Alles Müller oder was?

Başlıkta geçen soruyu Alman kanallarına bakan herkes hatırlar. Süt ürünleri imal eden ‘Müller’ firmasının reklamlarında ürün yelpazesindeki çeşitliliği tarif etmek için ‘Alles Müller oder was?’ (Hepsi Müller mi yoksa?) sorusu sorulur.

Söz konusu firmanın reklam filmleri bir yana, insan bu soruyu Almanlarla tanıştıkça veya bir binanın önünde durup zillere baktığında kendi kendine sorası geliyor. ‘Acaba bu Almanların hepsi Müller mi?’ diye.

Zira yapılan bir istatistiğe göre Almanya’da kapı zillerinde bu soyadı yaklaşık 700 bin kez geçiyor. Her evde ortalama dört kişinin yaşadığını düşünürseniz 3 milyon civarında insanın Müller olduğunu anlarsınız.

Ortaçağdan bu yana soyadı taşıyan Almanlar genelde icra ettikleri mesleği isim olarak taşımışlar. Müller değirmenci demektir. Eskiden her köyde en az bir ya da daha fazla değirmen olurdu. İster hayvan gücüyle çalışan, isterse su veya yel değirmeninde olsun, un öğütüp ekmek yapmak her köyün temel ihtiyacıydı. Hâliyle ‘Müller’ler de her köyün adeta demirbaş elemanlarıydı.

Fakat ‘Alles Müller’ değil. Zira Almanlar Ortaçağda sadece değirmencilik yapmadılar. Onlar kadar önemli ‘Meier’ler vardı. Yani yöneticiler. Bunlar ev yöneticileri olabildiği gibi çiftlik idarecisi de olabiliyorlardı. Latince ‘güçlü veya önemli’ manalarına gelen ‘major’ kelimesinden üretilen Meier kelimesi de bir meslek grubunu ifade ettiği gibi, bu işle uğraşan Almanların da soyadı haline gelmiş. Bugün Almanya’da Meier gillerin yaşadığı 1 milyon civarında ev bulmak mümkün.

Tabii Güney Almanya’da isimler ‘ai’ veya ‘ay’ ile yazıldığı için bu bölgelerdeki çiftlik yöneticileri ‘Mayer’ ya da ‘Maier’ olarak adlandırılmışlar. Bunun yanı sıra Kuzey Almanya ‘Meier’ veya ‘Meyer’ soyadını tercih etmiş. Bir de ‘Meir’ vardır ki, bu ismi daha ziyade Yahudi vatandaşlar kullanmış ve kullanıyorlar. Bu varyasyonları da ilave edersek Meier giller Müllerlerden daha fazla temsil ediliyor Almanya’da.

Ayrıca benim yaşadığım Doğu Vestfalya bölgesinde ‘Bergmeier, Hofmeier, Nestmeier’ gibi birleşik isimler çok yaygındır. Mahallemde yaşayan Obermeier ailesinin de geçmişinde hangi mesleğin olduğunu daha iyi anlıyorum şu an.

Dikkatinizi çekti mi bilmiyorum fakat Orta Almanya’da (Hessen, Kuzey Ren Vestfalya, Thüringen) bu birleşik isimlere rağmen sadece Meier ismi fazla yer almaz. Soyisimlerin coğrafik dağılımında bu hadisenin adı bile vardır: ‘Meier-Loch’, yani Meier deliği ya da boşluğu.

Sebebi ise bu bölgelerde çiftlik yöneticiliği yapan insanların adlarının Meier değil Hofmann olmasındandır. Yani avlu idarecisi. Baktığınızda Orta Almanya’da insanların soyadları Meier’den ziyade Hofmann veya Hoffmann’dır.

Değirmenci Müller gillerden ve çiftlik yöneticisi Meier ve Hofmannlardan daha fazla kullanılan bir isim vardır ki, o da Almanya’nın bu sahada bir numarası olan ‘Schmidt’lerdir. Schmidtler Ortaçağda nalbantlardı. Kor ateş karşısında ve örs üzerinde demir döverek rızkını temin eden Schmidtler (aslında Schmied) yine bölgelere göre farklı isim variyasyonları taşırlar.

Almanya’nın neredeyse her bölgesinde ‘Schmidt’lere rastlayabildiğimiz halde ‘Schmid’ler ağırlıklı olarak Bavyera ve Baden Württenberg eyaletlerinde yaygındır. ‘Schmitt’ olarak yazılan nalbantlar Rheinland Pfalz ve Güney Hessen’de yaşarlarken, Kuzey Ren’de daha çok Schmitzleri görürüz.

Vakti zamanında hepsi nalbant olan bu insanların isimlerinin farklı yazılışı tamamen o bölgelerin yazıdaki tercihlerine bağlıdır.

Bütün bunların haricinde Almanya’da en çok kullanılan on soy isimden diğerleri de şunlardır: Weber (dokumacı), Schneider (terzi), Fischer (balıkçı), Wagner (arabacı), Becker (fırıncı) ve Schulz (Schuldheiß’ten gelir ve borç memuru demektir).

İsimlerde dikkatinizi çeken bir husus oldu mu? Evet hepsi meslek ismi. İnsanlar adeta icra ettikleri meslekle övünmüşler ve bunu isim olarak kullanmışlar.

Anne ve babalarımızın ‘kolunda bir altın bilezik olsun’ deyimiyle bizi yönlendirdiği meslek hayatı, Almanların taa o zamanlar bile bir övünç kaynağı olmuş. İlk ona giremeyen isimlerin de çoğu yine bir meslek sahibini anlatıyor: Bauer (çiftçi), Schäfer (çoban), Koch (aşçı) , Richter (hakim) , Schröder (terzi. Kuzey Almanya’da kullanılan ‘schroden’ (kesmek) fiilinden gelir) veya Zimmermann (marangoz veya doğramacı).

Sonuç olarak her Alman ‘Müller’ değil. Ama her Alman bir meslek icra etmiş ve bu meslekle gurur duymuş. İnsanlar da değirmencilere ‘Müller’ diye diye toplumda Herr Müllerler, terzilere de ‘Schneider’ diye diye Frau Schneiderler meydana gelmiş. Bugün bir apartmanın önünde durup zillerine baktığınızda veya telefon rehberini karıştırdığınızda bu meslek sahiplerinin torunlarından birisine mutlaka rastlarsınız.