Yıllarca Almanya’da özel sektörde çalışıp Alman Emeklilik Kurumlarına yatırdıkları primlerin karşılığı emekli aylığına hak kazanan gurbetçimizin bu emekli aylıkları Alman maliyesi tarafından vergiye tabi tutuluyor. Bunlar arasında özellikle Türkiye’ye kesin dönüş yapıp Almanya emekli aylığını alan gurbetçilerimiz ve onların hak sahipleri daha fazla mağdur oluyor. Zira bunlar Türkiye’ye kesin dönüş yapsalar bile yine de Alman
Yıllarca Almanya’da özel sektörde çalışıp Alman Emeklilik Kurumlarına yatırdıkları primlerin karşılığı emekli aylığına hak kazanan gurbetçimizin bu emekli aylıkları Alman maliyesi tarafından vergiye tabi tutuluyor.
Bunlar arasında özellikle Türkiye’ye kesin dönüş yapıp Almanya emekli aylığını alan gurbetçilerimiz ve onların hak sahipleri daha fazla mağdur oluyor. Zira bunlar Türkiye’ye kesin dönüş yapsalar bile yine de Alman maliyesine vergi ödemekten kurtulamıyorlar.
Burada bizim Türkiye avukatı olduğumuzu, Alman vergi hukuku alanında yetkimizin olmadığını, köşe yazımızın genel bilgilendirme ve uluslararası hukuk açısından değerlendirildiğini önemle belirtmek istiyoruz. Konu ile ilgili olarak bu bilgiler ışığında Alman vergi hukukunda uzman mali müşavirlere veya avukatlara müracaat edilmesini rica ediyoruz.
Peki emekliler, neden emekli aylığı sebebiyle Almanya’da vergi ödemek zorundalar?
Bu sorunun cevabı Almanya ve Türkiye’nin kendi ülke hukukları ile ilgilidir. Türk vergi mevzuatına göre ister Sosyal Güvenlik Kurumundan (SGK) alınsın ister başka ülkeden emekli aylıkları vergiye tabi değildir.
Ama Alman mevzuatına göre brüt emekli aylıklarının belirli kısımları değişen gelir vergisi dilimlerine göre vergiye tabidir. Yani kişi, Almanya’da ister yasal emeklilik kasasından isterse işletmelerden (Betriebsrente) emekli olsun bu gelirden dolayı vergi ödemek zorundadır.
Bu maaşların vergilendirilmesi için kademeli olarak artırılan kısımlar 2040 yılında emekli olacaklarda tamamına denk gelecek şekilde vergiye tabi tutulması amacıyla 2005 yılında kanun değişikliğine gidildi.
2005 yılında ilk defa emekli aylığına bağlananlar dahil bu yıla kadar emekli olanlarda emekli aylığının yüzde 50’si vergiye tabidir. Yeni kanun gereğince 2020 yılına kadar her yılda emekli olacaklar için bu yüzde oranı 2 puan artırılacak, 2020 yılından sonra ise birer puan arttırılacaktır.
Buna şöyle bir örnek verelim: 2004 yılında Alman Emeklilik Kurumundan (DRV- o dönem LVA) aylık 1.000 € emekli aylığı alma başlayan Münir beyin 2005 yılında yıllık emekli aylığı geliri brüt 12.000 € olacağından bunun yüzde 50’si yani 6.000 €’su vergiye tabi matrah olacaktır.
2020 yılında emekli aylığı almaya başlayan Gülbahar hanımın yıllık brüt emekli aylığı miktarının yüzde 80’i vergiye tabi matrah olacaktır.
Lâkin Alman vergi mevzuatı yıllara göre arttırılan belirli sabit miktarların altında kalan gelirleri vergiden muaf (Grundfreibetrag) tutmaktadır. Örneğin bu tutar 2020 yılı için 9.408 €’dur. Geçmiş yıllarda bu sınır 2013 yılı için 8.130 €, 2014 yılı için 8.354 €, 2015 yılı için 8.472 €, 2016 yılı için 8.652 €, 2017 yılı için 8.820 € ve 2018 yılı için 9.000 € idi.
2020 yılında yıllar içerisindeki maaş zamları ve ek ödemeler dolayısıyla Münir beyin yıllık brüt emekli aylığı toplamı 15.440 € olsa bile emekli aylığına başladığı yıl itibariyle vergiden muaf emekli aylığı kısmı 6.000 € bu miktardan düşüldüğünde vergiye tabi matrah 9.440 € olmasına rağmen 2020 yılı vergiden muaf tutarın altında kaldığından vergi ödemeyecek. Bu miktarın üzerinde olsaydı aşan kısım vergilendirilecekti.
Alman emekli aylığından vergi doğrudan mı kesiliyor?
Alman vergi mevzuatı gereğince vergilendirmeyi vergi daireleri (Finanzamt) yapıyor. Alman Emeklilik Kurumu bu maaştan vergi tevfikatı (kaynağından kesinti) yapamıyor.
Kısacası Münir beyin veya Gülbahar hanımın emekli maaşından belirlenen kısımlar için vergi kesilmiyor. Ancak Alman Emeklilik Kurumu bu emekli aylıklarını düzenli olarak ilgili vergi dairesine bildiriyor.
Vergilendirme için emekli aylığı alan Münir bey ile Gülbahar hanım kanuni sürelerde gelir vergisi beyannamesi vermek zorundalar. Bu beyanname ile kanunda sayılan giderleri (Ausgaben) düşerek daha az vergi vermeleri mümkün.
Türkiye’ye kesin dönen vatandaşlarımızın emekli aylıklarının vergilendirilmesi
Almanya’dan emekli olup her türlü resmi ve fiili irtibatını kesip Türkiye’ye kesin dönüş yapanlar ile Türkiye’ye kesin dönüşten sonra şartları yerine getirip Alman Emeklilik Kurumdan emekli aylığına hak kazananlar bulunuyor ve bunlar vergilendirme açısından sıkıntı yaşıyorlar.
Bunların durumunu açıklamak için Türk ve Alman vergi hukukunda belirlenen tam vergi mükellefiyetliği (Unbeschränkte Steuerpflicht) ile dar vergi mükellefiyetliğini (Beschränkte Steuerpflicht) izah etmek gerekir.
Almanya’da ikamet etmeyen veya bu ülkede 183 günden fazla bir sürede bulunanlar Almanya’nın mukimi kabul edilmekte ve vergilendirme açısından dar mükellef olarak kabul edilmektedirler. (Alman Gelir Vergisi Kanunu -EStG- md. 1/4) Bunlar dışında kalanlar Almanya’da tam vergi mükellefi konumundadır ve gerek Almanya’dan gerekse dünyanın diğer ülkelerinde elde ettikleri gelirler dolayısıyla Almanya’da vergilendirilmektedirler. Aynı şekilde Türk 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesine göre aynı durum Türkiye mukimleri için de geçerlidir. (Ayrıca Maliye Bakanlığının 1998 yılında yayınladığı 210 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği)
Dolayısıyla Almanya’dan emekli maaşı alan bir vatandaşımız Türkiye’ye kesin dönüş yapsa bile yukarıda izah ettiğimiz mevzuattan dolayı dar vergi mükellefi olsalar bile kendisinden vergiden muaf sınırlar ve emekli olduğu yıla göre vergi tarhiyatı yapılabiliyor. Çünkü emekli aylığının kaynağı Alman emeklilik sistemidir.
Bu vatandaşlarımızın dar vergi mükellefi olmaları onlara bazı avantajlar sağlıyor. Örneğin Türkiye’den Alman emekli maaşına ek olarak SGK’dan da emekli aylığı alıyorlarsa Alman vergi dairesi vergi matrahını belirlerken SGK’nın bu emekli aylığını hesaba katamaz.
Her ne kadar Türk mevzuatına göre emekli aylıklarından vergi alınmasa da diğer vergisel konularla birlikte bu alanda da Türkiye Almanya ile Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları yapmıştır.
Türkiye ve Almanya bu konuda ilk anlaşmasını 01.01.1990 tarihinden itibaren yürürlüğe koymuştur. Bu Türkiye Cumhuriyeti ile Federal Almanya Cumhuriyeti Arasında Gelir ve Servet Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmasının 18’inci maddesinde özel sektördeki çalışmadan dolayı hak edilen emekli aylıklarını ancak emeklinin mukimi olduğu ülke tarafından vergilendireceği hükmü getirilmiştir. Bu maddeye göre Türkiye’ye kesin dönmüş ve Türkiye mukimi olan bir vatandaşımızın Almanya’dan aldığı emekli aylığı sadece Türkiye tarafından vergilendirilecek, Almanya bu emekli maaşından vergi alamayacaktır.
Kamudan emekliler için ise ayrı bir düzenleme yapılmıştır.
Bu anlaşmayı Almanya 2009 yılında tek taraflı olarak feshettiğinden 31.12.2010 tarihine kadar yürürlükte kalmış, Türk devletinin yoğun çabaları sonrası 01.01.2011 tarihinden itibaren yürürlüğe konan ve halen uygulanmakta olan Türkiye Cumhuriyeti ile Federal Almanya Cumhuriyeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi ve Vergi Kaçakçılığını Önleme Anlaşmasını Almanya tarafına kabul ettirmiştir.
Emekli maaşlarının vergilendirilmesi bu anlaşmada da 18’inci maddede düzenlenmiştir. Bu maddede de emekli maaşları hangi devlet tarafından bağlanıp ödenirse ödensin, emekli maaşını elde eden kişinin ikamet ettiği yani mukimi olduğu ülkede vergilendirilmek zorundadır.
Ancak, madde ile bu defa emekli maaşının yıllık 10.000 €’yu aşması halinde ödemeyi yapan devlete de emekli maaşının gayrisafi tutarının yüzde 10’unu aşmayan ölçüde vergileme hakkı verilmiştir.
Buna göre, Almanya’da kanunla kurulmuş olan herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yapılacak ödemeler dahil olmak üzere, Almanya’da yaşayan vatandaşlarımızın Almanya’daki geçmiş çalışmaları karşılığında bu ülkeden elde edecekleri emekli maaşlarını vergilendirme hakkı, bu kişiler Almanya’da ikamet ettikleri sürece Almanya’ya ait olacak; ancak Türkiye’ye kesin dönüş yapmaları halinde elde ettikleri emekli maaşı Türkiye’de vergilendirilecektir. Türkiye’de emekli maaşları üzerinden vergi alınmadığından, vatandaşlarımızın söz konusu gelirleri Türkiye’de vergilendirilmemiş̧ olacaktır.
Bir önceki ve Almanya tarafından tek taraflı feshedilen anlaşmanın aksine Türkiye’ye kesin dönüş yapan vatandaşlarımızın emekli maaşının yıllık 10.000 Euro’yu aşması durumunda Almanya’ya söz konusu emekli maaşının brüt tutarı üzerinden yüzde 10’u aşmayacak oranda vergi alma hakkı verilmiştir.
Alman devleti Türkiye’ye kesin dönüş yapan bu vatandaşlarımızın emekli maaşlarının vergilendirilmesi, işlemlerinin ve vergi tahsilatının yapılması konusunda Neubrandenburg Vergi Dairesini (Zentrales Finanzamt für Rentenempfänger mit Wohnsitz im Ausland) yetkili kılmıştır.
Kısacası Almanya’da çalıştığı Mercedes firmasından emekli olarak 2012 yılında Türkiye’ye kesin dönüş yapan ve Almanya’dan yıllık 9.500 € emekli maaşı alan Mahir beyin Almanya’dan elde ettiği emekli maaşı yıllık 10.000 €’yu aşmadığından, söz konusu emekli maaşını vergilendirme hakkı da sadece Türkiye’ye ait olduğundan Almanya’da herhangi bir vergilendirme yapılamıyor. Türkiye’de emekli maaşları vergilendirilmediğinden Mahir bey bu geliri için Türkiye’de de vergi ödemeyecektir.
