hukukunu ilgilendirir. Sağlar ve ölüler arasındaki ilişki ve mal paylaşımı ve diğer sorumluluklar soy bağı esasına dayalıdır.
Bu çerçevede veraset ilamı gereği özel kişiler olan mirasçıların hak ve durumları net olarak belirlenir. Mirasçılar murisin hak ve borçlarına külli haleftir.
Sosyal güvenlik hukuku ise bir tarafı devlet, diğer tarafı ise, onun sunum kaynaklarından yararlanacak olan şahıstır.
Yani kamu hukukuna aittir. Özel hukuk ile kamu hukukunun kuralları ise, her zaman eşit dengede ve nitelikte tutulamaz. Miras hukukundaki “MİRASÇI” kavramı ile sosyal güvenlik hukukundaki “HAK SAHİBİ” kavramları birbirleri ile örtüşmez. Sosyal güvenlik yasalarımızda yaşlılık aylıklarının intikalinde (dul-yetim aylığı ) hak sahipliğinden bahsedilirken, mirasçı terimi hiçbir zaman kullanılmaz. Hatta hak sahipliği kavramı, yasada kimlerden ibaret olduğu sayılmış olup, külli halefi yet söz konusu değildir.
Örneğin bir kişi ölen kişiye mirasçı olabilir ama ölüm aylığı yönünden hak sahibi olamayabilir. Ölenin evli kızı, evli eşi ve yaşı büyük oğlu gibi. Bu durumlar ölüm aylığı bağlanmasına engel iken onların miras hakkını ortadan kaldırmaz. Aile dışı biri mirasçı olarak atanabilir ama bu ona ölüm aylığı hakkı vermez.
Sözün özü; Miras hukukuna özgü mirasın reddi, sosyal güvenlik hukukuna özgü ne borçlanma işlemine ne de şartları varsa ölüm aylığı (dul-yetim) almaya engeldir. Miras reddedilse bile ölenin yurtdışı/yurtiçi süreleri borçlanılabilir ve yeterli yasal sigortalılık süreleri varsa bunlardan dolayı dul ve yetim aylığı alınabilir.
