'Dubai Çikolatası' trendi, on yıllardır kan davalı olan iki ülke arasındaki Antep fıstığı savaşını yeniden alevlendirdi.
Dubai çikolatası, Umman Sultanlığı himayesinde İran ile ABD arasında yürütülen görece olumlu nükleer müzakereleri, ‘fıstık savaşı’ ile gölgeledi.
Dubai çikolatası trendinin ortaya çıkmasından bu yana küresel ihtiyacı karşılamak için Antep fıstığına yönelik küresel talep giderek arttı.
Resmi olmayan istatistiklere göre, Antep fıstığı dolgulu çikolatalar için dakikada 100 sipariş alınıyor.
Bu gerçek, İran’ın Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) Antep fıstığı ihracatının yüzde 40’tan fazla artmasıyla Tahran’daki ihracat pazarını canlandırdı.
Öte yandan, Financial Times’a göre, iklimsel nedenlerden ötürü ABD’nin Antep fıstığı üretimi azaldı ve talep şu anda arzdan daha fazla.
Peki iki ülke arasındaki bu derin savaşın tarihi arka planında ne var?
Gezgin Antep fıstığı
Eski efsanelere göre Saba Kraliçesi Antep fıstığı yemeye o kadar düşkündü ki, onu kraliyet yiyeceği olarak sınıflandırdı. Tarih de bize Nebukadnezar’ın Babil’in Asma Bahçelerine fıstık ağaçları dikilmesini emrettiğini söyler. Antep fıstığı kraliyete uygun bir hediyeydi ve İncil’de bu bağlamda bahsedilmektedir.
Keşifler ve fetihler yoluyla Asya ve Avrupa’ya yayıldıkça, Antep fıstığı tuzludan tatlıya birçok insanın en sevdiği tariflerin vazgeçilmezi haline geldi.
Bu kuruyemiş ayrıca onlarca yıldır siyasi olarak ABD ve İran arasındaki en önemli yumuşak savaşlardan birinin sembolü olarak biliniyor. Ancak burada yakın tarihi de incelemek gerekiyor.
Çoğu Amerikan, Antep fıstığının ilk kez 1854 yılında Kaliforniya’da Amerika Birleşik Devletleri’ne getirildiği konusunda hemfikirdir.
Yaklaşık 75 yıl süren bilimsel çalışmaların ardından Amerikalılar en iyi Antep fıstığı çeşitlerinin üç tane olduğu sonucuna vardı: Kerman, Lassen ve Damghan. Bu üç çeşidin ortak noktası İran’dan gelmeleri ve 20. yüzyılın başlarında William Whitehouse tarafından Amerika Birleşik Devletleri’ne getirilmiş olmalarıdır.
O dönemde Washington ve Tahran arasında savaş ya da düşmanlık yoktu. Kriterler iklim ve ağacın dayanıklılığıyla ilgiliydi. Fakat 1970’lerin sonunda İran İslam Cumhuriyeti’nin ilan edilmesiyle birlikte Antep fıstığı iki taraf arasındaki çatışmanın en önemli başlıklarından biri haline geldi.
1979 ve 1981 yılları arasında Amerika, İran’ın antepfıstığı ihracatına ambargo koymuş ve İran’dan ithalatın durdurulmasıyla ortaya çıkan açığı kapatmak için kendi topraklarında yoğun bir şekilde üretime başlamıştı. Kaliforniya, Amerika’nın ve dünyanın en büyük Antep fıstığı üretim bölgelerinden biriydi ve bugün de bu böyle.
Humeyni ile birlikte İslami rejimin en önde gelen kurucularından biri olan eski İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani, İran’ın ve dünyanın en büyük Antep fıstığı tüccarlarından biriydi.
Sonraları Antep fıstığı yasağının kaldırılması, İran menşeli kuruyemişin gücünü yeniden tesis etti.
2009 yılı itibariyle İran küresel üretimin yaklaşık yüzde 40’ını gerçekleştirirken, ABD yüzde 33’ünde pay sahibiydi. 2019 yılında, İran’ın yüzde 27’lik üretimine karşılık ABD’nin yüzde 47’lik üretimiyle küresel üretimde liderliği ele geçirmesi, tarihte bir ilk oldu. O dönemde İranlı tüccarlar ABD’nin ekonomik yaptırımlarından kaçınmak için hâlâ pazar arayışındaydı ve Orta Doğu, Hindistan ve Çin’deki pazarlara odaklanmışlardı.
