1 Ağustos 2019 tarihinden itibaren yürürlüğe giren kanuna rağmen genelde yurtdışında özelde ise Almanya’da yaşayan vatandaşlarımızın Türkiye’den emekli olabilmek için yurtdışı borçlanma işlemleri ile ilgili yazılı ve görsel medya ile sosyal medyada verilen bilgiler sebebiyle kafalarındaki soru işaretleri devam ediyor. Biz de bu köşe yazımızda son değişen mevzuat hükümlerine göre bilgi kirliliğine son vermek istedik.
1 Ağustos 2019 tarihinden itibaren yürürlüğe giren kanuna rağmen genelde yurtdışında özelde ise Almanya’da yaşayan vatandaşlarımızın Türkiye’den emekli olabilmek için yurtdışı borçlanma işlemleri ile ilgili yazılı ve görsel medya ile sosyal medyada verilen bilgiler sebebiyle kafalarındaki soru işaretleri devam ediyor.
Biz de bu köşe yazımızda son değişen mevzuat hükümlerine göre bilgi kirliliğine son vermek istedik.
Yurtdışı borçlanması nedir? İşlemler nasıl yapılmalı?
Normalde insanlar çalışarak zorunlu sigortaya tabi olarak veya isteğe bağlı sigortalara prim ödeyerek kanuni şartları tamamlayıp yaşlandıklarında veya malul olduklarında emekli maaşına hak kazanırlar. Ancak devlet bazı dönemlerde vatandaşımızın zorunluluk nedeniyle çalışamadığı süreleri bu prim günlerine eklenmek üzere borçlanma ve bedelini yatırma imkânı sunmaktadır. Örneğin bir erkek sigortalı mecburi olarak askerlik görevini yapacağından veya bir bayan doğal olarak doğum yaptığında çalışamayıp annelik izni alacağından bu dönemleri borçlanma hakkı verilmiştir.
Biz bu borçlanmaya halkın anlayacağı şekilde “Sigortalılık süresi satın alma” diyebiliriz. Lâkin unutmamak gerekir ki, çalışarak ve prim ödeyerek emeklilik hakkı alma esas, borçlanarak prim günü satın almak istisnadır.
İşte bu istisnai borçlanma haklarından biri de Almanya’ya çalışmaya gelen Türk vatandaşlarının ve mavi kartlıların Türk vatandaşlığında o dönem içerisinde Türkiye’de çalışma imkânı olmadığından kendilerine ve hanım eşlerine yurtdışındaki çalışma, bir yıla kadar olan işsizlik ve ev kadınlığı dönemlerini borçlanarak Türkiye’de hiç sigortalılığı olmadığı halde bu sigortalılığı satın alma ve kanuni şartları tamamladığında da aynı Türkiye’de çalışmış gibi emekli aylığı alma hakkıdır.
Almanya’da yaşarken Türkiye’den emekli olmak istendiğinde ilk olarak ne yapılmalı, nereden başlanmalı?
Türkiye’de sosyal güvenlik mevzuatı ve dolayısıyla sistemi çok sık değiştiğinden karmaşık bir hal almıştır. Bu değişiklerin takibini ancak bu konuda uzman olanlar yapabilmektedir. Hal böyle olunca vatandaşın başvurularda profesyonel hukuki yardım almadan doğru ve hak kaybı yaşamadan borçlanma yapma imkânı da olamıyor. Bu nedenle Türkiye’den yurt dışı borçlanma, askerlik ve doğum borçlanması yaparak emekli olmak isteyen vatandaşımız ile mavi kartlı insanımız SGK’nın 06.11.2018 tarihli 2018/38 sayılı Genelge ve 1 Ağustos 2019 tarihinde yürürlüğe giren kanun değişikliğini de nazara alarak öncelikle hangi sigortalılık statüsünde, hangi şartlarda en az borçlanma ile en optimal emeklilik hakkı elde edebilir bunun için konunun uzmanı ile iletişim kurup bilgilenmelidir. Unutmamak gerekir ki, 1 Ağustos 2019 tarihinde yürürlüğe giren kanun değişikliğinden dolayı daha önce Türkiye’de hangi statüde (SSK, Bağkur, Emekli Sandığı) sigorta girişi olursa olsun bu tarihten sonra yurtdışı borçlanma talebinde bulunulması halinde süreler Bağkur (4/b) kapsamında borçlandırılmaktadır.
Bu vatandaşlarımızın Türkiye’den emeklilik şartları kadın ve erkek olmalarına doğum tarihlerine, Türkiye’de çalışmaları olup olmadığına, varsa en son hangi sigortalılık statüsünde olduklarına (SSK, Bağkur, Emekli Sandığı), varsa Türkiye’deki ilk sigorta girişleri ve sigortalılık statülerinde geçen hizmetlerinin toplam gün sayısına, erkek vatandaşlarımızın uzun süreli Türkiye’de fiili askerlik hizmeti yapıp yapmadıklarına (Dövizli askerlik değil), Almanya’ya gelinen ve ilk ikamet etmeye başlanılan tarihlerine (Kadınlar için çok önemli), Türkiye’de eski tarihli sigorta başlangıcı yoksa Almanya’da ilk defa sigortaya tabi olunan tarih ve niteliğine (DRV’dan -eski LVA- alınacak Alman hizmet cetvellerinden –Versicherungsverlauf- anlaşılır), mavi kartlıların Türk vatandaşlığından tam çıkış tarihlerine (Konsolosluklardan veya Türkiye’de Nüfus Müdürlüklerinden alınacak ‘Vukuatlı Nüfus Kayıt Örneği’ ile tespit edilebilir. Veya Türk vatandaşlığından ÇIKMA belgesi varsa bu belgenin alındığı tarih), mavi kartlı kadınların Türk vatandaşlığından çıktıktan sonra çocuk doğumları olup olmadığı varsa çocukların doğum tarihlerine göre uzman bir kişi tarafından mutlaka ve öncelikle tespit edilmedir.
Emeklilik şartları tespit edilince ne yapılmalı? Başvuru için hangi belgeler gerekli?
Emeklilik şartları uzman kişi tarafından tespit edilip bilgilendirilen gurbetçimiz karar verdikten sonra erkek ve kadın vatandaşımız borçlanmak istediği çalışma, işsizlik ve ev kadınlığı süreleri ve durumlarına göre;
1 – Almanya’da çalışmalarını gösterir Deutsche Rentenversicherung (DRV) veya Knappschaft-Bahn-See (özellikle madende çalışanlar için) kurumundan alınacak güncel hizmet cetvelini (-Versicherungsverlauf- DRV tarafından „Renteninformation“ olarak gönderilen belgeler geçersizdir) ve bu hizmet cetvelinin Türkçe’ye tercümesi ve tercümenin Türk konsolosluğundan tasdiki ve Türkiye’de bir noter yeminli tercümanınca yapılmış tercümesinin ASLINA, (Çocuk yetiştirme süreleri (Kindererziehungszeiten) Türkiye için de sigorta girişi olacağından bu doğumlar hizmet cetveline işlenmemiş ise mutlaka işletilmeli. Bu cetveldeki meslek eğitimi (Berufsausbildung) dönemlerinde prim yatırıldığından bu süreler de çalışma/borçlanma kapsamında ve ilk sigorta girişi sayılırken okul stajları veya yüksek okul dönemlerinde (Schulausbildung, Hochschulbildung) prim yatırılmadığından çalışma/borçlanma kapsamında ve ilk sigorta girişi olarak dikkate alınmaz.)
2 – Gerekiyorsa kendi nam ve hesabına serbest çalışanlar (Selbstständigkeit) Finanzamt, Gewerbeamt, Berufsgenossenschaft gibi yetkili merciilerden vergiye tabi olarak çalıştıklarına dair belgelerle kendilerine en yakın Konsolosluk Çalışma Ataşeliğinde elektronik ortamda düzenlettirecekleri “Çalışma Belgesinin ASLINI”, (Bu belgelerin sadece Türkçeye tercüme ettirilmesi yeterli değildir)
3 – Ev kadınlığı dönemlerini için Almanya’ya geldikten ve 18 yaşını doldurduktan sonraki tüm ikametleri gösterir ikametgâh belgelerinin ASLINI, (Erweiterte Meldebescheinigung veya ausführliche Meldebescheinigung). Farklı farklı yerlerde (Gemeinde, Stadt) ikamet edilmişse tüm ikamet edilen Meldeamt‘lardan alınmalıdır. Bu ikametgâh belgeleri Türkçe’ye tercüme ve Türk konsolosluğundan tasdik ettirilmelidir.
4 – Şayet Türk vatandaşlığı yanında Alman vatandaşlığı olan çifte vatandaş veya sadece mavi kartlı vatandaşımız borçlanma başvurusu yapıyor, işsizlik ve ev kadınlığı dönemlerini borçlanmayı talep ediyorsa borçlanacakları döneme ait Türkiye’de emniyet müdürlüklerinden Almanya’da ise Türk konsolosluğundan temin edecekleri yurda giriş çıkış kayıtlarını,
5 – Nüfus cüzdanı, kimlik kartı /mavi kart fotokopisini
6 – Pasaport fotokopilerini internetten veya konsolosluklardan temin ettikleri ve eksiksiz dolduracakları “Yurtdışı Süreleri Borçlanma Talep Dilekçesine” eklemelidirler.
“Yurtdışı Süreleri Borçlanma Talep Dilekçesinde” borçlanılacak sürelerin çeşidi, kaç günlük talep edildiğini, günlük borçlanma miktarını, borçlanma tahakkuk cetvelinin hangi adrese tebliğ edileceğini mutlaka doğru ve tereddütte yer vermeyecek bir şekilde tam olarak doldurulmalı ve mutlaka ıslak imzalı ve orijinal olmalı.
Başvuru talep dilekçesinin yanlış doldurulması ve/veya borçlanmaya esas yukarıdaki belgelerin eksik veya sadece fotokopisinin eklenmesi halinde başvuru yeni bir süre verilmeden doğrudan reddedilir. Yeniden yeni bedelle borçlanma talep dilekçesi verilmesi gerekir.
Şayet başvuran kadın ise ve 01.11.1991 tarihinden önceki Almanya ev kadınlığı dönemlerini kapsayacak şekilde borçlanma talebi varsa 01.11.1991 tarihinden önce emniyet yurda giriş çıkış kayıtları olmadığından ve temin edilemediğinden yine internetten veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ataşelikleriyle Türkiye’de SGK müdürlüklerinden temin edeceği “3201 Sayılı Kanun’a Göre Borçlanma Talebinde Bulunanların Sürelerine Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi”ni doldurup talep dilekçesine eklemelidir.
Başvuru işlemini vatandaşımız kendisi Almanya’dan “Taahütlü- Einschreiben” veya “İadeli Taahhütlü- Einschreiben mit Rückschein” olarak posta aracılığı ile yapabilir. Bu şekilde posta ile başvuru yapıldığından evraklar ilgili ve yetkili SGK İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezine hangi tarihte teslim edilirse edilsin başvuru tarihi vatandaşımızın Alman postasına verdiği tarih başvuru tarihi sayılır ve ona göre borçlandırma işlemi yapılır. “Adi posta” ile başvuru yapılırsa bu durumda evrakların SGK’ya teslim edildiği tarih başvuru tarihi kabul edilir. Bunun için Türkiye’ye gitmesi gerekmiyor.
Almanya’da yaşayan başvuru sahibi vatandaşımız Türk konsolosluğu Çalışma Ataşeliğinde işlem yaptırdıysa ve posta ile başvurusunu yapacaksa aynı yolu izlemelidir. Zira ataşelik sadece başvuru formunu doldurur evrakları tamamlar ve vatandaşımıza verir. Postalama, başvuru ve başvuruyu takip işlemlerini yapmaz.
Başvuru sahibi vatandaşımız başvurusunu bir vekil aracılığıyla yapıyorsa vekile vereceği vekaletnamede mutlaka “Yurtdışı borçlanma ve emeklilik işlemlerini yapmaya” şeklinde açık ve özel yetki vermesi gerekiyor. Vekilin bu yetki olmadan yaptığı başvurular kurum tarafından reddedilir.
