Birçok okuyucumuzun bildiği gibi 1 Ağustos 2019 tarihindeki kanun değişikliğinden sonra 3201 sayılı Kanun yani yurtdışı borçlanma kanunu kapsamında “Yurtdışı sürelerimi borçlanmak istiyorum” diyerek Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) başvurduğumuzda artık askerlik ve doğum borçlanmalarına göre yaklaşık 1,5 kat daha fazla para ödemek ve BAĞ-KUR kapsamında borçlanmak zorundayız. Fakat belki tüm gurbetçimiz için olmasa da bazı
Birçok okuyucumuzun bildiği gibi 1 Ağustos 2019 tarihindeki kanun değişikliğinden sonra 3201 sayılı Kanun yani yurtdışı borçlanma kanunu kapsamında “Yurtdışı sürelerimi borçlanmak istiyorum” diyerek Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) başvurduğumuzda artık askerlik ve doğum borçlanmalarına göre yaklaşık 1,5 kat daha fazla para ödemek ve BAĞ-KUR kapsamında borçlanmak zorundayız.
Fakat belki tüm gurbetçimiz için olmasa da bazı bayan gurbetçimiz için halen SSK’dan emekli olma hatta BAĞ-KUR’dan emekli edilen ve halen bu statüden düşük emekli maaşı alan bayan gurbetçimizin emekli aylıklarını SSK’ya çevirip hem sigorta statülerini değiştirmek hem de emekli aylıklarını yükseltmek mümkün.
Maalesef bunu birçok gurbetçi vatandaşımız bilmediği gibi sosyal güvenlik alanında çalışanlar da bilmiyor veya bilemiyor.
Yararlanma hakkı olanlar kimlerdir?
2008 öncesi, yani dolar borçlanması dönemi yurtdışında sigortalılık süreleri yani çalışılmış veya çocuk yetiştirme süreleri gibi çalışılmış gibi kabul edilen süreleri olan ancak yanlış yönlendirme veya bilinçsizlikten borçlanması BAĞ-KUR’dan ev kadını olarak yapılan bayan gurbetçilerimiz.
Bu bayan gurbetçilerimizden;
İşte bunları kapsıyor ve onların bu köşe yazımızı dikkatlice okumalarını tavsiye ediyorum.
Türk Lirası döneminde (08.05.2008 sonrası) BAĞ-KUR’dan yurtdışı borçlanma yapıp bedelini yatıran bayan gurbetçilerimizi maalesef kanun değişikliği sebebiyle bu haktan faydalanamazlar. Bunu bilelim.
Peki o dönemde neden böyle yapıldı? İzah edelim.
8 Mayıs 1985 tarihli ve 3201 sayılı Yurtdışı Borçlanma Kanununun 3’üncü maddesindeki düzenlemeye göre “Ev kadınları BAĞ-KUR’dan” borçlandırılıyordu.
İşte bu maddedeki düzenlemeden dolayı bir bayan gurbetçimiz o dönem SSK’ya gidiyor “Ben yurtdışı sürelerimi borçlanmak istiyorum” dediğinde ona “Yurtdışında çalışmanız var mı?” diye sormuyorlar doğrudan ev kadını olarak borçlandırmak üzere BAĞ-KUR’a yönlendiriyorlardı. Halbuki bayan gurbetçimizin yurtdışında örneğin Almanya’da çalışma süreleri olabilirdi. Aynı erkek gurbetçilerimize yaptıkları gibi kendisinden Alman Emekli Kasasından hizmet cetveli talep etseler doğrudan SSK kapsamında borçlanması yapılacaktı.
Ama öyle yapmadılar. Gurbetçilerimiz de bu haklarını bilmediklerinden “Hayır benim yurtdışında sigortalılık sürelerim var, ben SSK kapsamında borçlanmak istiyorum” demiyordu veya diyemiyordu. Vatandaşımız “Memur ne diyorsa doğrudur, önemli olan Türkiye’den emeklilik hakkı almaktır” zihniyeti ile hareket ediliyordu.
Tahakkuk ettirilin bu BAĞ-KUR dolar borçlanma bedellerini yatıranlar olduğu gibi halen yatırmayanlar da var. Burada o bilgiyi de verelim; halen dolar borçlanmalarını ödemeyenler varsa 3201 sayılı Kanunun Geçici 7’inci maddesi gereğince kazanılmış hak olarak halen ödeyebilirler. “Hakkımız öldü” diye düşünmesinler. Onlar da bu köşe yazımızda anlatacağımız şartları taşıyorlarsa BAĞ-KUR’un SSK’ya çevrilmesi hakkından faydalanabilirler.
Bağ-Kur dolar borçlanması yapan veya emekli olan ne yapmalı?
05.08.2008 Kanun değişikliğinden sonra SGK Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü 24.11.2009 tarihli ve 2009/140 sayılı genelgesini yayınlamıştır. Bu genelgenin ORTAK VE DİĞER İŞLEMLER başlıklı Dördüncü Bölümünün “Farklı Sigortalılık Statüsünde Borçlandırılan Yurt Dışı Süreleri” başlıklı 6’ıncı maddesinin 2’inci fıkrasının (e) bendi aynen şu şekildedir;
“Kanunun 8/5/2008 tarihinden önceki hükümlerine göre Bağ-Kur’a borçlanılan ev kadını olarak geçen sürelerde çalışılmış veya çalışılmış gibi kabul edilen sürelerin (çocuk yetiştirme süreleri, çalışma süreleri, çalışılmış olarak kabul edilen süreler, ilgili ülke mevzuatına göre fiilen çalışılmadığı halde hizmet cetvellerinde eşdeğer süre olarak gösterilen aylığa hak kazanmada ve aylık hesabında değerlendirilen süreler) bulunduğunun tespit edilmesi durumunda da, yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır”
SGK Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü 08.06.2011 tarihli ve 2011/48 sayılı Genelgesi ile 2009/140 Genelgesini yürürlükten kaldırmış yurtdışı borçlanma ile işlemleri ile ilgili yeni düzenlemeler getirmiştir. Ancak 08.05.2008 tarihinden önceki kanun hükümlerine göre Bağ-Kur’a borçlanılan ev kadını olarak geçen sürelerin SSK kapsamına aktarılması ile ilgili 2009/140 sayılı Genelgedeki hükmü 2011/48 sayılı Genelgesinde 2011/48 sayılı Genelgenin ORTAK VE DİĞER İŞLEMLER başlıklı Dördüncü Bölümünün “Farklı Sigortalılık Statüsünde Borçlandırılan Yurt Dışı Süreleri” başlıklı 3’üncü maddesinin 6’ıncı fıkrasında aynen tekrar ederek uygulamayı devam ettirmiştir.
2011/48 sayılı Genelgeyi tamamen yürürlükten kaldıran SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü 10.01.2021 tarihli ve 2021/2 sayılı Genelgesinin ORTAK VE DİĞER HUSUSLAR başlıklı Üçüncü Bölümün “Farklı Sigortalılık Statüsünde Borçlandırılan Yurt Dışı Süreleri” başlıklı 3’üncü maddesinin 4’üncü fıkrasında;
“Kanunun 8/5/2008 tarihinden önceki hükümlerine göre Bağ-Kur’a borçlanılan ev kadını olarak geçen sürelerde çalışılmış veya çalışılmış gibi kabul edilen süreler bulunduğunun tespit edilmesi halinde borçlanma işlemi sigortalılık (SSK, Emekli Sandığı) durumuna göre ilgili statüye aktarılacaktır.” şeklinde düzenleme yaparak açıkça BAĞ-KUR’dan borçlandırılan sürelerin SSK kapsamına aktarılmasını emretmiştir.
Görüldüğü gibi bu düzenlemelerde vatandaş şayet 08.05.2008 tarihinden önce borçlanma için başvurmuş, yurtdışında çalışma veya çalışılmış kabul edilen süreleri olmasına rağmen borçlanması ev kadını olarak BAĞ-KUR’dan Amerikan Doları (USD) üzerinden tahakkuk ettirilmiş ise, şimdi yapacağı başvurusu üzerine bu çalışma süreleri SSK’ya aktarılacaktır.
BAĞ-KUR dolar borçlanması için çalışma sürelerini işletmek yeterli mi?
Bu sorunun cevabı için çok önemli bir bilgi daha verelim. 24.05.1983 tarihli 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanunun 8’inci maddesi şöyle demektedir; “Birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden, ilgililere; son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan kurumca, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet sürelerinden sonuncusunun tabi olduğu kurumca, kendi mevzuatına göre aylık bağlanır ve ödenir.”
Bu düzenlemeye göre 2008 yılı öncesi sigorta girişi olup değişik statülerde (SSK, BAĞ-KUR, Emekli Sandığı) sigortalılık süreleri olan vatandaşın son 7 yıl (2520 gün) içerisinde hangi statüde daha fazla ödenmiş prim günü varsa o statüden emekli aylığı bağlanır.
Bu kuraldan dolayı yurtdışı çalışma sürelerinin başvuru ile SSK süreleri olarak tescil ettirilmesi yeterli değildir. Kurala göre son 7 yıla bakmamız gerekir.
Bir örnek ile izah etmemiz daha kolay olacaktır. 15.03.1971 doğumlu Münire hanım 18 yaşını doldurduğu 15.03.1989-15.03.2004 tarihleri arasındaki 5400 günlük sürelerini 08.05.2008 öncesi BAĞ-KUR kapsamında dolar olarak borçlanmış ve toplam 18.900 USD bedeli 05.06.2010 tarihinde kurum hesabına yatırmıştır. Bu durumda Münire hanım BAĞ-KUR kapsamında 5400 günle 56 yaşında emekli olacaktır.
Ancak Münire hanımın Almanya’da 12.04.1991-12.05.1991 tarihleri arasında çalışma süresi ile 01.03.1998 ve 12.12.2000 tarihlerinde dünyaya getirdiği ve Almanya’da yetiştirdiği çocuklarından dolayı 01.03.1998-12.12.2003 tarihleri arasında çocuk yetiştirme süreleri (Kindererziehungszeiten) çalışılmış kabul edilen süre olarak Alman hizmet cetveline tescil edilmiş.
Münire hanım bu Alman hizmet cetveli (Versicherungsverlaf) ile yetkili SGK İl Müdürlüğüne müracaat ettiğinde SGK’nın yukarıda bahsettiğimiz 2009/140, 2011/48 ve 2021/2 sayılı genelge hükümlerine göre bu süreleri 15.03.1989-15.03.2004 tarihleri arasında BAĞ-KUR’dan yapılan ve ödeme ile tescil edilen süreler içerisinde yani 12.04.1991-12.05.1991 arası ile 01.03.1998-12.12.2003 tarihleri arasını kendisinin Türkiye’de hiçbir sigorta girişi yapmasına gerek olmadan SSK statüsüne aktarılması gerekir.
Bu süreler SSK kapsamına aktarıldığında Münire hanımın;
15.03.1989-11.04.1991 tarih aralığı için 746 gün BAĞ-KUR (4/b)
12.04.1991-12.05.1991 tarih aralığı için 31 gün SSK (4/a)
13.05.1991-28.02.1998 tarih aralığı için 2448 gün BAĞ-KUR (4/b)
01.03.1998-12.12.2003 tarih aralığı için 2082 gün SSK (4/a)
13.12.2003-15.03.2004 tarih aralığı için 93 gün BAĞ-KUR (4/b) kapsamında sigortalılık süreleri olacaktır.
İşte burada “Münire hanımın emeklilik statüsü ve emeklilik şartlarını SSK kapsamına çevirebilir miyiz?” sorusunun cevabı için yukarıda bahsettiğimiz 2829 sayılı Kanunun 8’inci maddesindeki kurala bakacağız.
Münire hanımın en son 7 yıllık hizmetlerinde yani 15.03.1997-15.03.2004 (2520 gün) arası hizmetleri;
15.03.1997-28.02.1998 tarih aralığı için 345 gün BAĞ-KUR (4/b)
01.03.1998-12.12.2003 tarih aralığı için 2082 gün SSK (4/a)
13.12.2003-15.03.2004 tarih aralığı için 93 gün BAĞ-KUR (4/b) olacaktır.
Dolayısıyla Münire hanımın son 7 yıllık sigortalılık süresinde toplam 438 gün BAĞ-KUR, 2082 gün SSK prim günleri olur. 2829 sayılı Kanunun 8’inci maddesindeki kurala göre son 7 yılda en fazla SSK süreleri olduğundan Münire hanımın emeklilik şartları, emeklilik maaşının hesabı SSK statüsüne göre belirlenir.
Bu durumda Münire hanım Bağ-Kur kapsamında 5400 günle 56 yaşında değil, Almanya’daki 12.04.1991 tarihli ilk sigorta girişi Türkiye’de sigorta girişi olacağından SSK kapsamında 5450 gün, 20 yıl sigortalılık süresi (ki, bu süre 12.04.1991 tarihinden itibaren hesaplandığında dolmuştur) ve 47 yaş şartları ile emekli aylığına hak kazanacaktır.
Her ne kadar burada Münire hanım 5450 gününü dolduramamış olsa da 1 Ağustos 2019 tarihindeki kanun değişikliğine rağmen 50 gün daha BAĞ-KUR kapsamında yurtdışı sürelerini borçlanıp gün sayısını 5450 güne tamamlayabilir ve böylelikle SSK kapsamında tüm şartları yerine getirmiş olacağından hemen emekli aylığının bağlanması için SGK’ya başvurabilir.
Diğer yandan 08.05.2008 tarihinden önce başvurup 7200 günlük BAĞ-KUR dolar borçlanması ile emekli aylığı 01.07.2018 tarihinden itibaren bağlanan Feride hanım da bu haktan faydalanır. Hem de emekli aylığı 01.07.2018 tarihinden itibaren SSK’ya çevrileceğinden ve SSK emekli aylığı BAĞ-KUR emekli aylığından fazla olacağından 01.07.2018 tarihinden itibaren maaş farklarını toplu olarak alabilir.
Lâkin tekrar ediyorum ki, BAĞ-KUR dolar borçlanmasının SSK’ya çevrilmesindeki önemli nokta son 7 yılda SSK’ya aktarılacak sürelerin BAĞ-KUR sürelerinden fazla olması gerektiğidir. Bu şekilde yapılamıyorsa yani son 7 yılda SSK’ya aktarılacak süreler BAĞ-KUR sürelerinden az ise, 1260 günden daha az ise bu işlemi yapmanın bir anlamı olmayacaktır.
Bu nedenle borçlanması dolar üzerinden ve BAĞ-KUR’dan yapılan gurbetçimize önerim, bir uzmana müracaat ederek durumlarının tespitini yaptırmaları. Şayet şartlar uygunsa işleme başlamaları.
