Almanya’da bakım parası almam Türkiye’den emekli aylığı almama engel mi?

Biz en sık sorulan sorulardan biri de Almanya’da birine bakıcı olan gurbetçimizin yurtdışı borçlanma ile yatırdığı primlere karşılık Türkiye’den yani Sosyal Güvenlik Kurumundan (SGK) emekli aylığı alıp alamayacağı sorusudur.

Köşe yazımızda bu konuya mevzuat çerçevesinde cevap bulacaksınız. Ayrıca bu konuda TV ve sosyal medya mecralarında gurbetçimize spekülasyon ile yalan söyleyenlerin söylemlerine de hukuki dayanaklarıyla cevap vermiş olacağız.

Yazımızın hem başında karıştırılan bir konuyu açıklığa kavuşturalım. Almanya’da herhangi biri doktor raporuyla bakıma muhtaç duruma düştüğünde bakım sigortası (Pflegeversicherung) kapsamında kendisine bakım hizmeti verilir. Burada iki kişi söz konusudur; birincisi bakıma muhtaç bakım sigortalısı, ikincisi ise bakan kişi yani bakıcı.

Hem bir örnek verelim. Aslıhan hanım yaşlanmış ve bakıma muhtaç hale gelmiştir. Bu durumu sigortalısı olduğu sağlık sigortası kurumu (ör: AOK) tarafından tespit edilmiş ve kendisinin bakım derecesi 4 (Stufe 4) olarak belirlenmiştir. Kendisine evde bakım hizmeti verilebiliyor ve bakıcısı olarak da kızı Gülnaz hanımın müracaatı üzerine Gülnaz hanım belirlenmiştir.

Bu durumda bakılan kişi Aslıhan hanım, bakıcı kişi ise Gülnaz hanımdır. Bakım sigortası verdiği bakım hizmetinden dolayı Gülnaz hanım adına bakım parası ödüyor. Burada Gülnaz hanıma ödenen aylık bakım ücretinin baktığı annesi Aslıhan hanımın veya kendisinin banka hesabına gelmesinin hiçbir önemi yoktur. Bakıcı Gülnaz hanımın bu hizmetinden dolayı bakım sigortası aynı zamanda Gülnaz hanım adına Alman Emeklilik Sigortası Kurumuna (Deutsche Rentenversicherung-DRV-) sigorta primi öder. Çünkü bakım işi bir çalışmadır ve Alman sosyal güvenlik sisteminde uzun vade sigorta kollarına tabi bir sigortalılıktır.

Bu şekilde hiçbir yerde çalışmasa bile sadece bu sigortalılığı sebebiyle Gülnaz hanım Almanya’da sağlık sigortalısıdır ve yatırılan bu primler Almanya’dan emekliliğinde sigorta günü olarak değerlendirilir, kendisine emeklilik hakkı verir. Bakılan Aslıhan hanım adına ise herhangi bir şey ödenmez.

İşte bu ayrımı yapamayan veya karıştıran vatandaşlarımız bakımdan dolayı bakılan Aslıhan hanımın yurtdışı borçlanma yoluyla Türkiye’den emekli aylığı alamayacağını düşünüyorlar. Hayır. Aslıhan hanım, Türkiye’den SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı statülerinden hangisi olursa olsun yurtdışı borçlanma ile şartları oluşturmuş, Almanya’da çalışmıyorsa ve ikamete dayalı sosyal yardım veya sosyal sigorta ödeneği almıyorsa Türkiye’den emekli aylığı alabilir. Çünkü kendisi burada bakım işi (Pflegetätigkeit) yapmıyor, aksine kendisine bakılıyor (Pflegebedürftige Person). Dolayısıyla adına da Alman Emeklilik Sigortası Kurumuna herhangi bir prim ödenmiyor.

Burada bakıcı olan ve adına sigorta primi ödenen Gülnaz hanımın Türkiye’den yurtdışı borçlanma ile emekli aylığı almasına engel bir durum vardır. Aslıhan hanımın değil.

Aynı şekilde doğuştan veya daha sonradan engelli olan çocuğu Tahir’e bakmak zorunda olan ve bakım hizmetinden dolayı bakım parası (Pflegegeld) alan Hanife hanım için de Türkiye’den yurtdışı borçlanma ile emekli aylığı almaya engel bir durum söz konusudur.

Neden bakıcı olmam dolayısıyla Türkiye’den emekli aylığı alamıyorum?

Hemen belirtelim ki, hiçbir gün dahi yurtdışı sürelerinden borçlanmadan ve ilk sigorta girişleri 01.10.2008 tarihinden önce olan vatandaşlarımız sadece Türkiye çalışma ve prim günleriyle (Askerlik, doğum borçlanmaları dahil) Türkiye’den malulen emeklilik hariç yaşlılık veya engelli emekli aylığına hak kazanıyorlarsa bunlar için yurtdışında çalışma veya ikamete dayalı sosyal yardım veya sosyal sigorta ödeneği alma yasağı yoktur.

Bu vatandaşlarımız köşe yazımızın konusu oluğu için söyleyelim, Almanya’da istedikleri gibi çalışabilecekleri gibi bakım işi sebebiyle bakım parası alırken Türkiye’den emekli aylığı da alabilirler. Çünkü birincisi yurtdışı çalışma yasağını koyan 3201 sayılı kanundan faydalanmadan emekli aylığına hak kazanmışlar, ikincisi emekli aylığına hak kazandıkları mülga 506, 1479 ve 5434 sayılı kanunlarda yurtdışında çalışma yasağı bulunmuyor.

Lâkin 3201 sayılı Kanunundan yani yurtdışı borçlanma kanunundan faydalanarak emekli aylığına hak kazananlar Türkiye’de sosyal güvenlik destek primi (SGDP) ödemek kaydıyla çalışabilirlerken kanunun 6’ıncı maddesinin B bendindeki “…aylık bağlananlardan tekrar yurt dışında yabancı ülke mevzuatına tabi çalışanlar, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alanların aylıkları, tekrar çalışmaya başladıkları veya ikamete dayalı bir ödenek almaya başladıkları tarihten itibaren kesilir…” hükmü gereğince yurtdışında çalışamazlar, ikamete dayalı sosyal yardım veya sosyal sigorta ödeneği alamazlar.

Sadece aynı maddeye 18.06.2020 tarihli 7247sayılı Kanun değişikliğiyle eklenen C bendindeki “Yurt dışında zorunlu sigortalılığa tabi olsalar dahi kısa süreli çalışma olarak adlandırılan işlerde çalışanların aylıkları bu madde kapsamında değerlendirilmez ve kesilmez” hükmü nedeniyle Almanya’da Minijob, Aushilfe dediğimiz sigortadan muaf aylık 450 Euro’ya kadar kısa süreli çalışma yapabilirler.

İşte bu maddedeki ” …yurt dışında yabancı ülke mevzuatına tabi çalışanlar..” ibaresi kapsamına yukarıda örneğini verdiğimiz Gülnaz ve Hanife hanım da giriyor. Zira bunlar adına bakım işinden dolayı Alman sosyal güvenlik sisteminde uzun vade sigorta kollarına tabi bir sigortalı olarak Alman Emeklilik Sigortası Kurumuna prim ödeniyor. Bu nedenle de SGK Almanya’dan bakım parası alınmasını 3201 sayılı Kanun gereğince Türkiye’den emekli aylığı alınmasına engel kabul ediyor.

Bu haksızlık değil mi?

Evet, yukarıda oğlu Tahir’e bir ömür boyu bakmak zorunda olan bir annenin yani Hanife hanımın mağdur olduğunu vicdani olarak kabul etmek gerekir. Lâkin bu vicdani kabulümüz hukuki kabulümüzün de önüne geçemiyor. Çünkü Almanya’daki bakım parasından dolayı;

1-SGK bu süreleri çalışma süresi kabul ediyor ve bakan kişi lehine borçlandırıyor

2-SGK bakım işinden dolayı Alman Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenen ilk prim gününü Türkiye’de ilk sigorta giriş tarihi olarak kabul ediyor

3-İki ülke çalışmalarını birleştirirken bu bakım süreleri (çakışma olmamak kaydıyla) de nazara alınıyor ve değerlendiriliyor

4- Alman Emeklilik Sigortası Kurumu bu süreleri sigortalılığa sayıyor ve ileride emeklilikte ve emekli aylığının hesabında değerlendiriyor. Yani Almanya’dan emekli aylığı hakkı veriyor.

5-Bakıcı kişinin Almanya’da kendi adına sağlık sigortası primleri ödeniyor.

Dava yolu ile bu hakkı alamaz mıyız?

Uzun yıllardır bu soru soruluyor. Çünkü bazı TV ve sosyal medya mecralarında çıkanlar “Bakım parası alanlar da Türkiye’den emekli aylığı alabilir. Biz bunu mahkeme kararıyla sağlıyoruz” diyor. Bu söylemleri duyan vatandaşımız da defalarca açıklamamıza “Böyle bir şey yok. Olsa biz de Türkiye avukatıyız. Sizin davanızı alıp para kazanmak istemez miyiz?” dememize rağmen tekrar tekrar bize soruyor.

7-8 yıldır “Biz bunu mahkeme kararıyla sağlıyoruz” diyenler bir tane Yargıtay denetiminden geçip kesinleşmiş emsal karar gösteremiyorlar. “Neden bu yalanı söylüyorsunuz, gurbetçiyi dolandırıyorsun?” dediğimizde “Bu bizim hukuki görüşümüz, mahkemede deniyoruz” diyorlar.

Hukuki görüş tamam. Deneme yani bir pilot dava oluşturma fikrine de eyvallah. Ama bunun için kanunun yoruma açık olması, daha önce bu çeşit bir davanın açılmamış ve yargı mercilerinin görüşü bilinmemiş olması gerekir.

Oysa yukarıda da zikrettiğimiz gibi kanunun hükmü çok açık: ” …yurt dışında yabancı ülke mevzuatına tabi çalışanlar..” emekli aylığı alamazlar. İkincisi onlar bu yalanı söylerken kendilerine onlarca Yargıtay kararı gönderdik. “Bakın Yargıtay da bakım parası alan Türkiye’den emekli aylığı alamaz” diyor dedik, ama onlar yalanlarına ve vatandaşları dolandırmaya devam ettiler.

Sözün kısa mahkemelerle bu hak alınamaz. Çünkü kanunun hükmü çok açık. Bunun aksine mahkeme veya Yargıtay bir yorumla davamızı kabul etmez, edemez. Hakeza Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 09.02.2017 tarihli 2015/23337 E., 2017/809 sayılı bir içtihadında da “…’bakım süresinin’ Alman Rant Sigortasında uzun vade sigorta kollarına dahil edilip….” diyerek bakımdan dolayı Almanya’da alınan bakım parasının Türkiye’den emekli aylığı alınmasına engel olduğuna hükmetmiştir.

Peki bunun için bir yol var mıdır?

Mevzuat ve yargı kararları bu şekilde olunca elbette tek yol bakım işinin bir başkasına devri kalıyor. Yani örneğimizdeki Gülnaz hanım annesi Aslıhan hanımın bakım işini örneğin diğer bir kardeşine veya babasına devrederek bakım işinden çıkabilir. Bu şekilde kendisi Alman Emeklilik Sigortası Kurumuna tabi olmayacağından diğer şartları da taşıyorsa Türkiye’den emekli aylığını alabilir.

Belki bu, annesine bakan Gülnaz hanım için kolay bir yol olabilir. Ancak bir ömür boyu engelli ve bakıma muhtaç çocuğuna bakmak zorunda olan anne Hanife için oldukça zordur. Çocuğunun bakımını kime verecektir? Kendi öz evladının… Maalesef Hanife hanım için bir yol öneremiyoruz.