Saraybosna Ulusal Tiyatrosu, 'Altı Kişi Türkiye'ye Karşı' adlı oyunun iptali yönündeki Türkiye'nin baskısına boyun eğmeyeceğini duyurdu
Saraybosna Ulusal Tiyatrosu, Kosovalı tiyatro grubu tarafından sahnelenecek ‘Altı Kişi Türkiye’ye Karşı – Six Against Turkey” adlı oyunun iptali yönündeki Türkiye’nin baskısına boyun eğmeyeceğini duyurdu. Senaryosunu Jeton Neziraj’ın yazdığı, yönetmenliğini Blerta Neziraj’ın yaptığı oyunun, Pazartesi günü (14 Nisan) ‘Bölge Tiyatrosu’ festivali kapsamında planlandığı şekilde sahneleneceği bildirildi.
Priştine’deki Qendra Multimedia’nın prodüksiyonu “Altı Kişi Türkiye’ye Karşı”, 15 Temmuz 2016’da Türkiye’de yaşanan darbe girişiminin sonuçlarını ve baskıcı rejimlerin uzun menzilini konu alan, kara mizah yüklü bir oyun.
Türkiye’nin Saraybosna Büyükelçiliği, söz konusu tiyatro gösterisini kabul edilemez olarak nitelendirerek, Bosna Hersek makamlarını harekete geçmeye çağırdı. Türkiye’nin Bosna Hersek Büyükelçiliği, Gülen cemaati propagandasını yaptığı belirtilen bir tiyatro oyununa ilişkin olarak Bosna Hersek Dışişleri Bakanlığı’na resmî protesto notası sundu.
Büyükelçilik, ‘Bölgesel Tiyatro’ festivali kapsamında 14 Nisan’da sahnelenecek olan “Altı Kişi Türkiye’ye Karşı” adlı oyuna dair yazılı bir açıklama yaptı.
Festivalin internet sitesinde yayınlanan görsellerde, Türkiye Cumhurbaşkanı ile Fethullah Gülen’in yüzlerinin yer aldığı maskelerin kullanıldığı öne sürülerek, bu durumun oyunun “Gülen cemaati propagandası içerdiğini” gösterdiği iddia edildi. Ayrıca açıklamada, Türkiye ile Bosna Hersek arasındaki güçlü ikili ilişkilere vurgu yapılarak, bu tür mesajların ‘kabul edilemez’ olduğu savunuldu.
Söz konusu “Altı Kişi Türkiye’ye Karşı” oyunu Arnavutça, İngilizce ve Türkçe dillerinde sahneleniyor.
Tartışma yaratan oyunda Erdoğan ve Putin gibi otoriter yöneticiler eleştirilirken, Gülen cemaati ile ilişkili olduğu gerekçesiyle 6 eğitimcinin yasa dışı yollarla Kosova’dan Türkiye’ye gönderilmesine de yer veriliyor.
Kosovalı oyun yazarı Jeton Neziraj’ın yeni oyunu “Altı Kişi Türkiye’ye Karşı” henüz sahnelenmeden hedef oldu. Başlangıçta oyunda rol almayı kabul eden iki oyuncu prova sürecinin başlarında geri çekildi ve bunu performans sırasında açıkladı. Geçtiğimiz yıl yapılan prömiyer sırasında polis tiyatro kapısında hazır bekledi ve Türk yetkililerin gösteriyi izlediği, seyirciler arasında çekilen görüntülerin kısa sürede internette yer almasından anlaşıldı.
Prodüksiyon, Türk gölge oyunu, sahnede şekerleme yapımı, plaj şişme oyuncakları ve meta-teatral şakaları bir araya getiriyor. Fakat Kosova’da görevli öğretmen ve eğitimci altı sürgünün hikâyesi, oyunun yapmaya ve söylemeye çalıştığı diğer pek çok şeyin önüne geçti. Eleştirmenler oyunu, ‘muazzam enerjiye sahip bir prodüksiyon ve şüphesiz cesur bir girişim’ olarak niteledi.
Türkçe yayın yapan koha.net’in aktardığına göre; Saraybosna Ulusal Tiyatrosu bu baskıya boyun eğmeye hiç niyetli değil. Performans duyurulduğu gibi verilecek ve Saraybosna Ulusal Tiyatrosu bu konuda geri adım atmayacak. Bosna Hersek medyasının sansür girişimini haberleştirmesi ile AKP yönetiminin sansür girişimleri ülkede en çok tartışılan konulardan biri oldu.
Gazeteci ve analist Eldin Hadzovic ‘Novosti’ portalında, ‘Erdoğan’ın Türkiye’sinin, sınırları dışında sanatsal ifadeyi sınırlamak için diplomatik baskı kullanarak rejime yönelik eleştirileri düşmanca bir eylem olarak görmesi ilk kez olmuyor. 2017’de Türkiye, Almanya’ya ‘Annemin Şarkıları’ filminin gösterimini iptal etmesi için baskı yapmış ve filmi Kürt yanlısı propaganda olarak nitelemişti. Bir yıl sonra Avusturya’ya, ulusal çıkarlara hakaret olduğu iddia edilen Türk siyasetini eleştiren başka bir gösterim için benzer bir talep gönderilmişti,’ ifadelerini kullandı.
Haberde, oyunda Gülen cemaatine yönelik bir gönderme yapılmasına karşı baskı ve sansür girişimi, ‘… histerik bir tepkiye ve hatta Türkiye topraklarından çok uzakta sansür girişimlerine yol açıyor’ denildi.
Türkiye’nin notası, onlarca yıllık sanatsal direniş ve kültürel ağırlık geleneğine sahip olan ve yalnızca sanatsal değil, kurumsal bütünlüğünü de tehdit eden baskılarla karşı karşıya kalan Saraybosna Ulusal Tiyatrosu’nu hedef alan uluslararası bir skandal olarak değerlendiriliyor.
Metinde, “Hiç kimse, dost bir ülkenin hükümeti bile, ifade özgürlüğü için ilkeli mücadelesi sayesinde tarih boyunca ayakta kalmış bu meclisin güvenilirliğini sorgulamamalıdır” ifadeleri yer aldı.
Bosna-Hersek basınında yer alan haberlerde sanata yönelik bu tutumun arka planına da değinilerek, AKP yönetiminin muhaliflere ve bağımsız aydınlara yönelik kitlesel baskısı hatırlatıldı.
Oyun, geçen yıl sonbaharda Priştine’de prömiyerinden önce bile büyük tartışma yaratmıştı. Oyunu görmeden, hatta 16 Ekim’de prömiyeri yapılmadan önce bile Türk yetkililer oyuna tepki göstermişti. Kosova’daki Türkiye Büyükelçiliği oyunun sahnelenmemesi için baskı yapmıştı. Kültür Bakanı Hajrulla Çeku’yla da “Altı Kişi Türkiye’ye Karşı” için görüşmüşlerdi.
