HABER MERKEZİ – Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, 20 Nisan-5 Mayıs 2022 tarihleri arasında “Kürtçe Anadilinin Kullanım Düzeyleri ve Eğitimi” üzerine araştırma raporu yayınladı. Raporda, Kürtçenin çalışma ve gündelik hayatta anadil kullanımı yaygınlığına, eğitim hayatı içindeki durumuna, Kürtçenin kullanımı ve geliştirilmesi önündeki engellere, risklere ve önerilere odaklanıldı. Adana, Adıyaman, Ağrı, Ankara, Antalya, Batman, Bursa, Dersim,
Raporda, Kürtçenin çalışma ve gündelik hayatta anadil kullanımı yaygınlığına, eğitim hayatı içindeki durumuna, Kürtçenin kullanımı ve geliştirilmesi önündeki engellere, risklere ve önerilere odaklanıldı. Adana, Adıyaman, Ağrı, Ankara, Antalya, Batman, Bursa, Dersim, Diyarbakır, Antep, Hakkari, İstanbul, İzmir, Mardin, Mersin, Muş, Urfa, Şırnak ve Van’da 19 kenti kapsayan online çalışmada, anadili Kürtçe olan 2 bin 638 kişiye ulaşıldı. Çalışmaya katılanların yüzde 61’ini erkek, yüzde 38,7’sini ise kadınlardan oluştu.
Kürtçe anadilinin kullanımı ve yaygınlığını tespit etmek amacıyla sorulan soruların ilkinde katılımcıların yüzde 89,4’ü Kurmancî, yüzde 10,1’i Kirmanckî/Zazakî, yüzde 0,5’i ise hem Kurmancî hem de Kirmanckî/Zazakî lehçelerde konuştuklarının yanıtını verdi. Hanelerdeki katılımcılara çoklu yanıtlı soruda yüzde 87,7’si Kurmancî’yi, yüzde 71’i Türkçe, yüzde 10,7’si Kirmanckî/Zazakî ve yüzde 1,7’si ise Arapça dillerini kullandıklarını söyledi.
ANADİLİNİ SÜREKLİ KULLANANLARIN ORANI YÜZDE 68,4
Katılımcıların yüzde 68,4’ü hane içinde anadilini her zaman kullandığını bildirirken, yüzde 22,8’i ara sıra, yüzde 6,7’si ise nadiren konuştuğunu, yüzde 2,1’i ise hiç konuşmadığının yanıtını verdi. Katılımcıların yüzde 54,1’i sokakta/sosyal hayatta çoğunlukla Türkçe konuştuğunu, yüzde 44,6’sı Kurmancî, yüzde 1,2’si Kirmanckî/Zazakî ve yüzde 0,1’i Arapça konuştuğunu belirtti. Hane den sokağa ve kamusal alanlara doğru Kürtçe anadilinin kullanımının azalarak sürdüğü görüldü.
ANADİLİNİ ÇOK İYİ ANLAYANLARIN ORANI YÜZDE 47,6
Araştırma grubunun; yüzde 47,6’sı anadilini çok iyi düzeyde, yüzde 24,2’si iyi düzeyde anlayabildiğini belirtirken, anadilini çok iyi düzeyde konuşabilenlerin oranı yüzde 34,3, İyi düzeyde konuşabildiğini belirtenlerin oranı ise yüzde 30’u buldu. Anadilini Çok İyi düzeyde okuyabildiğini belirtenlerin oranı yüzde 26,1’i oluştururken, İyi düzeyde okuyabildiğini belirtenlerin oranı ise yüzde 21,7’de kaldı. Katılımcılardan anadili ile yazanların oranı yüzde 20,5, iyi düzeyde yazabildiğini belirtenlerin oranı ise yüzde 17,7’de kaldı.
YÜZDE 13,5 YASAK NEDENİYLE KÜRTÇE’DEN UZAK
Anadilini anlamayan veya kısmen anlayabilen katılımcıların yüzde 31,7’si “Ailemde/Çevremde konuşan olmadığı için”, yüzde 28,6’sı “Anadilimi öğrenebileceğim, geliştirebileceğim bir okul ve kaynak olmadığı için”, yüzde 19,8’i ise “Dışlanmamam için sadece resmi dil öğretildi”, yüzde 13,5’i ise “Yasak olduğu için” yanıtlarını vermesi dikkat çekti. Anadilini konuşamayan veya kısmen konuşabilen katılımcılardan yüzde 52,8’i “Anadilimi öğrenebileceğim bir okul ve kaynak olmadığı için”, yüzde 26,7’si “Ailemde konuşan olmadığı için ve ailem öğretmediği için”, yüzde 6,9’u “yasak olduğu için”, yüzde 6,7’si ise “dışlanmamam için sadece resmi dil öğretildi” yanıtını verdi.
ÇOCUKLARLA KÜRTÇE KONUŞMUYOR
Anadilin yaş küçüldükçe daha az kullanıldığını gösteren çalışmaya katılanların yüzde 72,8’i hanelerinde, 0-18 yaş grubunda çocuk bulunduğunu söylerken, hanelerinde bulunan bu çocuklarla anadillerini konuşup konuşmadıklarına dair soruya ise yüzde 67,7’si “Evet”, yüzde 31,5’i “Hayır” yanıtını verdi. Konuşmayan yüzde 31,5’ine sorulan durumun nedenine verilen yanıtta ise, yüzde 49,8, “Çevremiz hep Türkçe konuştuğu için”, yüzde 20,9’u “Öğretecek kadar iyi bilmediğim için”, yüzde 10,9’u “Okul hayatında zorlanmaması için”, yüzde 7,6’sı ise “Anadilimi bilmediğim için” yanıtını verdi.
