Daha önceki bir köşe yazımızda Türkiye’den mirasçılık belgesinin nasıl alınacağını ve ne işe yaradığını ayrıntılı bir şekilde izah etmiştik. (*) O yazımızda Türkiye’de mirasçılık belgesinin sadece mahkemelerden değil, 14.04.2011 tarihinden itibaren noterlerden de alınabileceğini, fakat bunu başka bir yazımızda izah edeceğimizi yazmıştık. İşte bugünkü köşe yazımızda Türkiye’de mirasçılık belgesinin noterlerden hangi şartlar altında alınabileceğini izah
Daha önceki bir köşe yazımızda Türkiye’den mirasçılık belgesinin nasıl alınacağını ve ne işe yaradığını ayrıntılı bir şekilde izah etmiştik. (*)
O yazımızda Türkiye’de mirasçılık belgesinin sadece mahkemelerden değil, 14.04.2011 tarihinden itibaren noterlerden de alınabileceğini, fakat bunu başka bir yazımızda izah edeceğimizi yazmıştık.
İşte bugünkü köşe yazımızda Türkiye’de mirasçılık belgesinin noterlerden hangi şartlar altında alınabileceğini izah etmeye çalışacağız.
14 Nisan 2011 tarihinde itibaren noterlerin de yetkisi var
31.03.2011 tarihli ve 6217 sayılı Kanununla mirasçılık belgesi düzenlemeye yetkili mercileri belirleyen 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun 598. maddesinin birinci fıkrasındaki “sulh mahkemesince” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya noterlikçe” ibaresi eklenerek sulh hukuk mahkemeleri yanında noterlerin de mirasçılık belgesi düzenlemesi mümkün kılınmıştır.
Yine aynı kanunla 1512 sayılı Noterlik Kanunu’na 71/A maddesi ihdas edilerek noterlerin yapabileceği işlemlere “Mirasçılık belgesi verilmesi” de eklenmiştir.
Kanunun yürürlüğe girdiği tarih olan 14.04.2011 tarihinden beri Türkiye’de noterler de aynı kanunla Noterlik Kanunu’na eklenen 71/B, 71/C maddeleri ile Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan “Mirasçılık Belgesi Verilmesi ve Terk Eden Eşin Ortak Konuta Davet Edilmesi İşlemlerinin Noterler Tarafından Yapılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre mirasçılık belgesi düzenleyebilmektedirler.
Bu yargı yetkisinin noterlere devri anlamı taşımaz mı?
Kanaatimizde bu düzenlemeler Türk milleti adına yargılama yapma yetkisinin devri anlamına gelmediği gibi Anayasaya da aykırı değildir. Zira düzenlemeyi getiren 6217 sayılı Kanunun başlığı da yargı yetkisinin devri değil, “Yargı Hizmetlerinin Hızlandırılması Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”dur.
Diğer yandan birincisi noterin mirasçılık belgesi verme yetkisi kanunla çok dar kapsamlı tutulmuştur. İkincisi vereceği mirasçılık belgesi aksi her zaman ispat edilebilen çekişmesiz yargı işidir ki, bu belgeye karşı kanun itiraz müessesesini de düzenleyerek yargı yolunu açık bırakmıştır.
Noterlikte her çalışan mirasçılık belgesi düzenleyebilir mi?
Hayır. Bu husus Noterlik Kanunu’nda (NK) açıkça düzenlenmiştir. Buna göre noterin kendisi dışında noterlik dairesinde imza yetkisi verilmiş hukuk fakültesi mezunu görevli/çalışan ve varsa noter stajyeri tarafından mirasçılık belgesi düzenlenebilir. (NK md. 71/B-2, Yönetmelik md.11)
Bunlar dışında noterlik dairesinde imza yetkisi verilmiş ancak hukuk fakültesi mezunu olmayan başkatip dahi mirasçılık belgesi düzenlemeye yetkili değildir.
Noter hangi mirasçılara mirasçılık belgesi verebilir?
Prensip olarak noterler tüm yasal mirasçılara mirasçılık belgesi düzenleyip verebilir. Lâkin kanun hangi halde noterin mirasçılık belgesi verebileceğini değil, hangi hallerde mirasçılık belgesi veremeyeceğini düzenlemiştir.
NK’nun 71/B/B-3 maddesi aynen şu şekildedir; “Mirasçılık belgesi verilmesinin yargılamayı gerektirmesi, nüfus kayıtlarının mirasçılık belgesi verilmesi konusunda yeterli olmaması veya mirasçılık belgesinin yabancılar tarafından talep edilmesi durumunda, mirasçılık belgesi noterler tarafından verilemez.” (Aynı şekilde Yönetmelik md. 5)
Bu düzenlemeyi tersinden okuduğumuzda mirasçılık belgesi verilmesinin yargılamayı gerektirmemesi, nüfus kayıtlarının mirasçılık belgesi verilmesi konusunda yeterli olması veya mirasçılık belgesinin Türk vatandaşları tarafından talep edilmesi durumunda, mirasçılık belgesi noterler tarafından düzenlenebilmektedir.
Noterin düzenleyemeyeceği mirasçılık belgeleri
Yukarıda da değindiğimiz gibi kanuni düzenlemeye göre üç halde noter mirasçılık belgesi düzenleyemiyor. Aslına bakılırsa diğer iki sebep de bir yargılamayı, tanık dinlemeyi ve/veya bilirkişi incelemesi yapılmasını gerektirdiğinden birinci hal olan “belgenin verilmesinin yargılamayı gerektirmemesi” kapsamına girdiğini söylemek mümkün.
Durum bu şekilde olunca hallere göre birkaç örnek verelim;
Mirasçılık belgesi verilmesinin yargılamayı gerektirmemesi
Miras bırakanın ölüm tarihi belli değilse,
Miras bırakanlar aynı anda ölmüşlerse,
Kök miras bırakan 04.10.1926 tarihinden veya 23.11.1990 tarihinden önce ölmüş ve sağ kalan eş varsa,
Mirasçılıktan çıkarılan varsa,
Mirastan yoksun bırakılan varsa,
Mirası reddeden mirasçı varsa,
Atanmış veya artçı mirasçı varsa,
Mirasçılar arasında açılmış bir dava veya önceden alınmış ve kesinleşmiş mahkeme kararı varsa bunlar yargılamayı gerektirdiğinden noter tarafından mirasçılık belgesi düzenlenemez.
Nüfus kayıtlarının yeterli olmaması
Murisin ölüm tarihi nüfusa işlenmemişse,
Kayıtlarda hata veya uyuşmazlık varsa,
Nüfus kayıtları yanmış veya kaybolmuş ise bunlar yargılamayı gerektirdiğinden noter tarafından mirasçılık belgesi düzenlenemez.
Yabancılık unsuru olmaması
Mavi kartlı olsa dahi yabancı uyruklu mirasçı mirasçılık belgesi istemiş ise,
Mavi kartlı olsa dahi yabancı uyruklu miras bırakana ilişkin mirasçılık belgesi istenmişse,
Talep eden Türk vatandaşı ancak mirasçılardan biri mavi kartlı olsa dahi yabancı uyruklu ise,
Türk vatandaşlığı iptal edilen mirasçı mirasçılık belgesi istemiş ise,
Türk vatandaşlığı iptal edilen miras bırakana ilişkin mirasçılık belgesi istenmiş ise,
Türk vatandaşlığından çıkartılan mirasçı mirasçılık belgesi istemiş ise,
Türk vatandaşlığından çıkartılan miras bırakana ilişkin mirasçılık belgesi istenmiş ise,
Vatansız kişinin mirasçılığına ilişkin mirasçılık belgesi istenmiş ise bunlar da yargılamayı gerektirdiğinden noter tarafından mirasçılık belgesi düzenlenemez.
Noterden mirasçılık belgesini almak için ne yapmalıyız?
Noterler aynı mahkemeler gibi kendiliklerinden mirasçılık belgesi düzenleyemezler. Bunun için mutlaka yasal mirasçı tarafından yazılı veya sözlü bir müracaatın olması şarttır. Başvuruyu alan noter bu talebi tutanağa geçirir. Noter tutanağın düzenlenmesinde Türkiye Noterler Birliğinin Yönetmelik hükümleri gereğince hazırladığı formları kullanır. (Yönetmelik md. 10)
Bundan sonra noter, başvuran tarafından ibraz edilecek güncel nüfus kayıt örneklerini veya kendisi tarafından elektronik ortamda veya bu şekilde temin edemiyorsa nüfus müdürlüğünden yazıyla temin edeceği nüfus kayıtlarını inceleyerek öncelikle başvuranın yasal mirasçı olup olmadığını tespit eder. (Yönetmelik md. 4)
Noter, Kimlik Paylaşımı Sisteminden ve Adres Paylaşımı Sisteminden yapacağı sorgulama giderlerini başvurandan makbuz karşılığında tahsil eder.
Daha sonra noter, nüfus kayıtlarına göre yasal mirasçı olduğunu tespit etmesi halinde özel kanunlardaki usulleri de dikkate alarak başvurana, miras paylarını gösterir mirasçılık belgesini ve talep edilmesi halinde suretlerini verir. (Yönetmelik md. 4)
Yurt dışı temsilciliklerden de mirasçılık belgesi alınabilir mi?
Hayır. Zira yurtdışı temsilciliklerimizde yani konsolosluk veya büyükelçiliklerimizde yasal olarak noterlik yetkisi verilen kişiler kanundaki hukuk fakültesi mezunu olmak şartını taşımamaktalar ve kanunen kendilerine böyle bir yetki verilmemiştir.
Noterde düzenlenmiş bir mirasçılık belgesinin suretini nerelerden alabiliriz?
Önceden yasal bir mirasçı tarafından düzenlettirilen ve alınan bir mirasçılık belgesi düzenleyen noter dışındaki başka bir noterden veya e-devlet üzerinden (2016 yılından sonra düzenlenmişse) alınabilir.
Fakat böyle bir suret noter tarafından düzenlenen vekaletnamelerin aksine yurt dışı temsilciliklerimizden alınamaz.
Noterden alınan mirasçılık belgesi pahalı mı?
Bu soruya sulh mahkemesinden alınan mirasçılık belgesi masrafları açısından bakarsak evet noterden alınacak mirasçılık belgesi masraf olarak daha pahalıdır.
NK’nun 71/B-4 maddesi gereğince mirasçılık belgesi verilmesine ilişkin taleplerde noterler tarafından alınacak ücret Noterlik Ücret Tarifesinde ayrıca gösterilmektedir. Bu mirasçılık belgesine ilişkin düzenlenen kâğıtlar da değerli kâğıt bedellerinden istisna tutulmuştur.
2022 yılı için noterden alınacak bir mirasçılık belgesi için noterin alacağı tüm masraflar dahil en düşük 317 TL’den başlamaktadır. Mirasçı ve sayfa sayısının artması durumunda bu masraf daha artmaktadır. Ayrıca noterden alınacak mirasçılık belgesinin her sureti için yaklaşık 100 TL masraf daha ödemek gerekiyor.
Buna rağmen belirtmeliyiz ki, mahkemeye göre daha pahalı da olsa şayet yargılamayı gerektirmeyen bir durum varsa noterden mirasçılık belgesini hemen alabilmek bir avantajdır. Mahkemelerden basit bir mirasçılık belgesinin alınması iş yoğunluğuna bağlı olarak bazen günler, haftalar sürebilmektedir.
Noterin düzenlediği mirasçılık belgesine itiraz edilebilir mi?
NK’nın 71/C maddesine göre mirasçılık belgeleri aksi sabit oluncaya kadar geçerli olduğundan noterlerin düzenledikleri mirasçılık belgesine karşı menfaati ihlal edilenler tarafından yetkili sulh hukuk mahkemesine itiraz edilebilir.
Mirasçılık belgesine itiraz edilmesi halinde mirasçılık belgesi ilgili mahkemenin talebi halinde noter tarafından özel dosyasından çıkartılıp mahkemeye doğrudan gönderilir. (Yönetmelik md. 12/2)
Sulh hukuk mahkemesi, itiraz üzerine verdiği kararın bir örneğini ilgili notere ve Türkiye Noterler Birliğine bildirir.
*) https://panorama-news.de/yazarlar/turkiyeden-mirascilik-belgesi-nasil-alinir-ve-ne-ise-yarar/
