2020 yılının başlarından itibaren Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından tüm dünyada “Pandemi” olarak ilan edilen Kovid-19 salgını kısıtlamalarla birlikte hayatımızı etkilemeye devam ediyor. Salgın sadece günlük hayatımızı değil, özellikle Türkiye dışında ikamet eden vatandaşlarımızın haklarını kullanma ve bu haklarını muhafazasına yönelik yükümlülüklerini yerine getirmesini de olumsuz şekilde etkiliyor. Buna en büyük sebep ise ülkelerin aldığı/almak
2020 yılının başlarından itibaren Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından tüm dünyada “Pandemi” olarak ilan edilen Kovid-19 salgını kısıtlamalarla birlikte hayatımızı etkilemeye devam ediyor.
Salgın sadece günlük hayatımızı değil, özellikle Türkiye dışında ikamet eden vatandaşlarımızın haklarını kullanma ve bu haklarını muhafazasına yönelik yükümlülüklerini yerine getirmesini de olumsuz şekilde etkiliyor. Buna en büyük sebep ise ülkelerin aldığı/almak zorunda kaldıkları ülkelerarası seyahat kısıtlamaları.
Yurt dışında yaşayan erkek Türk vatandaşlarımızın askerlik erteleme hakları ve bu hakkın şartlarının erteleme döneminde de devam etirilmesi zorunluluğuna bu seyahat kısıtlamaları büyük darbe vuruyor.
Bilindiği gibi 26 Haziran 2019 tarihinde yürürlüğe giren 7179 sayılı Askeralma Kanununa göre yurt dışında iltica başvuruları dışında elde ettikleri çalışma iznini de ihtiva eden oturma izni veya doğrudan çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren, meslek veya sanat mensubu statülerinden biri ile bulunan, yabancı bandıralı gemilerde gemi adamı statüsünde çalışan ve uyruğunda bulunduğu yabancı ülkelerde ikamet eden çifte vatandaşlık hakkına sahip olan erkek Türk vatandaşlarımız, askerliklerini 35 yaşlarını doldurdukları yılının 31 Aralık gününe kadar erteletebiliyorlar. (Askeralma Yönetmeliği md. 62,63 ve 64)
Süreli çalışma veya oturma izini ile bulunanlar ise oturma veya çalışma izinlerinden uzun olanının bitim tarihini takip eden yılın 31 Aralık tarihine kadar erteletme imkânına sahipler (Askeralma Yönetmeliği md. 64/2). Bunların 35 yaşı geçmemek kaydı ile ertelemelerini yeni oturma ve çalışma izinlerine göre tekrar uzatmak için müteakip başvuruları gerekiyor. (Askeralma Yönetmeliği md. 67/1)
26 Haziran 2019 tarihinden önce 1111 sayılı Askerlik Kanununa göre başvurup 38 yaşlarını doldurdukları yılının 31 Aralık gününe kadar askerliklerini erteletenlerin ise hakları erteleme şartlarını devam ettirdikleri müddetçe halen geçerli. (Askeralma Yönetmeliği md. Geçici 1/1)
Fakat bu ertelemelerin verilen süreye kadar devam etmesi veya müteakip erteleme başvuruları için bu sürelerde Türkiye’de bir takvim yılında 184 gün veya daha fazla süre ile kalmamaları gerekiyor (Askeralma Yönetmeliği md. 64/2). Aksi takdirde emniyetin yurda giriş çıkış kayıtlarına göre bu sürenin aşıldığı tespit edildiğinde gurbetçimizin yurtdışı askerlik ertelemesi iptal ediliyor veya ikinci erteleme başvurusu kabul edilmiyor. Kendisi yoklama kaçağı durumuna düşüyor.
Türkiye’de bir takvim yılında 184 gün veya daha fazla süre ile kalmama kuralını ihlal edip yurt dışı ertelemeleri iptal edilenlere ise bir daha erteleme hakkı verilmiyor. (Askeralma Yönetmeliği md. 66/1)
Ancak Askeralma Yönetmeliğinin 66/2 maddesi bu gurbetçilerimizin olağanüstü sebeplerle Türkiye’de bir takvim yılında 184 gün veya daha fazla süre ile kalma mecburiyetleri halinde bir imkân getiriyor.
Bahsettiğimiz düzenleme aynen şu şekildedir; “Bulunduğu ülkede meydana gelen savaş, genel hayatı olumsuz etkileyen toplumsal olaylar, doğal afet, salgın hastalık ve benzeri zorunlu nedenlerden dolayı yurda dönen ve erteleme dönemi içinde yer alan bir takvim yılında toplam olarak 184 gün ve daha fazla süreyle yurt içinde kalanların ertelemeleri, tabi oldukları yaş sınırını geçmemek üzere yükümlünün yurda döndüğü yılı takip eden yılın sonuna kadar iptal edilmez.”
Konumuza bir örnek vererek açıklık getirelim. Süresiz oturma ve çalışma izni ile Almanya’da yaşayan Türk vatandaşı Oktay bey askerliğini 01.10.2019 tarihinde 35 yaşını dolduracağı yıl sonu olan 31 Aralık 2025 tarihine kadar erteletmiştir. Lâkin 1 Nisan 2020 ilâ 15 Aralık 2020 tarihleri arasında Türkiye’de kalmak zorunda kalmıştır. Bu durumda Oktay bey bir takvim yılında (2020) 184 günden fazla bir süre Türkiye’de bulunduğundan 31 Aralık 2025 tarihine kadar yapılan askerlik ertelemesi iptal edilecek, yeni bir erteleme yapma hakkı olmadığından da yoklama kaçağı durumuna düşecektir.
İşte burada gurbetçimiz Oktay bey Askeralma Yönetmeliğinin 66/2 maddesindeki imkândan faydalanabilir. Zira Kovid-19 salgını maddede geçen “…salgın hastalık…” kapsamındadır. Şayet Oktay beyin ertelemesi iptal edilip yoklama kaçağı duruma düşürülürse Oktay bey bu hükmü gerekçe göstererek bağlı olduğu Konsolosluğa itiraz edebilir. Zira erteleme başvurusunda bulunan askerlik çağına girmiş gurbetçimizin, yönetmelikte belirtilen yararlanma şartlarını taşıyıp taşımadıklarını (Örneğimizde 184 gün kuralı) yabancı ülke çalışma mevzuatı çerçevesinde inceleyerek karara bağlamak Türk konsolosluklarının yetkisindedir (Askeralma Yönetmeliği md. 68/1-a).
Bu madde gereğince Oktay beyin Türkiye’ye girdiği yılı takip eden 2021 yılının 31 Aralık gününe kadar askerlik ertelemesi iptal edilemez. Zaten kendisi de bu süreden önce 15 Aralık 2020 tarihinde yeniden Türkiye’den çıkış yapıp Almanya’ya gelmiştir.
Hakeza Oktay bey gibi bir duruma düşüp 184 gün kuralını ihlal etme zorunda kalıp salgın ve deprem felaketleri sebebiyle bahsettiğimiz yönetmelik hükmünden yararlanarak ikinci yani müteakip erteleme hakkından faydalanmak isteyen iki gurbetçimiz Türk konsolosluğuna başvurmuş, Türk konsolosluğu T.C. Dışişleri Bakanlığından görüş sormuştur.
T.C. Dışişleri Bakanlığı Konsolosluk İşleri Genel Müdürlüğü de konunun açıklığa kavuşturulması için bu iki gurbetçimizin durumu hakkında T.C. Millî Savunma Bakanlığı (MSB) Askeralma Genel Müdürlüğünden değerlendirme talep etmiştir.
T.C. Millî Savunma Bakanlığı Askeralma Genel Müdürlüğü ise bu talebe karşılık 6 Ocak 2021 tarihinde verdiği cevapta; ülkemizde ve dünya genelinde Kovid-19 salgını nedeniyle ülkeler arasında giriş çıkışların belirli sürelerle durulduğunu ve deprem gibi doğal afet nedeniyle hayatı olumsuz etkileyen nedenlerle askerlik ertelemesini talep eden iki gurbetçinin Askeralma Yönetmeliğinin 66/2 maddesi gereğince müteakip ertelemelerinin uygun olacağını mevzuata ve hukuka uygun olarak değerlendirmiştir.
Kovid-19 salgını döneminde 184 gün kuralının ihlali sebebiyle mağdur olan bu gurbetçilerimize hem MSB hem de konsolosluklarımız yardımcı olmaktadırlar. Bunun aksine yapılan konsoloslukların erteleme iptal işlemlerine karşı T.C. Dışişleri Bakanlığı Konsolosluk İşleri Genel Müdürlüğüne itiraz edip hakkın ölmesine engel olmak gerekmektedir.
