Almanya’da kimler zorunlu sigortaya veya isteğe bağlı sigortaya tabidir?

Almanya’daki gurbetçilerimizi Türkiye’den emeklilik konusunda bilgilendirirken alanımızda olmamakla birlikte Alman emeklilik sistemi hakkında da bilgiler vermeye çalışacağımızı yazmıştık. İlk olarak da bu köşemizde “Almanya’da sosyal güvenlik (emeklilik) sistemi ve kurumları“ başlıklı yazımızla başlamıştık.

Bu yazımızda ise Alman sosyal güvenlik sisteminde kimlerin zorunlu sigortalı, kimlerin zorunlu sigortadan muaf ve kimlerin isteğe bağlı sigortalı olacağını izah etmeye çalışacağız.

Türk sosyal güvenlik sistemindeki en önemli özellik işçi, memur veya serbest çalışan kişilerin mutlaka sigortalı olmak zorunluluğudur. Yani „Ben serbest çalışıyorum sigorta primi ödemek istemiyorum“ veya „Ben çok düşük ücretle ve çok kısa süreli çalışıyorum, bu nedenle prim ödemek istemiyorum“ deme şansınız yok.

Almanya’da zorunlu sigortalı olacak kişiler

Almanya’da da zorunlu sigortalılık var. Ancak bazı grup ve kişiler için ise zorunluluk bulunmuyor. Zorunlu sigortalı olacak kişileri genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz;

• İş akdi ile bir işverene bağlı olarak tüm çalışanlar. Bunlar, işçiler (Arbeiter) ve müstahdemlerdir (Angestellter). Bu gruba aylık ücreti 450 ile 850 Euro arasında olanlar da (Midijobs) dahildir.
• Meslek eğitimi gören (Berufsausbildung) çıraklar.
• Kayıtlı atölyelerde çalışan özürlüler.
• Askerliğini yapanlar ya da sivil hizmetini yerine getirenler.
• Bazı serbest çalışanlar (öğretmenler, öğretim görevlileri, eğitmenler, bakım görevlileri, ebeler, zanaatkarlar, sanatçı ve yazarlar, avukatlar, sigortalı başka birini çalıştırmayan serbest çalışanlar).
• Çocuk yetiştirme süreleri (1992 yılından sonra doğanlar ve Almanya’da yetiştirilen her çocuk için ana veya baba 3 yıl, daha önce doğan çocuklar için 2019 kanun değişikliğinden sonra 2,5 yıl sigortalı sayılmaktadır.)
• Bakım personeli (Pflegetätigkeit). Bakıma muhtaç bir kimseye ev ortamında ücretsiz olarak bakan kişiler, bakım süresi boyunca sigortalı sayılmaktadır.

Yasal emeklilik sigortasına (Gesetzlichen Rentenversicherung) primler, işçi ve işverenlerden yapılan kesinti ile devlet desteği şeklinde ödenmektedir.

İşverene iş akdi ile bağlı işçilerin primlerinin yarısı işçiden (Arbeitnehmeranteil) diğer yarısı ise işveren tarafından (Arbeitgeberanteil) ödeniyor. Bunun yasal dayanağı ise Alman 6. Sosyal Sigortalar Kanununun 158. maddesidir. Ancak kesinti toplam miktarını Alman hükümeti aynı kanunun 160.maddesinin verdiği yetkiye dayanarak Federal Eyaletler Meclisinin (Bundesrat)  onayladığı yönetmelikle belirlemektedir.

Örneğin hükümetçe belirlenen 2014 yılı genel prim oranı yüzde 18,9 iken 2018 ve 2019 yılları için bu oran yüzde 18,6 olarak belirlenmiştir. 2019 için belirlenen yüzde 18,6’nın yüzde 9,3’ünü işçi, yüzde 9,3’ünü de işveren ödemektedir. Ayrıca 2019 yılında maden işçileri için genel prim oranının yüzde 24,7 olarak uygulandığını, Midijobs çalışanların işçi katkı payı ödemek zorunda olmadıklarını, bunlar için işverenler tarafından ise indirimli prim ödemesi yapıldığını da belirtelim.

Çocuk yetiştirme sürelerinden ve askerlik hizmetinden dolayı sigortalılık sürelerine ait primlerin tamamını devlet karşılamaktadır.

Serbest çalışan sanatçı ve gazetecilerin primleri ise Sanatçı Sosyal Sigortası Kanunu (Künstlersozialverischerungsgesetz-KSVG-) gereğince  Sanatçı Sosyal Kasasına (Künstlersozialkasse) ödenmektedir. Bu kişiler, primlere katkı yapmak zorundadır.

İşçi ve işverenlerin prim katkı paylarının toplam tutarı işveren tarafından işçinin sözleşme yaptığı Sağlık Sigorta Kasasına (Krankenkasse) ödenmekte, Sağlık Sigorta Kasası da bu primleri Alman Emeklilik Sigortasına (Deutsche Rentenversicherung veya Knappschaft-Bahn-See) yatırmaktadır.

Zorunlu sigortalı olmayanlar ve isteğe bağlı sigortalılıklar

Almanya’da belirli meslek grupları hariç kendi nam ve adına çalışanlar (Selbstständig) veya serbest çalışanlar (Freiberufler) zorunlu sigortaya tabi değildirler. Dolayısıyla mesleki faaliyet gösterirlerken emeklilik kasasına prim ödemezler.

Lâkin kendileri isterlerse mesleki faaliyetlerinden dolayı kendileri bizzat isteğe bağlı sigorta primi yatırabilirler. (Freiwillige Beiträge wegen Selbstständigkeit)

Memurlar, hakimler ve askerler, yasal emeklilik sigortasından muaftır, prim kesintisine tabi olmazlar. Onlar için özel kanuni düzenlemeler mevcuttur.

Son yıllarda iş piyasasındaki zorluklardan dolayı süresiz fakat düşük ücretli işlerde çalışanlar çoğalmıştır. İşte bu işçilerden de ücretleri düzenli olarak ayda 450 Euro’yu geçmeyen yani cüzi çalışma yapanlar da (Minijobs- Aushilfe) zorunlu sigortaya tabi değildirler.

Bu sayılan grupların dışında kalan yani bir işeverene bağlı çalışması olmayan herkes Almanya’da isteğe bağlı sigorta primini kendisi ödeyerek emeklilik sistemine dahil olabilmektedir.

Zaman zaman bu köşemizde Alman sosyal güvenlik sistemi hakkında genel bilgiler vermeye devam edeceğiz.