Almanya’nın en yüksek yargı organı Anayasa mahkemesi ilk defa yıllık raporunu yayınladı. Raporda mahkemenin 2020 yılında verdiği bazı kararlardan örnekler verildi ve 2021 yılında ele alınacak dosyalara genel bir bakış yapıldı. “Yıllık Rapor 2020” başlığını taşıyan rapor hem basılı hem de internette dijital olarak yayınlandı. Raporun tamamına aşağıda linkini verdiğim internet sayfasından dijital olarak ulaşabilirsiniz.
Almanya’nın en yüksek yargı organı Anayasa mahkemesi ilk defa yıllık raporunu yayınladı. Raporda mahkemenin 2020 yılında verdiği bazı kararlardan örnekler verildi ve 2021 yılında ele alınacak dosyalara genel bir bakış yapıldı.
“Yıllık Rapor 2020” başlığını taşıyan rapor hem basılı hem de internette dijital olarak yayınlandı. Raporun tamamına aşağıda linkini verdiğim internet sayfasından dijital olarak ulaşabilirsiniz. (*)
Size bu yazımda ilk defa yayınlanan raporda dikkatimi çeken hususları ve raporun bir özetini vermek istiyorum.
Raporun başlangıcında dikkatimi çeken en önemli husus Anayasa mahkemesi başkanı Prof. Dr. Stephan Harbarth ve yardımcısı Prof. Dr. Doris König’in önsözünden sonra Alman Anayasa’sının birinci maddesinin birinci fıkrasındaki “İnsan onur ve haysiyeti dokunulmazdır. Tüm devlet erki saygı göstermek ve onu korumakla görevlidir” cümlesinin zikredilmesidir.
Gerçekten dünyadaki birçok ülkenin anayasasının ilk hükümleri, devleti ve devlet organlarının tanımını ve görevlerini düzenlerken Alman anayasası ilk maddesinin ilk fıkrasında insan ve insanı değerli bir varlık yapan onun onur ve haysiyetini öncelemiş, buna tüm devlet organları tarafından saygı gösterilip korunmasını görev olarak yüklemiştir. Maalesef demokratik birçok devletin anayasası bile insan esaslı ele alınıp düzenlenmemiştir.
Raporun ilk 40 sayfasında mahkemenin yapısı, organları, hakimler, başkan ve hâkim değişiklikleri, çalışan personel, mahkemenin günlük işleyişi, delegasyonlar, yıl içerisinde düzenlenen etkinlikler ve yıl içerisinde kabul edilen ziyaretçi gruplar hakkında bilgilere yer veriliyor.
Alman anayasa mahkemesi “İkiz Mahkeme” diye de adlandırılan mahkeme ve anayasa organı şeklinde iki organdan oluşuyor. Bunlara birinci senato ve ikinci senato deniyor. Her senatonun 8 hâkimi bulunuyor.
Birinci senato ağırlıklı olarak vatandaşların hak ihlalleri ile ilgili şikayetlere, ikinci senato ise federal hükümet ve parlamento gibi anayasal organlar arasındaki veya eyaletler ile federal hükümet arasındaki davalara bakıyor. Senatolarda görev yapan hakimlerin yarısını Alman parlamentosu diğer yarısını ise eyaletler meclisi seçiyor. Her senatonun altında, her birinde üç hâkimin görev yaptığı üçer daire bulunuyor.
Raporun ikinci kısmında bazı istatistik bilgilere de yer veriliyor. Buna göre 2020 yılında 2019 yılından toplam devreden dosya sayısı 3472 iken 2020 yılda da 5529 başvuru alınmış ve bunlardan toplam 5787 dosya karara bağlanmış. 2021 yılına devreden dosya sayısı ise toplam 3214.
Raporda mahkemenin 2020 yılında verdiği ve kamuoyuna da duyurulan bazı kararlardan örnekler veriliyor.
Bunlardan ilki mahkemenin 14.01.2020 tarihinde şikâyet başvurusu üzerine verdiği stajyer avukatlara mahkeme salonlarında uygulanan başörtüsü yasağının, anayasaya uygun olduğuna dair kararı. Mahkeme bu kararında, söz konusu staj eğitimi kapsamında dünya görüşü ve din açısından tarafsız bir davranış sergilenmesi yükümlülüğü ve buna anayasal bakımdan riayet edilmesi gerekliliği ile söz konusu yükümlülüğün şikayetçinin dini özgürlüklerine ve temel haklarına müdahale yasağı arasında çatışma olsa da yasağın anayasaya aykırı olmadığına hükmetmişti. (2. Senato, 2 BvR 1333/17)
Raporda anayasa mahkemesinin kamuoyunda ölümcül hastalar, doktorlar ve intihar örgütleri açısından büyük bir zafer olarak nitelendirilen ikinci senatonun 26.02.2020 tarihinde profesyonel yardımla intiharı yasaklayan 2015 tarihli kanunu “kişinin kendi ölümünü seçme hakkı” kapsamında anayasaya aykırı bulduğu kararındaki ayrıntılara yer veriliyor.
Ayrıca raporda Avrupa Merkez Bankasının tahvil satın alma programı (PSPP), yurtdışındaki yabancıların iletişimin izlenmesine ilişkin Alman İstihbarat Teşkilatı (BND), boşanma ile birlikte işletme emeklilik sigortalarının denkleştirilmesi, suçla mücadele ve terörist faaliyetleri önlemek için güvenlik birimlerinin cep telefonu ve internet hizmet sunucularında bulunan kişisel müşteri verilerini talep etmesine izin verilmesi, federal hükümet üyelerinin yetkilerinin ifade edilmesi, yerel eğitim paketi, nükleer santrallerin kullanımdan kaldırılması sonrası nükleer santraller için maddi ödeme ve devlet güvenlik birimlerinin terörle mücadele veri tabanında depolanan verileri veri deposu olarak kullanmalarına izin verilmesiyle ilgili verdiği kararlar, daire kararları da zikredilerek özetleniyor.
Raporda 2021 yılında mahkemede görüşülecek dosyalardan da örnekler veriliyor. Örneğin çocuk yetiştirmenin sosyal sigortalarda değerlendirilmesi, iklim koruması, Berlin’de getirilen kira parası sınırlandırması, kızamık aşısı, üçüncü ülke vatandaşları için çocuk parası gibi.
(*) https://jahresbericht.bundesverfassungsgericht.de/
