"Çingene" kelimesinin kökeni, tarih boyunca farklı dillerde değişime uğrayarak günümüze gelmiştir.
Bizans Yunancası’ndaki Athinganoi kelimesiyle bağlantılıdır. Athinganoi, 9. yüzyılda Anadolu ve Balkanlar’da yaşayan, muhtemelen Maniheizm ve Paulikyanizm gibi farklı dinsel inanışlara sahip bir grubu tanımlıyordu. Bu kelime Yunanca’da “dokunulmaz, ilişki kurulmaması gereken” anlamına geliyor. Bu topluluklarla Hindistan’dan göç eden Roman halkları karıştırılmış ve zamanla kelime onların adı haline gelmiştir.
Roman halkları, yaklaşık 10. yüzyılda Hindistan’ın kuzeybatısından (özellikle Pencap ve Racastan bölgelerinden) göç etmeye başlamış ve Orta Doğu, Anadolu, Balkanlar ve Avrupa’ya yayılmışlardır. Osmanlı döneminde “Çingene” kelimesi, bu toplulukları tanımlamak için kullanılmış ve bu terim Türkçeye yerleşmiştir.
Batı dillerinde ise bu topluluklar farklı isimlerle anılmıştır. Örneğin İngilizce’de Gypsy terimi, yanlış bir şekilde bu halkın Mısır’dan geldiği sanılarak (Egyptian kelimesinden türeyerek) ortaya çıkmıştır. Fransızca’daki Tzigane, Almanca’daki Zigeuner gibi kelimeler de yine aynı şekilde Bizans Yunancası’ndan türemiştir.
Günümüzde “Çingene” kelimesi bazı bağlamlarda olumsuz veya aşağılayıcı bulunabilir. Bunun yerine “Roman” terimi kullanılır çünkü Roman halkları, kendi kimliklerini böyle tanımlar. Ancak Roman toplulukları da kendi içinde farklı alt gruplara ayrılır ve farklı coğrafyalarda farklı adlarla anılırlar. Örneğin, Osmanlı döneminde Kıptî, Abdal, Mıtrıp gibi farklı gruplar da Roman toplulukları arasında sayılmıştır.
Bu kelimenin tarihçesi, Roman halklarının göç yolları ve farklı kültürel etkileşimleriyle şekillenmiştir. Avrupa ve Osmanlı coğrafyasında yüzyıllar boyunca Roman toplulukları birçok meslek dalında faaliyet göstermiş, özellikle müzisyenlik, demircilik ve seyyar ticaretle tanınmışlardır.
