Adresi Türkiye’de olana genel sağlık sigortası prim borcu çıkar mı?

Adresi Türkiye’de olana genel sağlık sigortası prim borcu çıkar mı?

Yurtdışında yaşayan gurbetçilerimiz bazen resmi işlemlerini yapmak, Türkiye’de kendi beldesinin nüfusunu çok göstermek ve Türkiye’de oy kullanmak gibi çeşitli sebeplerle Adres Kayıt Sisteminde birinci ikamet adreslerini Türkiye olarak bildiriyorlar. Daha sonra yine bu adreslerini unutkanlık, ihmal gibi sebeplerle yurtdışına taşımadıkları için 01.01.2012 tarihinden itibaren yürürlüğe giren genel sağlık sigortası kapsamına girip kendilerine Sosyal Güvenlik Kurumu

AVUKAT ŞERİF YILMAZ 31 Ekim 2020 AVUKAT ŞERİF YILMAZ

Yurtdışında yaşayan gurbetçilerimiz bazen resmi işlemlerini yapmak, Türkiye’de kendi beldesinin nüfusunu çok göstermek ve Türkiye’de oy kullanmak gibi çeşitli sebeplerle Adres Kayıt Sisteminde birinci ikamet adreslerini Türkiye olarak bildiriyorlar.

Daha sonra yine bu adreslerini unutkanlık, ihmal gibi sebeplerle yurtdışına taşımadıkları için 01.01.2012 tarihinden itibaren yürürlüğe giren genel sağlık sigortası kapsamına girip kendilerine Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından prim borcu çıkartılabiliyor.

Çünkü bu tarihten sonra nüfus müdürlükleri kanun gereğince Adres Kayıt Sisteminde ikamet adresi Türkiye olanları otomatik olarak SGK’ya bildiriyor. SGK da gelir testi yaptırmayanlara kanun gereğince her ay genel sağlık sigortası prim borcu tahakkuk ettiriyor.

Bu kanunun amacı Türkiye’de ikamet eden herkesin genel sağlık sigortası şemsiyesi altında sağlık sigortalarının olması. Bu yazımızda gurbetçimize bakan yönü ile genel sağlık sigortası hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

Bu konuda hukuki dayanaklarımız 5510 sayılı Kanun, bu kanuna istinaden 2014 yılında yayınlanan Genel Sağlık Sigortası Tescil, Prim ve Müstehaklık İşlemleri Yönetmeliği ve SGK’nın 2017/19 sayılı genelgesi.

Bu mevzuat hükümlerine göre Türkiye’de birinci ikamet adresi bulunan herkes genel sağlık sigortalısı sayılıyor. Örneğin bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalı işçiler, memurlar, bağımsız çalışanlar, isteğe bağlı sigorta ödeyenler, SGK’dan gelir ve aylık alanlar ile bunların dışında başka bir ülkede sağlık sigortasından faydalanma hakkı olanlar ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişiler gibi. Elbette bunlar adına sağlık sigortası primi yatırıldığından bunlar için bir prim borcu tahakkuk ettirilmiyor.

Ancak bunun istisnaları da var. Türkiye’de ikameti olmasına rağmen yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar, mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan ve kanunun kapsamında sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı sigortalı olan kişilerden, Türkiye’de bir yıldan kısa süreyle yerleşik olanlar genel sağlık sigortalısı sayılmazlar. Ayrıca Adres Kayıt Sisteminde ikinci yerleşim yeri adresi Türkiye olarak verilmesi halinde de genel sağlık sigortası kapsamına alınma durumu olmaz.

Bu düzenlemeler göre kişilerin yurtdışında bulunup bulunmadıklarına, yurtdışında sözleşmeli bir ülkede sağlık sigortalısı olup olmadıklarına ve vatandaşlık durumlarına göre bir ayrım yapmak gerekecektir.

Türk vatandaşlarının durumu

Şayet bir Türk vatandaşının ve çifte vatandaşın nüfus müdürlüğünde yani Adres Kayıt Sisteminde ikamet adresi Türkiye ise otomatik olarak kendisi genel sağlık sigortalısı sayılır ve gelir testi yaptırması gerekir.

2017 yılından önce gelir testi yaptırmak zorunlu idi. Ancak 2017 yılındaki kanun değişikliğinden sonra bu zorunluluk kaldırıldı. SGK, bu testi yaptırmak istemeyenlere brüt asgari ücretin yüzde üçü oranında her ay prim borcu çıkartır. Örneğin bu miktar 2020 yılı sonuna kadar aylık 88,29 TL’dir.

Elbette bu vatandaşlarımızın yurtdışında sözleşmeli bir ülkede sağlık sigortası varsa ve bu Türkiye’de de kullanılabiliyorsa bu vatandaşlarımız SGK’ya bir dilekçe vererek ve yabancı ülke sağlık sigortalarını belgelendirirlerse kendilerine prim borcu çıkartılmaz, çıkartılmış ise borçları iptal edilir.

Türkiye’den emekli kişilerin de Türkiye’de ikamet adresleri olsa bile kendilerine genel sağlık sigortası prim borcu çıkartılamaz.

Bu konuda geçmiş yıllarda sorunlar çıkmıştır. Yurtdışında yaşamalarına rağmen Türkiye’de ikamet adresleri olan vatandaşlarımıza yüklü miktarda prim borçları tahakkuk ettirilmişti. Ancak 18.04.2014 tarihinde yayınlanan ve yürürlüğe giren yönetmeliğe Geçici 1 inci madde eklenmiş ve bu tarihten önce kendilerine borç çıkartılan bu durumdaki gurbetçimizin yurtdışında bulunduklarını öğrenim belgesi, çalışma belgesi, konsolosluktan alınacak belge, pasaport veya Emniyet Genel Müdürlüğünden alınacak yurt dışına gidiş-dönüş tarihlerini gösterir belgelerle SGK’ya başvuruda bulunmaları halinde bu belgelerdeki süreler esas alınarak genel sağlık sigortalılıkları sonlandırılmış ve borçları silinmiştir.

Mavi kartlılar ve yabancı uyrukluların durumu

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28 inci maddesine göre Türk devletinden çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığından çıkanlara biz mavi kartlı diyoruz. Bu gruptakiler prensipte yabancı uyruklu vatandaş sayılıyorlar. Ancak mesela Türk vatandaşları gibi Türkiye’de çalışma izni, ikamet izni alma gibi bir zorunlulukları kanunen bulunmuyor.

Mavi kartlı kişi Türkiye’de nüfus müdürlüğüne müracaat ederek ikamet iznine gerek olmadan Mavi Kartlılar Kütüğü esas alınarak Adres Kayıt Sistemine Türkiye adresini sorunsuz bir şekilde bildirebilir.

Türk vatandaşlığı, çifte vatandaşlığı ve mavi kart hakkı olmayan kişiler ise yabancı uyruklu kişilerdir ve bunların üç aydan fazla Türkiye’de kalmaları veya ikamet etmeleri için ikamet tezkeresi (oturum) almaları gerekir. Bundan sonra kendileri İçişleri Bakanlığı’ndaki Yabancılar Kütüğüne kaydedilirler ve kendilerine yabancılara mahsus T.C. kimlik numarası gibi bir numara verilir. Aynı anda ikamet tezkerelerinde gösterilen Türkiye adresleri kayıtlara girer.

İster mavi kartlı gurbetçimiz olsun ister tamamen yabancı uyruklu kişi olsun, bunlar otomatik olarak genel sağlık sigortalısı olmazlar. Bunların şayet yurtdışından bir sağlık sigortaları yoksa ve genel sağlık sigortası kapsamına girmeleri isteniyorsa kanun iki şart arıyor.

Birincisi yabancı uyruklular için. Kesintisiz en az bir yıllık ikamet tezkeresi ve Türkiye’de en az bir yıl ikamet etme şartı. Bu mavi kartlıdan istenmez.

İkincisi ise yazılı talep. Yani mavi kartlı gurbetçimiz her zaman, tamamen yabancı uyruklu kişi ise Türkiye’de ikameti bir yıl dolduktan sonra ancak SGK’ya yazılı başvurarak “Ben genel sağlık sigortalısı olmak istiyorum” demesi halinde kendileri adına genel sağlık sigortası prim borcu tahakkuk ettirilir.

Aksi halde Türk vatandaşları ve çifte vatandaşların aksine SGK kendiliğinden bu gruptakilere prim borcu çıkartmaz, çıkartamaz.