HABER MERKEZİ – 1849’da kurulan 175 ülkeye yatırım yapan Pfizer’in milyonlarca aşı dozu üretecek maddi ve lojistik imkanı bulunuyor. Ancak birçok kişi için umut kapısı olan şirketin geçmişte adının anıldığı skandallar hala gündemde. Pfizer’in geçmişte, gizli anlaşmalar sayesinde milyonlarca dolar ödeyerek çok ciddi suçlamalardan kaçtığı biliniyor. Bu skandallar arasında yasadışı deneylerle ölüme neden olma, ruhsatsız
1996 yılında Nijerya’da bakteriyel menenjit salgını meydana geldi.
Her gün Kano’daki enfeksiyon hastalıkları hastanesine akın eden yüzlerce hastaya yardım ettiğini iddia eden Pfizer, iki yüz çocuğun üzerinde henüz test aşamasında olan Trovan (trovafloxacine ) adlı antibiyotik ilacını denedi. Mart ve nisan ayları arasında yapılan bu testler sonucunda 11 çocuğun hayatını kaybettiği, onlarca çocuğun da sakat kaldığı iddia edildi.
Klinik testlerinin son aşamasında olan ilaç henüz ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nden (FDA) veya herhangi bir devlet kurumundan onay almamıştı.
Bu ölümler bir daha hiç gündeme gelmemişti. Ancak 2000 yılında Washington Post’dan Joe Stephens Pfizer’in Kano’daki eylemlerini yakından inceleme kararı aldı.
İddiaların yeniden gündeme gelmesiyle 2001 yılında mağdurlar derneği toplu bir şikayette bulundu, ancak hukuken kendini yetkili görmeyen Amerikan mahkemesi şikayeti reddetti.
Bu skandal uzun bir süre bir daha gündeme gelmedi, ta ki 4 Haziran 2007’de Nijerya federal hükümeti, 11 Nijeryalı çocuğun ölümden sorumlu tuttuğu Pfizer hakkında 7 milyar dolarlık tazminat davası açana kadar.
Pfizer şirketi iddialara ilişkin bir savunma beyanı mektubu yayınladı. Şirket, 200 çocuktan sadece yarısına Truvan ilacının verildiğini diğer 100 çocuğa onaylı ilaçlar verildiğini ifade etti. Pfizer, test aşamasında olan ilacını alan 100 çocuktan beşinin öldüğünü, diğer grupta ise 6 çocuk öldüğünü ileri sürerek, geliştirdikleri ilacın aslında etkili olduğunu savundu.
ABD’li şirket, yaşanan ölüm ve diğer komplikasyonların kendi ilaçlarında değil menenjit hastalığından kaynakladığını vurgulayarak, Nijerya’nın iddialarını hep reddetti.
Nijerya ve Pfizer arasında gizlilik anlaşması imzalandığı için davanın geri çekilme nedeni de bilinmiyor.
Temmuz 2009’da, Pfizer ve Kano Eyaleti 75 milyon dolarlık bir anlaşma ile olayı yargıya taşımama kararı aldı.
Anlaşmaya göre, hükümetinin ABD devinin yargılamasını durdurması karşılığında, kurbanlara 35 milyon dolar tazminat ve bir çocuk hastanesi inşaatı için 30 milyon dolar sağladı.
2010 yılında bu skandalla ilgili 2 önemli gelişme yaşandı.
Aralık 2010’da da WikiLeaks, ABD’nin diplomatik yazışmalarını yayınladı. WikiLeaks’in belgelerinde 1996’daki ilaç denemesi nedeniyle açılan davanın “hileli” yollarla düşürüldüğü öne sürüldü.
Bazı yazışmalarda Pfizer’in davaya bakan Nijeryalı başsavcı Aondoakaa’nın davada vazgeçmesi için, yolsuzluğunu kanıtlamak için dedektif tuttuğunu yönünde iddialar yer aldı.
Buna cevaben şirket, iddiaların “asılsız ve mantıksız” olduğunu savunarak, her zaman iyi niyetli olduklarını belirten bir basın açıklaması yaptı.
Pfizer’in Afrika’daki deneyleri ilk defa gündeme taşıyan Washington Post muhabiri Joe Stephens, bu eylemi “şantaja tehlikeli derecede yakın” olarak nitelendirdi.
Pfizer, Nijeryalı mağdur ailelerin davalarının devam etmesine izin veren bir karara itiraz ediyordu. Haziran 2010’da ABD Yüksek Mahkemesi, Pfizer’in itirazını reddetti.
