Almanya’da boşanmış ve ayrı yaşayan eşin çocuklarını görme hakkı

Bu hafta yine uzmanlık ve yetki alanımıza girmeyen Alman hukukunda boşanan eşin çocuklarını görme hakkı yani Türk hukukunda ebeveyn ile çocuk arasında şahsi ilişki diye adlandırdığımız konuda Alman hukukundaki uzman meslektaşlarımın yardımları ile genel bilgiler vermeye çalışacağım.

Elbette yazımız gurbetçimizi bilgilendirme ve yönlendirme amaçlı olduğundan konu ile ilgili mutlaka Alman hukukunda avukat meslektaşlarıma müracaat edilmesi gerekiyor.

Evli çiftlerin boşanması sosyolojik, psikolojik ve hukuki açıdan oldukça zor bir süreçtir. Hele çocuklu eşlerin boşanması daha bir zorlu olmaktadır. Çocuklu eşlerin boşanması veya ayrılıkları halinde çocuksuz eşlerin boşanmasındaki sorunlara ek olarak çocukların velayeti yani hangi eşte kalacakları ve kendisinde çocuk kalmayan eşin çocuklarla şahsi ilişki hakları, bu hakkın sınırları ve prosedürü sorunu da çözülmesi gerekmektedir.

Çocukların velayeti konusunda eşler anlaşabileceği gibi hakim kararıyla da velayet hakkı düzenlenebilir. Almanya’da genellikle ortak velayet olmasına rağmen çocuk veya çocuklar sadece bir eşin yanında kalmaktadırlar.

Türk Medeni Kanunu’nun 336ıncı maddesi „Boşanma halinde velayet hakkı sadece anne veya babaya tek taraflı verilir“ dese de son Yargıtay kararları uluslararası sözleşmeleri referans göstererek Türk hukukunda da ortak velayeti kabul etmeye başlamıştır. (Yargıtay 2. HD 20.2.2017 tarihli  2016/15771 E., 2017/1737 K.)

Başka bir köşe yazımızda Türk hukukunda yeni uygulanmaya başlanan bu ortak velayet konusuna değineceğiz ancak bu yazımızın konusu Alman hukukunda boşanan eşin çocuklarını görme hakkı.

Konuyu bir örnek ile açıklarsak daha iyi olur diye düşünüyorum. Örneğin Ali beyle Oya hanım boşanıyorlar. Çocuklar Erkan ve Merve (10 ve 2 yaşında) annelerinde kalıyor. Ali bey çocuklarını görmek istiyor fakat Oya hanım „Çocuklar bende kalacak. Çocuklar henüz küçük olduğundan sana gelemezler. Hele hele sende kalmaları mümkün değil“ diyor. Bu diyalog maalesef sık karşılaşılan bir durum.

Burada bilinmesi gerek ilk nokta şu; Çocukların annede kalması ile babanın çocukları görmesi birbirinden tamamen farklı ve bağımsız konulardır. Örneğimizdeki Ali Bey aile içi şiddet, yasaklılık, kısıtlılık altına alınma gibi hukuken bir engel olmadıkça çocuklarını görme hakkına sahiptir.  Annenin çocukları keyfine göre göstermeme gibi bir lüksü de yoktur.

Peki Ali Bey kaç saat ya da kaç gün çocuklarını görecek? Asıl tartışma burada çıkıyor. Genelde baba „Çocuğumu istediğim zaman gelip görürüm“ der. Çocukları yanında olan anne ise „İstediğin gibi gelip çocukları göremezsin, alamazsın önceden haber vermelisin“ der.

İşte doğru olan bu iki bakış açısının arasında. Elbette baba çocuklarını görebilir, lâkin canı istediğinde değil, onun için her daim çocuklar hazır olda bekleyemezler.

Normalde görüş saatleri ve usulü öncelikle çiftler arasında anlaşma ile yapılır. Anlaşma mümkün olmazsa Gençlik Dairesi (Jugendamt) arabuluculuk yapar ve ziyaret saatleri konusunda yardımcı olur. Bu da olmazsa yetkili aile mahkemesine (Familiengericht) müracaat edilir ve bu iş hakim tarafından karara bağlanır.

Çocukların babada hafta sonu, tatil veya bayramlarda kaç gün kalabileceği sorusunu cevaplamak oldukça zordur. Her somut olaya göre ayrı ayrı değerlendirilir. Fakat genel olarak çocuk ne kadar küçük ise o kadar daha kısa süre anneden ayrı kalabilir. Özelikle anne sütünden besleniyorsa uzun süre annesiz kalamaz.

Daha 15 sene öncesine kadar çok küçük çocukların ayrı yaşayan babanın yanında hafta sonu kalması mümkün değildi. Son yıllarda verilen mahkeme kararlarında çocuğun yaşının önemli bir kriter olmadığı gözüküyor.

Bundan dolayı yaşı küçük çocukların da hafta sonu babanın yanında kalması mümkün. Özelikle sadece 14 gün de bir kaç saatlik görüşme yeterli olmadığı gibi böyle bir durumun çocukların babadan soğumasına sebebiyet vereceği de çok açık.