Depremzedelerin hukuki başvuru sürelerine dikkat etmesi gerekir!

6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş ilimizin Pazarcık ve Elbistan ilçeleri merkezli, 7,7 ve 7,6 büyüklüğünde iki bağımsız deprem benim de memleketim olan Hatay da dahil Kahramanmaraş, Adıyaman, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Kilis, Malatya ve Diyarbakır illerimizi derinden etkiledi. Büyük yıkımlar, çok sayıda can kayıplarımız, yaralananlar, evsiz kalıp sokaklarda yaşama tutunanlar ve şehirlerini terk emek zorunda

AVUKAT ŞERİF YILMAZ 20 Şubat 2023 AVUKAT ŞERİF YILMAZ

Büyük yıkımlar, çok sayıda can kayıplarımız, yaralananlar, evsiz kalıp sokaklarda yaşama tutunanlar ve şehirlerini terk emek zorunda kalanlar oldu ve halen oluyor. Yıkım tablosu henüz tam olarak belli değil.

Depremin hemen sonrasında bu 10 ilimizi kapsayan idari sınırlar afet bölgesi edilirken, yine bu 10 ilimizde Cumhurbaşkanının 6785 sayılı kararıyla 8 Şubat 2023 saat 01.00’den itibaren üç ay süre ile olağanüstü hâl ilan edildi. Bu OHAL kararı, TBMM’de 09.02.2023 tarihli ve 1354 sayılı oybirliğiyle alınan kararla onaylandı.

Elbette devlet başta 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ve diğer mevzuat hükümlerine göre gerekli hasar tespitlerini yapıp, depremzedelerin barınma, taşınma, tahliye, gıda ve sağlık gibi ihtiyaçlarını giderecektir. Buna sivil toplum kuruluşları da destek verecektir.

Lakin depremde konutları, işyerleri, ağılları hasar gören, depremden yaralı veya yara almadan kurtulan, depremde yakınlarını kaybeden depremzedelerin mevcut mevzuat hükümlerine göre gerek haklarını talep etmeleri gerekse kanunların kendilerine yüklediği yükümlülükleri yerine getirmeleri için süreler söz konusu. İşte bu yazımda elimden geldiğince depremzedelerin bu süreler ile ilgili haklarını sizler için derlemeye çalıştım.

Depremde yaralananlar, yakınları vefat edenler, taşınır taşınmaz malı zarar görenler var. Ölümlü vakalar şikâyete bağlı olmayan suçlardır. Ancak yaralama, mala zarar verme suçları şikâyete bağlıdır. Bu şikâyet bağlı suçlarda örneğin yaralanmaya veya malın zararına sebebiyet veren müteahhit, yapı denetim sorumluları gibi sorumlulara karşı şikâyet başvurularının depremin meydana geldiği tarihten itibaren altı ay içerisinde yapılması gerekiyor.
Depreme ilişkin suçların soruşturulmasında C. Başsavcılıklarının verdiği takipsizlik kararları ile kovuşturması mahkemede devam eden davalarda müdahillik başvurularının reddine ilişkin kararlarına karşı itiraz süresi 15 gündür.
Özel yargılama usulü gereğince kamu görevlilerinin yargılanması hakkında yetkili idari amirce “Soruşturma izni verilmemesi” kararlarına karşı tebliğden itibaren yetkili Bölge İdare Mahkemesi veya Danıştay’a itiraz başvuru süre 10 gündür.
Başvurular neticesi mahkemelerce kesin olarak verilen kararlara karşı Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru süresi tebliğden itibaren 30 gündür.
Mirasın reddi için yetkili Sulh Hukuk Mahkemesine başvuru süresi ölümden veya ölümün öğrenilmesinden itibaren üç aydır.
Kanunlarımızda özel gerçek veya tüzel kişilere karşı açılacak maddi ve manevi tazminat davaları için 2, 5, 6, 10, 15 ve 20 yıllık zamanaşımı süreleri vardır.
İdarelere (Belediye, Bakanlık veya Valilik gibi) açılacak tam yargı (tazminat) davaları için bir ve beş yıllık hak düşürücü süreler vardır.

Bu sürelere dikkat etmek gerekmekle birlikte sürelere ilişkin 11 Şubat 2023 tarihli Resmî Gazetede OHAL Kapsamında Yargı Alanında Alınan Tedbirlere İlişkin 120 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yayınlanmıştır.

Kararnameye göre OHAL ilan edilen 10 ilimizde hak kayıplarının önlenmesi amacıyla dava açma, icra takibi başlatma, başvuru, şikayet, itiraz, ihtar, bildirim, ibraz ve zamanaşımı süreleri, hak düşürücü süreler ve zorunlu idari başvuru süreleri de dahil olmak üzere bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin süreler 2577, 5271, 6100 sayılı kanunu ile usul hükmü içeren diğer kanunlarda taraflar veya ilgililer bakımından belirlenen süreler ve bu kapsamında hakim tarafından tayin edilen süreler ile arabuluculuk ve uzlaştırma kurumlarındaki süreler, 2004 sayılı kanun ile takip hukukuna ilişkin kanunlarda belirlenen süreler ve bu kapsamda hakim veya icra ve iflas daireleri tarafından tayin edilen süreler, nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri hariç olmak üzere tüm icra ve iflas takipleri, taraf ve takip işlemleri, yeni icra ve iflas takiplerinin alınması, ihtiyati haciz kararlarının icra ve infazına ilişkin işlemler 6 Şubat 2023 (bu tarih dahil) tarihinden itibaren 6 Nisan 2023 (bu tarih dahil) tarihine kadar durduruldu. Bu süreler durma süresinin sonra erdiği günü takip eden 7 Nisan 2023 tarihinden itibaren işlemeye başlayacak.

Kısacası bu kararname gereğince yukarıda normal durumda kanunlarda belirlenen 10, 15, 30 günlük başvuru ve itiraz süreleri ile 1, 2, 5, 6, 10, 15 ve 20 yıllık zamanaşımı süreleri ve hak düşürücü süreler 6 Nisan 2023 tarihine kadar durdurulmuştur. Bu süreler 7 Nisan 2023 tarihinden itibaren başlayacaktır.

Ticaret ile uğraşanlar, serbest meslek erbabı olanlar vergi ve diğer kanunların emrettiği defter ve kayıtları tutmak ve kanunların öngördüğü süre kadar saklamak zorundadırlar. Fakat deprem sonucu sözü edilen defter ve kayıtların enkazla birlikte kayıp olmuş veya hasar görmüş olması doğal olarak mümkün.

Bu durumda ve ileride vergi kanunları yönünden kusurlu duruma düşmemek ve ceza ödememek için Türk Ticaret Kanunu’nun 68. maddesi gereğince, anılan belgelerin kaybolduğunun veya hasar gördüğünün öğrenildiği tarihten itibaren 15 gün içerisinde işyerinin bulunduğu yerdeki Ticaret, yok ise Asliye Hukuk Mahkemesine yazılı bir dilekçe ile başvurmak sureti ile zayi belgesi alınması gerekiyor.

Bu düzenlemeye rağmen yaşanan Marmara deprem felaketi sonrasında 1.9.1999 tarihli ve 23804 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 574 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 15. maddesi gereğince bu süre iki aya çıkartılmış ve mükelleflerin il veya ilçe idare kurullarından aynı süre içinde alacakları zayi belgeleri de yetkili mahkemeden alınmış belge hükmünde sayılmıştır. Maalesef bu düzenleme geçici olduğundan yürülükte değildir. Bu nedenle Kahramanmaraş Pazarcık merkezli meydana gelen depremle ilgili de böyle bir tarihin belirlenmesini bekliyoruz.

Lakin bu aşamada yukarıda zikrettiğimiz Cumhurbaşkanlığının 120 sayılı kararnamesine göre yetkili mahkemeye başvuruda öngörülen 15 günlük süre 7 Nisan 2023 tarihinden itibaren başlayacak ve 21 Nisan 2023 tarihinde dolacaktır. Zayi belgesinin alınması Vergi Usul Kanunu’nun defter ve belgelerin ibraz yükümlülüğüne bağlı yaptırımlarını ortadan kaldırması açısından çok önemlidir.

Vergi Usul Kanunu’nun 13. maddesine göre deprem felaketi depremzede mükelleflerin vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel bir mücbir sebep hâlini oluşturmaktadır.

Bu bağlamda T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığınca 6 Şubat 2023 tarihindeki depremle ilgili 31 Temmuz 2023 tarihine kadar geçerli olmak üzere mücbir sebep ilan edilmiştir. Aynı kanunun 15. maddesine göre 31 Temmuz 2023 tarihine kadar depremzedelerin vergi mükellefiyetinin yerine getirmesine ilişkin bu süreler işlemeyecektir.

Bu tarihten sonra ise yeniden bir uzatma olmaz ise duran bu süreler kaldığı yerden işlemeye başlayacak. Bakanlığın açıklamasına göre verilmesi gereken beyanname ve bildirimlerin verilme süresi 15 Ağustos 2023’e, bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödeme süresinin de 31 Ağustos 2023’e kadar uzatılmıştır. Yapılandırma kanunları bakımından da vadelere ilişkin sürelerin uzatılması ve vergi aflarını bekliyoruz.

Milletimizin başı sağ olsun. Milletimize geçmiş olsun. Bu ağır yükün altından milletçe hep birlikte kalkacağız inşallah.