Alman vatandaşlığına kabul isteyen bir yabancı örneğin bir Türk vatandaşı ikamet ettiği yerdeki vatandaşlık dairesine bizzat başvuruda bulunmak zorundadır.
Çifte vatandaşlığın da önünü açan Alman Vatandaşlık Kanunda yapılan değişikliklerin 27.06.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesiyle birlikte Türk vatandaşlarının Alman vatandaşlığına başvurularında önemli artışlar oldu.
Biz de bu köşe yazımızda mevzuat hükümlerine göre Almanya’da Alman vatandaşlığına kabulde başvurunun nasıl yapılacağını izah etmeye çalışacağız.
Bilindiği gibi Almanya federal bir cumhuriyettir. Bu nedenle idari yapısı için her ne kadar Türkçede “Eyalet” desek de normalde 16 “Federe devletten” oluşmaktadır. Federal düzeyde kanuni düzenlemeler ve idari yapılar olsa da her eyaletin kendi anayasası, kanunları ve ayrı bir hükümeti, bakanlıkları ve idari yapıları da farklı olabilmektedir. Bu nedenle üniter yapıya sahip Türkiye Cumhuriyetindeki idari yapı ile karşılaştırılamaz.
Alman vatandaşlığına kabulde istisnai olarak yurtdışından Alman vatandaşlığına başvuruları veya Alman vatandaşı olup Alman vatandaşlığının devam edip etmediğini inceleyip karar veren Alman Federal İçişleri Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Federal İdare Dairesi (Bundesverwaltungsamt) yetkilidir (Federal İdare Dairesi’nin Kuruluşu Hakkında Kanun- BVwAG-).
Alman vatandaşlığına kabulde yetkili idari makamın unvanı Alman Vatandaşlık Kanununda “Vatandaşlığa Kabul Makamı (Einbürgerungsbehörde)” iken 27.06.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe giren kanun değişikliğiyle bu idari makamların unvanı “Vatandaşlık Makamı (Staatsangehörigketisbehörde)” olarak değiştirilmiştir (Alman Vatandaşlık Kanunu md. 31,36 ve 37).
Bunlar dışında eyaletler düzeyinde hangi idari makamın Alman vatandaşlığa kabulünde yetkili makam olacağı eyaletlerin hukuki düzenlemeleriyle belirlenmektedir. Bu nedenle Federal düzeydeki kanunlara aykırı olmamak kaydıyla her eyaletin uygulaması farklı olabiliyor. Eyaletlerin İçişleri Bakanlığı kendi eyaletinde Alman vatandaşlığına kabulde hangi kurumların yetkili ve yetkilerinin neler olduğunu, başvurunun nasıl yapılacağını belirleyen Vatandaşlık İşlemlerine İlişkin İdari Hükümler (Verwaltungsvorschrift über Staatsangehörigkeitsverfahren -VVStaVerf-) başlıklı tüzük, yönetmelik, genelge veya talimat yayımlamaktadır. Buna dikkat edip vatandaşımız yaşadığı eyalette müracaat edeceği kurumu ve uygulamayı bilmesi gerekiyor.
Şunu da burada zikretmekte yarar vardır ki, maalesef alt yapı ve personel yetersizliğinden özellikle nüfusu kalabalık olan eyalet ve şehirlerde Alman vatandaşlığına başvuru için randevu almak oldukça zor. Vatandaşlık dairelerine randevusuz gidemediğiniz gibi telefonla ulaşıp bizzat bir randevu tarihi almak da bazen imkânsız olduğundan varsa ikamet edilen şehir belediyesinin internet sayfasından belgeleri indirip, doldurmak ve gerekli belgeleri posta yolu ile vatandaşlık dairesine göndermek optimal çözüm olacaktır. Bu durumda başvuru formlarını alan vatandaşlık dairesi size posta veya e-mail yolu ile ulaşıp ya bir randevu verecek ya da eksik form, bilgi veya belgeler için bir yazı gönderip eksikliği gidermenizi istemek için cevap verecektir. Bazı eyaletlerde online başvuru yapmak da mümkün olmaktadır. Bunun da başvuracak vatandaşlarımız tarafından nazara alınmasını tavsiye ederiz.
Biz bu köşe yazımızda normal başvurularla ilgili örnek olarak Saksonya (Sachsen) eyaletinin Alman vatandaşlığına kabul başvurusunun nasıl yapılacağına ve işlemlerin nasıl yürütüleceğine ilişkin 16.07.2024 tarihli talimatını esas alacağız.
Alman vatandaşlığına kabul isteyen bir yabancı örneğin bir Türk vatandaşı ikamet ettiği yerdeki vatandaşlık dairesine bizzat başvuruda bulunmak zorundadır. Müracaat halinde vatandaşlık dairesi tarafından kendisi başvuru prosedürü ve idari harçlar hakkında bilgilendirilir ve kendisine başvuruya ilişkin doldurulması gerekli başvuru formları ile ibraz etmesi gerekli belgelerin listesi verilir.
Alman vatandaşlığına kabul başvurusu mutlaka bizzat ve yazılı olarak yapılmalı ve başvuru evrakları vatandaşlık dairesindeki görevli önünde imzalanmalıdır. Bu bir vekil aracılığı ile yapılamaz. Yazılı başvuru bir şekle tabi olmamakla birlikte işlemlerin daha kolay yürütülmesi için bir başvuru formu ile yapılmaktadır. Bu başvuru formunda başvuru sahibi vatandaş kendisi, eşi, hayat arkadaşı, çocukları ve ebeveynleri hakkında formda belirtilen bilgileri verir.
Vatandaşlık dairesi başvurucu yabancıdan başvurusuna ve durumuna uygun olan ve ibraz etmesi gerekli belgeleri ister, kişisel verilerin işlenmesi hakkında başvuru sahibini bilgilendirir.
Başvurucu yabancının beyanı ile ibraz edeceği belgelerin doğrulanabilir olması yanında ayrıca kendisine gerekli bilgilerin tam ve doğru olması gerektiği ve verdiği bilgilerinde vatandaşlığa kabul sürecinde kişisel ve ekonomik durumda ortaya çıkan değişikliklerin derhal bildirilmesi zorunluluğu konusunda bilgi verilir. Nüfus cüzdanlarının, pasaportların ve kimlik kartlarının aslının ibrazı istenir.
Bunlar dışında kalan ve durumuna uygun ibraz ettiği belgeler, aslının kamuoyuna açık veya resmi olarak onaylanmış bir kopyasını veya kopyasına eşdeğer olan aslı olarak ibraz edilmeli. Vatandaşlığa kabul dairesinin kendisi bu belgelerin fotokopilerini almadığı sürece tüm belgeler fotokopileriyle birlikte ibraz edilmelidir. Fotokopileri alan vatandaşlık dairesi dosyada muhafaza edilecek fotokopi belgeye, aslının veya onaylı bir kopyanın veya fotokopinin mevcut olduğuna dair bir not düşer.
Şayet ibraz edilen belgeler yabancı dilde örneğin Türkçe ise bu belgenin tercümesinin Almanya’da kamu tarafından akredite bir yeminli tercümana tercüme ettirilmelidir. İdari hukuki düzenlemeye göre şayet akredite yeminli tercüman temin edilemiyorsa istisnai olarak o dil konusunda bilgisini ispatlayan bir tercüman da kullanılabilmektedir.
Başvuru sahibinin belgeleri ibraz edememesi nedeniyle başvurunun işleme alınması gecikirse, vatandaşlık dairesi başvurucu yabancıya bir ihtar yazısı göndererek ibraz için son bir tarih verir ve verilen tarihe kadar belgelerin ibraz edilmemesi halinde bir para cezası verileceği ve başvurunun reddedileceği hususlarında uyarır. Bu nedenle vatandaşların bu süreye dikkat etmesi çok önemlidir. Şayet istenen ve eksik belgenin temini ve ibrazının gecikmesinde kabul edilebilir mazereti varsa bunu yazılı olarak başvurduğu vatandaşlık dairesine bildirerek sürenin uzatılmasını (Fristverlängerung) talep edebilir.
Başvuruda ibrazı gerekli belgeleri köşemizin kısıtlı olması sebebiyle başka bir köşe yazımızda size özetleyerek izah etmeye çalışacağız.
Başvuruyu ve gerekli belgeleri alan yetkili vatandaşlık dairesi bilgi ve belgelerin doğruluğu, başvurucunun veya birlikte vatandaşlığa kabulü istenen eşi veya hayat arkadaşının vatandaşlığa kabulde engel bir hallerinin olup olmadığı konularında araştırma yapar.
Örneğin kural olarak, vatandaşlık dairesi, başvuru sahibinin kişisel durumunu ilgilendiren yurtdışındaki konuları araştırmak zorunda değildir. Fakat mümkünse başvuru sahibinden bilgi ve ilgili delilleri isteyebilir. Yine vatandaşlık dairesi vergi dairelerinden bilgi talep etmek isterse, başvuru sahibinin ve varsa eşinin veya hayat arkadaşının rızası için bir form imzalatır ve bilgileri ilgili vergi dairesinden alır. Belgeler ve kanıtlar yalnızca vatandaşlığa kabule karar vermeye etkili olması halinde talep edilmektedir.
Yetkili vatandaşlık dairesi ibraz edilen belgelerle başvurucunun ve eşinin veya hayat arkadaşının Almanca dil bilgisini, vatandaşlık testinin başarılıp başarılmadığını, dil ve vatandaşlık testinden muafiyetin olup olmadığını, başvurucunun kendisini ve/veya ailesinin geçimi sağlayıp sağlamadığını, gelir ve malvarlığı durumunu, sosyal yardım alıp almadığını, sosyal yardım alıyorsa muafiyet hakkı olup olmadığını tespit eder. Ayrıca özgür demokratik anayasal düzene bağlılık gibi sadakat beyanlarını kendisi alır. Bunlar için bir araştırma yapmaz, yapması da gerekmez.
Fakat 27.06.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe giren kanunla Alman vatandaşlığına alınma konusunda bazı yeni düzenlemeler getirilmiştir. Özellikle Alman Vatandaşlık Kanunu’nun 10, 11 ve 32b, 32c, 34 ve 37. maddelerinde Alman vatandaşlığına kabulü engelleyen yeni durumlar ve bunların vatandaşlık dairesinin Almanya’nın diğer güvenlik kurumları aracılığı ile araştırılması zorunluluğu getirilmiştir.
Alman Vatandaşlık Kanunu’nun 11. maddesine göre Alman vatandaşlığına başvuran yabancının aynı anda birden fazla eşle evli olması veya davranışlarıyla Anayasa’da belirtilen kadın-erkek eşitliği haklarını gözetmemesi vatandaşlığa kabule engel kabul edilmiştir. Vatandaşlık dairesi bu hususların tespiti için iç istihbarat teşkilatı olan Federal Anayasayı Koruma Kurumuna ve kendi eyaletindeki Eyalet Kriminal Polis Dairesine yazı yazarak bir engel durumun olup olmadığının tespitini ister.
Yine kanun değişikliği ile Vatandaşlık Kanunu’na eklenen 32b maddesine göre Alman vatandaşlığına kabulde nazara alınmayacak bazı ceza mahkumiyetlerinin söz konusu olduğu durumlarda vatandaşlık dairesinin bu nazara alınmayacak ceza mahkumiyetlerine esas suçların ceza kararında antisemitist, ırkçı, yabancı düşmanı veya diğer insanlık dışı saiklerinle işlenip işlenmediğinin tespit edilip edilmediğinin yetkili savcılık tarafından bildirilmesi için bilgi talep eder. Yetkili savcılık, talepte bulunan vatandaşlık dairesini bu konuda ivedilikle bilgilendirir.
Tüm bu araştırmalar sonucunda başvurucunun kanuna göre yakın bir zamanda ortadan kaldırılabilecek vatandaşlığa alınmasına engel nedenler varsa, başvurucunun rızası ile vatandaşlığa kabul konusunda karar geçici olarak ertelenebilir. Lâkin vatandaşlığa kabul başvurusunun reddedilme ihtimali varsa, vatandaşlık dairesi başvurucuyu, vatandaşlığa kabulün gerçekleşemeyeceğine dair gerekçeleri belirterek yazılı olarak bilgilendirir ve başvuru sahibine vatandaşlığa kabul başvurusunu geri çekme veya ilgili gerekçeler hakkında birebir görüşmede savunma ve açıklama yapma fırsatı verir. Bazı eyaletlerde bu ihtara karşı savunmanın birebir görüşme ile değil, yazılı olarak verilmesi istenebiliyor. Başvurucunun vatandaşlığa kabul başvurusunu devam ettirmesi ve birebir görüşmede veya yazılı olarak verdiği itirazlarında kabul edilebilir yeni bir durumunun ortaya çıkmaması halinde vatandaşlık dairesi başvuruyu reddeder.
Bütün ibraz edilen belgelere ve araştırmalar neticesine göre vatandaşlığa kabul için bütün kanuni şartlar tamamlanıyorsa başvurucu yabancının ve varsa eşi veya hayat arkadaşı ile çocuklarının Alman vatandaşlığına kabulüne karar verilir. Yani Federal Almanya Cumhuriyeti hukuk sistemine bağlılığın resmi bir beyanı ve vatandaşlığa kabul belgesinin (Einbürgerungurkunde) teslimi, 26.07.2024 tarihinde yürürlüğe giren kanun değişikliğiyle kamuya açık bir törenle gerçekleştirilir. Belge teslim edilmeden önce vatandaşlığa kabul edilenler “Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasasına ve kanunlarına saygı göstereceğimi ve bunlara zarar verebilecek her türlü eylemden kaçınacağımı beyan ederim” diye bir beyanda bulunurlar (Alman Vatandaşlık Kanunu md. 16).
Vatandaşlık konularındaki belgeler elektronik ortamda düzenlenemiyor ve başvuru sahibi vatandaşlığa kabul belgesini almak için 255 Euro harç ödeyerek belgeyi aldığına dair bir belge imzalar (Alman Vatandaşlık Kanunu md. 38/1 ve 38a).
Vatandaşlığa kabul belgelerinin bir sureti süresiz olarak arşivlenir ve saklanır. Vatandaşlığa ilişkin diğer belgeler ise eyaletlerdeki idari düzenlemelere göre farklılık gösterse de genellikle beş yıl süreyle arşiv kayıtlarında saklanıyor.
Şunu da unutmamak gerekir ki, kendisi ya da bir başkası için vatandaşlığa kabul edilmek amacıyla, vatandaşlığa kabul için ana şartlar hakkında yanlış ya da eksik bilgi veren ya da kullananlara beş yıla kadar hapis cezası ya da para cezası verilebiliyor (Alman Vatandaşlık Kanunu md. 42).
Alman vatandaşlığına başvuru için gerekli bilgi ve belgeleri başka bir köşe yazımızda sizlerle paylaşmaya çalışacağız.
Konu ile ilgili olarak Türk hukuku avukatı olarak bize değil, ikamet yerinizdeki yetkili vatandaşlık dairelerine veya bir hak ihlali halinde Alman hukukunda uzman bir avukat müracaat edip bilgi almanızı tavsiye ederiz.
