Almanya’da yasal olarak ikamet eden ve oturma iznine sahip olmayan bir yabancının ilk defa oturma izninin verilmesi için yabancılar dairesine başvurması halinde, yabancılar dairesinin kararına kadar kendisine oturum izni verilmiş sayılıyor.
Almanya’da yaşayan Türk vatandaşları zaman zaman bizlere yabancılar dairesi tarafından kendilerine verilen geçici oturum belgeleri ile Türkiye’ye veya başka ülkelere seyahat edip edemeyeceklerini, bu belge ile Türk konsolosluğunda yurtdışı askerlik ertelemesi yapıp yapamayacaklarını veya dövizle askerlik hizmetinden faydalanıp faydalanamayacaklarını sormaktalar.
Bu soruları cevaplayabilmek için değişik birçok yönü olan Almanya’daki geçici oturum belgesini Alman mevzuatına göre genel olarak izah etmek gerekiyor.
Geçici oturum izni belgesi nedir?
Almanya’da yaşayan yabancıların oturum işlemleri ile ilgili olarak yabancılar dairesine başvurduklarında yabancılar dairesi mevzuata göre oturum iznine sahip olup olmadıklarını belirlemek ve oturum izni konusunda bir karar verene kadar geçerli olmak üzere kendilerine Alman İkamet Kanunu’nun 81. maddesine göre geçici oturum belgesi vermektedir. Bu belgeye Almanca “Fiktionsbescheinigung” deniyor.
Geçici oturum izni belgesi İkamet Kanunu’nun 81. maddesine göre verildiği için resmi bir belgedir ve geçici olarak 3 veya 6 aylık geçerlilik süresiyle verilmektedir. Lâkin verilme nedenine göre bu belgenin Almanya’ya tekrar giriş yapma yani seyahat hakkı, Almanya’da çalışma iznini kapsayıp kapsamadığı değişmektedir.
Geçici oturum izni belgesinin çeşidine göre haklar
Almanya’da yasal olarak ikamet eden ve oturma iznine sahip olmayan bir yabancının ilk defa oturma izninin verilmesi için yabancılar dairesine başvurması halinde, yabancılar dairesinin kararına kadar kendisine oturum izni verilmiş sayılıyor. Başvurunun geç yapılması halinde, başvurunun yapıldığı tarihten itibaren yabancılar dairesinin kararına kadar sınır dışı etme işlemi de askıya alınmış sayılıyor. (Alman İkamet Kanunu md. 81/3)
Bu yabancılara başvurusunun geçerli olduğuna dair bir geçici ikamet izni belgesi (Fiktionsbescheinigung) verilir. (Alman İkamet Kanunu md. 81/5)
Örneğin uzun kalış vize ile (D kategorisi) Almanya’ya gelen ve bu şekilde yasal olarak Almanya’da bulunan bir Türk vatandaşı öğrenim amacıyla yabancılar dairesine ilk defa oturum izni için başvurduğunda yabancılar dairesi karar verene kadar kendisine örneğin 3 aylık bir geçici oturum izni belgesi verir ve kendisine bu süre için oturum verilmiş kabul edilir.
Kısa süreli kalışlar için Schengen vizesi (C kategorisi) sahiplerine geçici oturum belgesi verilemez.
Bu şekilde alınan geçici ikamet izni belgesi yabancıya bir işte çalışma izni vermediği gibi örneğin Türkiye’ye seyahat etmesi ve tekrar Almanya’ya gelmek istemesi halinde başkaca hakkı yoksa Almanya’ya tekrar giriş hakkı vermez. Elbette vizeden muaf bir ülkenin vatandaşı veya verilen vize süresi veya varsa yeşil pasaportuna tanınan süre içerisinde tekrar giriş yapmak istemesi halinde bu mümkündür. Fakat geçici ikamet belgesi bu vize süresini uzatmaz.
Almanya’ya yasal yollarla veya kaçak olarak gelmiş ve Alman Mülteciler ve Göç Dairesine başvuranlara ise geçici ikamet izni belgesi ancak kimlik belirleme işlemi tamamlanmış ve elde edilen kimlik belgilerinin Yabancılar Merkez Kütüğüne kaydedilmiş olması halinde verilir. (İkamet Kanunu md. 49, 81/7 ve İltica Kanunu md. 16)
Bir yabancının oturum izninin süresinin dolmasından önce yenilenmesi veya başka bir oturum izni verilmesi (Örneğin süresiz oturum) için başvurması halinde, önceki oturum izni, süresinin dolduğu tarihten yabancılar dairesinin kararına kadar devam etmiş sayılıyor. Oturum izninin verilmesi veya uzatılması için yapılan başvuru geç yapılmışsa, yabancılar dairesi hak kayıplarını önlemek için bu oturumun geçerliliğin devamına karar verebiliyor. (Alman İkamet Kanunu md. 81/4)
İşte bunlara da başvurularının geçerli olduğuna dair bir geçici ikamet izni belgesi (Fiktionsbescheinigung) veriliyor. (Alman İkamet Kanunu md. 81/5)
Bu şekilde geçici oturum izni belgesi alanlar Almanya’da hukuki sonuçlarıyla birlikte, sanki oturma izinleri varmış gibi muamele görürler. Yani bunların önceki oturumlarındaki varsa çalışma izinleri geçerlidir ve kural olarak Almanya’ya tekrar girişleri mümkündür.
Örneğin Almanya’da yasal olarak bulunan ve süreli oturum izni olan bir Türk vatandaşı süresiz oturum için yabancılar dairesine başvurduğunda kendisine geçici oturum izin belgesi verilmesi halinde önceki çalışma ve oturum izni geçerliliğini korur ve bu belge ile Türkiye’ye seyahat etmesi halinde Almanya’ya geri giriş yapmasında bir sorun olmaz. Fakat bu vatandaşlarımızın Türkiye’ye seyahat etmeleri durumda geçerli Türk pasaportlarını ve önceki oturma izinlerini her zaman yanlarında bulundurmalarını öneririz.
Süresiz oturum izni hakkı (Niederlassungserlaubnis) olan Türk vatandaşlarının geçici oturum izni belgesi almasına gerek bulunmuyor. Zira kanun değişikliğinden sonra Almanya’da oturum izinleri pasaporta yapıştırılmıyor, Türk pasaportunun geçerlilik süresi kadar geçerli olan elektronik oturum belgesi (elektronische Aufenhaltstitel, e-AT) veriliyor. Bu vatandaşlarımızın pasaportlarının geçerlilik süresi dolsa bile oturum izinleri süresiz olduğundan bu hakları devam eder.
Bu vatandaşlarımız Türk konsolosluğundan veya Türkiye’de bir Nüfus Müdürlüğünden yeni aldıkları pasaportlarına göre yeni düzenlenecek elektronik oturum belgeleri gelene kadar eski ve yeni pasaportları ile birlikte eski elektronik oturum belgelerini kullanabilirler. Bu geçerlidir. Bu nedenle süresiz oturum izni hakkı olanlar için geçici oturum belgesi düzenlenmesi mümkün olmadığı gibi gerekli de değildir.
Alman mevzuatındaki geçici oturum belgelerini genel olarak bu şekilde izah ettikten sonra şimdi de bu belge ile Türk vatandaşlarının seyahat haklarını izah etmeye çalışalım.
Türk vatandaşlarının geçici belge ile seyahat hakları
Geçici oturum belgelerinin ön yüzünde belgenin seri numarası, ilk düzenlendiği tarih ile uzatmaya ilişkin tarihler bulunur. Arka yüzünün sol üst kısmında ise kişinin adı, soyadı, doğum tarihi ve uyruğu bulunur. Bu kısmın altında bu belge ile belge sahibinin pasaport ibraz yükümlülüğünden muaf olmadığı belirtilir.
Arka yüzün orta kısmında “Bu belgenin sahibi, aşağıda belirtilen makama ikamet izni verilmesi/yenilenmesi için başvuruda bulunmuştur” ibaresinden sonra dört değişik durumdan hangisine istinaden belgenin verildiğini yanında bulunan kutucuğu işaretleyerek belirtir.
Bu kutucuklardan birincisi yani Almanya’da yasal olarak bulunmalarına rağmen ilk defa oturum izni için başvuranlara ilişkin “Yabancılar dairesinin bu başvuruya ilişkin kararına kadar Alman İkamet Kanunu 81. maddesinin 3. fıkrasının 1. cümlesine göre ikametine izin verilmiş sayılır” veya kutucuklardan ikincisi yani sınır dışı kararı alınan yabancıların oturum izni başvurularına ilişkin “Yabancılar dairesinin bu başvuruya ilişkin kararına kadar Alman İkamet Kanunu 81. maddesinin 3. fıkrasının 2. cümlesine göre sınır dışı etme işlemi askıya alınmıştır” kutucuğu işaretli ise bu durumda yukarıda da izah ettiğimiz gibi bu yabancı Türk vatandaşı Almanya’da çalışamaz ve Almanya dışına seyahat ederse tekrar Almanya’ya girişine izin verilmez.
Yani bunların seyahat hakları yabancılar dairesinin vereceği karara kadar bulunmamaktadır. Aynı şekilde yabancılar dairesinin kararını vereceği tarihe kadar çalışmalarına da izin verilmez.
Bu kutucuklardan üçüncüsü yani oturum iznini uzatma veya oturum çeşidini değiştirme için başvuranlara ilişkin “Yabancılar dairesinin bu başvuruya ilişkin kararına kadar Alman İkamet Kanunu 81. maddesinin 4. fıkrasına göre oturum izni geçerlidir” kutucuğu işaretli ise bu belgeye sahip Türk vatandaşı önceki oturum izninde olduğu gibi Almanya’da bir işverene bağlı çalışabilir şayet önceden bir kısıtlama getirilmemiş ise serbest mesleği icra edebilir.
Bu Türk vatandaşları istedikleri gibi Türkiye’ye seyahat edebilir ve Almanya’ya tekrar giriş yapabilirler.
Dördüncü kutucuk ise ilk üç kutucuktan tamamen bağımsız ve Türk vatandaşlarıyla ilgili değildir. Bunlar tamamen Avrupa Birliği, Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi üyesi ülke vatandaşları ile İsviçre vatandaşlarının oturum izni başvurularına ilişkin olarak “İşbu belge sahibi, Serbest Dolaşım Yasası veya AB-İsviçre Anlaşması uyarınca bir ikamet hakkının belgelendirilmesi için başvuruda bulunmuştur ve işbu belge geçici olarak onaylanmıştır” şeklindedir.
Hemen belirtelim ki, Almanya’ya iltica başvurusu yapan Türk vatandaşları ilticalarının kabulü ile oturum verilmesine kadar olan dönem için aldıkları geçici oturum belgelerine dayanarak Almanya’da çalışamazlar ve Almanya dışına seyahatleri halinde tekrar Almanya’ya girişlerine izin verilmez.
Bunlar için çalışma izinleri iltica hukukuna göre verilebilir, ancak Almanya dışına seyahatleri için oturum izni aldıktan sonra kendilerine verilen özel bir seyahat belgesiyle Türkiye dışında diğer ülkelere seyahat edebilir ve tekrar Almanya’ya giriş yapabilirler.
Diğer bir köşe yazımızda bu geçici oturum izin belgeleriyle yurtdışı askerlik ertelemesi yapılıp yapılamayacağını ve dövizle askerlik hizmetinden yararlanıp yararlanılamayacağını izah etmeye çalışacağız.
