Birleşmiş Milletler’in sağlık örgütü Dünya Sağlık Örgütü (WHO), dünya genelinde tüberkülozun (TB) geçen yıl 1,23 milyon can aldığını açıkladı.
Örgüt, TB’ye karşı kazanılan ilerlemenin hâlâ kırılgan olduğunu ve sürdürülmezse kayıpların artabileceğini vurguladı. WHO’nun yıllık raporuna göre, TB kaynaklı ölümler 2023’e göre %3 azalırken, yeni vaka sayısı yaklaşık yüzde 2 düştü. 2024’te dünya genelinde 10,7 milyon kişi TB’ye yakalandı: 5,8 milyon erkek, 3,7 milyon kadın ve 1,2 milyon çocuk.
Tüberküloz, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalık olmasına rağmen hâlâ ciddi bir küresel tehdit oluşturuyor. Hastalık, çoğunlukla akciğerleri etkileyen bakterilerle meydana geliyor ve öksürme, hapşırma veya tükürme yoluyla yayılıyor.
WHO HIV, TB, hepatit ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan sorumlu başkanı Tereza Kasaeva, “COVID-19 pandemisi sırasında kesintiye uğrayan hizmetlerin ardından, hem TB vakaları hem de ölümler artık düşüş gösteriyor. Ancak finansman kesintileri ve epidemiyi tetikleyen etkenler, kazanımları geri alabilir” dedi.
TB ile mücadeleye ayrılan finansman 2020’den bu yana duraklamış durumda. 2024’te TB’nin önlenmesi, tanısı ve tedavisi için 5,9 milyar dolar ayrıldı; bu rakam 2027 hedefi olan yıllık 22 milyar dolardan oldukça düşük.
Dünya genelinde TB vakalarının %66’sı sadece sekiz ülkede görüldü: Hindistan (%25), Endonezya (%10), Filipinler (%6,8), Çin (%6,5), Pakistan (%6,3), Nijerya (%4,8), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (%3,9) ve Bangladeş (%3,6).
Epidemiyi tetikleyen başlıca beş risk faktörü ise yetersiz beslenme, HIV enfeksiyonu, diyabet, sigara ve alkol kullanımı. TB, HIV hastaları arasında en ölümcül hastalık olmayı sürdürüyor; 2024’te HIV pozitif kişiler arasında TB’den 150 bin kişi hayatını kaybetti.
2024’te 8,3 milyon kişi yeni TB tanısı aldı ve tedaviye erişti; bu, WHO’ya göre, hastalığa yakalanan daha fazla kişinin tedaviye ulaşmasının bir sonucu olarak rekor seviyede. Tedavi başarı oranı %68’den %71’e yükseldi. WHO, 2000 yılından bu yana zamanında TB tedavisinin 83 milyon hayat kurtardığını tahmin ediyor.
Araştırma alanında ise, 63 tanı testi, 29 ilaç ve 18 aday aşı geliştirme aşamasında bulunuyor. Bunlardan altısı Faz III aşamasında ve insanlarda test ediliyor. BCG aşısı uzun yıllardır çocukluk aşı programlarında yer alırken, yetişkinler için halen lisanslı yeni bir aşı bulunmuyor.
Global Fund Başkanı Peter Sands, “Artık daha kısa ve etkili tedavi rejimleri, gelişmiş önleme stratejileri ve yapay zekâ destekli tanı araçları sayesinde TB’yi daha hızlı ve doğru tespit edebiliyoruz. Bu yenilikler, özellikle kaynak kısıtlı bölgelerde TB ile mücadeleyi dönüştürüyor” dedi.
