Bu haftada çalışma ve uzmanlık alanımız olmasa da Almanya’da mesleğe başladığımdan beri Türkiye’ye kesin dönüş yapan ailelerin çocuklarından aldığım bir soruyu bilgim ölçüsünde izah etmeye çalışacağım. Konuyu vatandaşımızdan gelen bir soruyu örnek göstererek somutlaştırılalım; “Şerif Bey, 23.03.1993 Almanya doğumluyum. 1998’de Türkiye’ye ailem kesin dönüş yaptı. Tabi yaşım küçük olduğundan ben de beraber. Şuan Türk vatandaşıyım
Bu haftada çalışma ve uzmanlık alanımız olmasa da Almanya’da mesleğe başladığımdan beri Türkiye’ye kesin dönüş yapan ailelerin çocuklarından aldığım bir soruyu bilgim ölçüsünde izah etmeye çalışacağım.
Konuyu vatandaşımızdan gelen bir soruyu örnek göstererek somutlaştırılalım; “Şerif Bey, 23.03.1993 Almanya doğumluyum. 1998’de Türkiye’ye ailem kesin dönüş yaptı. Tabi yaşım küçük olduğundan ben de beraber. Şuan Türk vatandaşıyım ancak Alman vatandaşı olmak istiyorum.
Çünkü ailem benim rızam olmadan dönüş yaptı. Almanya’da doğan ve Alman vatandaşı olmak isteyen biri ile aynı haklara mı sahibim? Alman vatandaşı olma ihtimalim var mı? Duyduğuma göre dava açarak bu hak alınabiliyormuş. Alman vatandaşlığını alamazsam bile geri dönüş yapabilir miyim?”
Doğumla Alman vatandaşlığının alınması
Soruyu cevaplamadan önce doğumla Alman vatandaşlığının kazanılma şartları konusunda temel bilgiler verelim. Almanya’da yaşayan yabancı uyrukluların çocuklarının Alman vatandaşlığını doğumla kazanabilme şartları 1 Ocak 2000 tarihindeki kanun değişikliğine göre değişmektedir.
1 Ocak 2000 tarihinden önce anne veya babası Alman vatandaşı olan bir çocuk nerede doğarsa doğsun kan esası sebebiyle Alman vatandaşlığını hak eder. Eşler resmi olarak evli değil ve anne yabancı, baba Alman vatandaşı ise baba, babalığı tanıdıktan sonra çocuk Alman vatandaşlığı hakkını alır.
Her ikisi yabancı anne-babadan doğan çocuklar ise sadece Almanya’da doğmakla bu hakkı elde edemezler. Doğum yeri esası bu çocuklar için geçerli değildir. Ancak kanundaki şartları taşıyan anne veya babanın Alman vatandaşlığına geçişte çocukları da uyruğunda bulunduğu vatandaşlıktan çıkmadan Alman vatandaşı olabilir.
Fakat bu çocuklar opsiyon modeline tabi olurlar. 18-23 yaş arasında iki vatandaşlıktan birini seçmek zorundalar. Ancak 1990-2000 tarihleri arasında opsiyon modeline tabi olan çocuklar kanun değişikliği ile belirli şartları taşımaları halinde bu seçme zorunluluğundan kurtulur ve çifte vatandaş olarak kalırlar.
1 Ocak 2000 tarihinden sonra Almanya’da Türk anne-babadan doğan çocuklar bazı şartların yerine getirilmesi halinde otomatikman Alman vatandaşlığını hak ederler ve anne-babaya bağlı olarak da Türk vatandaşlığını korurlar. Bu şartın yerine getirilmesi için Türk vatandaşı anne veya babadan en az birinin Almanya’da 8 yıldır kanunen oturuyor olması gerekmektedir. Burada “Şartlı Doğum Yeri” esası benimsenmiştir.
Görüldüğü gibi 1 Ocak 2000 tarihinden önce Almanya’da Türk vatandaşı anne-babadan doğan çocuklar otomatikman Alman vatandaşlığı hakkını alamıyor, bu tarihten sonra doğan çocuklar ise anne veya babanın en az 8 yıl ikamet şartını yerine getirmeleri halinde otomatikman Alman vatandaşı olabiliyorlar.
Bu halde soruyu soran genç 1 Ocak 2000 tarihinden önce Almanya’da Türk anne-babadan doğmasına rağmen bu tarihten önce anne veya babaya bağlı olarak Alman vatandaşlığına geçirilmediğinden sadece Almanya’da doğmakla bu hakkı alamaz.
Kendisinin hukuki durumu Türkiye’deki herhangi bir Türk vatandaşının durumundan farkı değildir. Hem unutulmamalıdır ki, 2000 öncesi Almanya’da doğup büyüyen, burada eğitim alan Türk vatandaşlarından onbinlercesi kanundaki diğer şartları yerine getiremedikleri için halen Alman vatandaşı olamıyorlar. Bu gerçek de soruyu soran gencimize sadece Almanya’da doğmuş olmanın vatandaşlık hakkı vermediği konusunda fikir verir umudundayız.
Dava ile bu hak alınabilir mi sorusu yine çok sorulan sorulardan. Bugüne kadar yaptığım araştırmalardan ve Alman hukukundaki meslektaşlarımdan edindiğim bilgiler maalesef olumsuz. Biz yıllardır aramamıza rağmen böyle kazanılmış bir dava örneği göremedik.
Davanın kazanılma şansı olduğunu da düşünmüyoruz. Zira anne baba 18 yaşına kadar çocuğun velayet hakkına sahiptir. Her türlü sorumluluğu onlara aittir. Ancak çocuğun ikamet yerini belirlemek de onların kanuni hakkıdır.
Anne-baba bunun için çocuğun rızasını aramaz, aramasına da gerek yoktur. Zira 18 yaşından küçükler çocuktur ve rıza iradeleri istisnalar hariç hukuken geçersizdir. Bu nedenle “Benim rızam dışında Türkiye’ye kesin dönüş yapmışlar, bu nedenle benim hakkım var” demek hukuka aykırı ve yersizdir.
Peki bu gencimiz Almanya’ya geri gelip oturum ve çalışma izni alabilir mi?
Almanya, ülkesinde yaşayan yabancıların ve bunların çocuklarının ülkelerine kesin dönüş yaptıklarında çocukların geri döndükleri ülkeye alışamamaları, uyum sağlayamamaları ihtimaline binaen geri dönebilmeleri için bir fırsat vermiş ve bu konuda kanuni düzenleme yapmış ancak bu hakkın kullanımını da bazı şartlara bağlamıştır. Aynı şekilde Almanya’dan emekli olanlar için de bu fırsatı vermiştir.
Geri dönüş hakkı için; 18 yaşını aşmadan Türkiye’ye aileleriyle veya kendi başına dönüş yapmış/yaptırılmış olan çocuklar, 5 yıl içinde (15 ve en geç 21 yaşına kadar) dilekçe vererek tekrar Almanya’ya dönebilirler. Fakat bu durumda olanların önceden Almanya’da en az 8 yıl yaşamış olmaları ve burada en az 6 yıl bir okula gitmiş olmaları, ayrıca geçimlerini kendilerinin sağlaması veya başkası tarafından üstlenilen 5 seneyi kapsayan garanti beyanı da gerekiyor. (Alman İkamet Kanunu- Aufenthaltsgesetz § 37/1)
Almanya’da bir sigorta kurumdan emekli olup emekli maaşı almakta olanlar Almanya’dan çıkış tarihinden önce 8 yıl boyunca Almanya’da kanunen bulunmuşlar ise onlar da Almanya’ya geri dönebiliyor (Alman İkamet Kanunu- Aufenthaltsgesetz § 37/5). Ancak şunu belirtmekte yarar var ki, bu gruptakiler geri dönüş halinde aynı anda çalışma hakkını da elde etmiş olmuyorlar. Çalışma izni için ayrı başvuru yapmaları gerekiyor.
Şartları uyan çocuklar veya emekliler Türkiye’deki Alman Başkonsolosluklarına başvurup, bilgi alarak başvuru için gerekli başvuru belgelerinin neler olduğunu öğrenebilirler.
Diğer bilmemiz gereken bir bilgi de; Alman İkamet Kanununun (Aufenthaltsgesetz) 51/1 maddesine göre geçici olmayan sebepler yüzünden Almanya’dan yurtdışına çıkan ya da Almanya’dan yurtdışına çıkıp 6 ay içinde, ya da yabancılar dairesinin müracaat üzerine verdiği süre içerisinde geri dönmeyen bir yabancı oturma iznini başka bir hukuki işleme gerek olmadan kaybeder.
Lâkin aynı kanunun 51/2 maddesine göre ise bir yabancı, 15 sene süresiz oturma iznine sahip olarak Almanya’da resmi olarak yaşıyor ve geçimini karşılayabiliyorsa, yurtdışında 6 aydan fazla kalmış olsa dahi oturma müsaadesi iptal edilmez.
Bu açıklamalar karşısında genç vatandaşımızın sorusunun bu bölümüne şu şekilde cevap verebiliriz; Gencimizin ailesi ve kendisi 1998 yılından beri Almanya’da yaşamamaktadır. Belirtilen 6 ayı çoktan geçirmişlerdir. Dolayısıyla oturum hakları kaybolmuştur. Ayrıca gencimiz 1993-1998 yılları arası sadece 5 yıl Almanya’da yaşamıştır ve şuan 24 yaşındadır. Dolayısıyla Almanya’da en az 8 yıl yaşama ve 5 yıl içerisinde başvuru şartlarını da yerine getiremediğinden Almanya’ya geri gelmesi de mümkün değildir.
Yine üzerini çizerek vurgulayalım ki, bu köşe yazımız bizim uzmanlık alanımız değildir. Sadece genel bilgilendirme ve yönlendirme amaçlıdır. Bu konuda uzman Alman hukuku avukatlarına ve Alman konsoloslukları ile yetkili yabancılar dairesine müracaat etmeleri halinde daha net ve sağlıklı bilgi edinebilirler.
