Kim derdi ki yarasa çorbasından ya da yılanlardan insanlara geçtiği iddia edilen, ancak şu ana kadar tam olarak bulaşma şekli tespit edilemeyen yeni tip Koronavirüs (Covid-19) bütün dünyayı kasıp kavuracak. Makalenin kaleme alındığı saate kadar 150’ye yakın ülkede 200 binden fazla kişi Koronavirüs bulaştı. 10 bine yakın insanın canına mâl olan salgında İtalya, ölümlü vak’a
Kim derdi ki yarasa çorbasından ya da yılanlardan insanlara geçtiği iddia edilen, ancak şu ana kadar tam olarak bulaşma şekli tespit edilemeyen yeni tip Koronavirüs (Covid-19) bütün dünyayı kasıp kavuracak.
Makalenin kaleme alındığı saate kadar 150’ye yakın ülkede 200 binden fazla kişi Koronavirüs bulaştı. 10 bine yakın insanın canına mâl olan salgında İtalya, ölümlü vak’a sayısında virüsün menşei Çin’i geride bıraktı.
Aşı, serum ya da ilaç geliştirildiği güne dek dünyada bilim-kurgu filmlerindeki sahneleri aratmayan sürreal bir hayat sürecek.
İnsan hayatını tehdit eden salgın tek başına dünya ekonomisinin yüzde 16’sını teşkil eden Çin’de çarkları durdurdu. Çin duruncu bütün dünya durdu. Çin’de 2020 yılının ilk iki ayında otomotiv satışları geçen yıla kıyasla yüzde 90 geriledi.
Dünyanın en büyük otomotiv pazarındaki daralma domino etkisi ile bütün otomobil fabrikalarını vurdu. Çin’de tesisleri bulunun Mercedes, VW ve BMW gibi Alman otomotiv devleri ilk başta parça temininde zorluk yaşamaya başladı.
AVANTAJ DEZAVANTAJA DÖNÜŞTÜ
Salgın sebebiyle karantina kararları peş peşe gelince sadece Çin’de değil, diğer ülkelerde ve Almanya’da tesisleri kapatmak mecburiyetinde kaldı.
Küreselleşme kâr maksimizasyonuna odaklanınca riskleri herkes küçümsedi ve sürü psikolojisi ile Çin’e taşındı fabrikalar. O fabrikalar üç aydır kilitli. Ucuz iş gücü avantajı dezavantaja dönüştü.
Çin’de hem üretim hem de tüketim çöktü. En iyimser tahminle Çin 2020 yılının ilk üç ayında yüzde 9 küçülecek. Bazı iktisatçılara göre daralma çift hane olabilir.
Arz ve talep aynı anda çökünce petrol fiyatları 1990’lı yılların başında patlak veren 1’nci Körfez Savaşı’ndan bu yana en düşük seviyeye indi.
Brent petrolün fiyatı 24 dolara kadar geriledi ki Suudi Arabistan üretim kısmaya yanaşmıyor. Irak ve Kuveyt de Arabistan’ı Rusya ile girdiği petrol savaşında destekliyor.
Taraflar sulh imzalamazsa Brent petrolün varil fiyatı 18 dolara kadar inebilir. Sürücüler için ucuz benzin ve dizel anlamına gelen bu tablo petrole dayalı ekonomiler için felaketten farksız.
RUSYA PETROLDE ZARAR EDİYOR
Suudi Arabistan varili 17 dolara mâl ettiği için biraz marjı var. Ancak Rusya’nın varil başına maliyeti 42 dolar. Haftalardır Rusya zarar ediyor. Türkiye hariç bütün Avrupa ülkeleri fırsattan istifade hemen yüzde 40’a yakın indirim yaptırdı doğalgazda.
Bütün hesaplarını 50 dolar ve üzeri bir petrol ihracatı üzerine yapmış Rusya için her dakika kasanın dibindeki delik büyüyor. Bu savaşta zor yöntemini kullanmaya kalkarsa dünya Koronavirüs salgını ile birlikte bölgesel bir savaş şokuna da maruz kalabilir.
Petrol fiyatı düştükçe petrol şirketlerin hisse fiyatı da düşüyor. Exxon Mobil yüzde 45, Chevron yüzde 50 değer kaybetti bu dönemde. Exxon Mobil hissesi 33,12 dolara, Chevron ise 55,05 dolara indi.
Royal Dutch Shell son dört haftada yüzde 57 değer kaybetti. British Petrol’ün hisse fiyatı ise şubat ortasından bu yana yüzde 55 azaldı.
Ham petrol fiyatlarındaki düşüşün nerede duracağını Koronavirüs salgınının seyri belirleyecek. Dünya çapında hükümetlerin yeni seyahat kısıtlamaları ve Suudi-Rus petrol savaşı fiyat üzerinde baskıyı artırıyor.
ÜRETİM DURDUĞU İÇİN EMTİA DA DÜŞÜYOR
Emtia fiyatlarında çöküş petrol ile sınırlı değil bakırdan gümüşe, altından paladyuma, soyadan keresteye kadar hemen her emtia değer kaybediyor. Üretim durunca emtiaya olan talep de çakıldı.
Krizde kapanan tesisler, evden çalışma kararlarının getirdiği küçülme kararları gibi sebeplerle milyonlarca kişi işsiz kalacak.
Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO) dünya çapında 25 milyon kişinin işini kaybedebileceğini duyurdu.
Mart ayı itibarıyla ortaya çıkan sonuçlar Almanya başta olmak üzere Euro Bölgesi ekonomilerinde bu sene resesyon (ekonomik durgunluk) ihtimali kuvvetleniyor.
Morgen Stanley dünya büyüme tahminini de yüzde 2,9’dan 2,4’e çekti. Uluslararası Para Fonu’na (IMF) göre küresel büyüme yüzde 2,1’e gerileyebilir.
Çin’in yıllık büyümesi en iyi ihtimalle yüzde 4’i zor bulacak. Bu yüzden Amerikan Merkez Bankası (Fed) ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) helikopterden para saçıyor.
Fed 700 milyar dolar ile bahisleri açtı, ECB 750 milyar euroluk tahvil alacağını duyurdu. Almanya işletmeleri desteklemek için 500 milyar euro tutarında paket açıkladı. İngiltere, Fransa, Kanada ve ABD vatandaşlarına destek sözü verdi.
Devletlerin serbest piyasaya oyuncu olarak girdiği, 1929 Büyük Ekonomik Buhran’ın yaralarının sarılmasında kritik bir rol üstlenen iktisatçı John Maynard Keynes’in ruhu modern borsacıların ve merkez bankacılarının arasında dolaşıyor.
Koronavirüs salgını aynı hızla yayılmaya devam eder ve 3-4 aya kadar aşı keşfedilemezse bütün piyasalar tamamen çökebilir.
Doğu’dan Batı’ya binlerce şirket “kurtarma” ismi altında devletleştirilebilir. Kapitalizm kendini resetleyebilir. Hepsi bu kaotik iklimde komplo teorisi gibi gelse de her geçen dünya bambaşka bir yörüngeye doğru meyl ediyor. Alman Lufthansa, ABD’li Delta, İngiliz EasyJet şimdiden hükümetin kapısına yorganı serdi bile…
Sağlık ve eğitim gibi alanların neo liberalizme feda edilmemesi gerektiği gerçeği de bu krizden sonra daha net vurgulanacaktır.
Almanya’nın sosyal piyasa modeline bazı kısımları ıslah edilebilirse Kapitalizm adına bir çıkış yolu bulunabilir. Aksi takdirde geriye sosyalizm haricinde pek alternatif kalmaz.
Yavaşlatılmış çekimde dünya yeniden inşâ ediliyor…
