Geçtiğimiz yıl türbülans kaynaklı uçak içi yaralanma haberlerine sık sık rastladık. Turbi'nin yeni araştırması bize Avrupa'da hangi rotalarda sarsıntı olabileceği bilgisini veriyor
2024 yılında türbülans hakkında her zamankinden daha fazla haber okuduk. Bir yolcunun hayatını kaybettiği Singapur Havayolları uçuşu da dâhil olmak üzere, türbülanslı uçuşlarda meydana gelen çok sayıda yaralanma haberi manşetlere taşındı.
Bu olayla birlikte 1997 yılından bu yana ilk kez bir uçuşta türbülans nedeniyle bir kişi yaşamını yitirmiş oldu.
ABD Federal Havacılık İdaresi’nin (FAA) verilerine göre, 2009-2023 yılları arasında 37 yolcu ve 146 mürettebat türbülans nedeniyle ciddi şekilde yaralandı ve bu durum, ticari uçuşlarda yaralanmaların en büyük nedeni olmaya devam ediyor.
Euronews’in haberine göre, türbülans her yerde meydana gelebilir ancak belirli özellikler onu daha olası hale getirebilir. Peki, Avrupa’da en türbülanslı rotalar nerelerde ve dünyanın geri kalanıyla karşılaştırıldığında nasıllar?
Türbülans izleme web sitesi Turbli’nin yeni araştırması, Avrupa’da hangi rotalarda en çok sarsıntı yaşanabileceğini ortaya koydu. En türbülanslı 10 rotanın sekizi İsviçre’de başlıyor ya da bitiyor, diğer rotalar ise Alplerin üzerinden ya da çevresinden geçiyor.
Turbli, türbülans olasılığını ölçmek için uçağın özelliklerinden bağımsız bir atmosferik türbülans ölçümü olan girdap dağılım oranını (EDR) kullanıyor. Bu, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) ve Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) tarafından kullanılan havacılık türbülansı için standart ölçüm.
Turbli’ye göre, 20 EDR’nin altındaki her şey ‘hafif’ olarak kabul edilirken, 20 ile 40 arasındakiler orta dereceli olarak kabul ediliyor. Bazı münferit olaylar bu eşikleri aşmış olsa da, dünyadaki hiçbir rota yıllık ortalama bazda güçlü (40-60) veya aşırı (80-100) olarak sıralanmadı.
Bununla birlikte, Avrupa’da aşırı türbülans nadir, dolayısıyla bu en türbülanslı rotalarda bile son aylarda yaşanan yıkıcı olaylardan bazılarının görülmesi pek olası değil.
Karşılaştırma yapmak gerekirse, dünyanın en çalkantılı rotaları Güney Amerika’da And Dağları’nın üzerinden geçiyor. En türbülanslı rota 24.68 EDR ile Mendoza’dan Santiago’ya olan rota olurken, Cordoba’dan Santiago’ya olan rota ikinci, Mendoza’dan Salta’ya olan rota ise üçüncü sırada yer aldı.
Genel olarak, dağların üzerinden veya yakınından uçmak, büyük ölçüde rüzgarın arazi ile etkileşime girme şekli nedeniyle türbülansa neden olabiliyor.
Rüzgarlar dağlık bir alana çarptığında, zirveler üzerinde yukarı doğru yükselmeye zorlanabilir ve yukarı doğru akımlara yol açabilir. Yukarı doğru hareket eden bu akımlar daha sonra yükseklikte sabit bir hava bariyerine çarparak onları tekrar yere doğru geri itebilir ve aşağı doğru bir hava akımı yaratabilir.
Avrupa’da en çalkantılı rotaların hepsi Alp Dağları’nın üzerinden veya yakınından geçiyor. FreeMapTools
Yüksek zirveler aynı zamanda yatay hava akışındaki bozulmanın neden olduğu ‘dağ dalgaları’ olarak bilinen bir olaya neden olabiliyor. Yüksek yerlerin rüzgar altı tarafındaki bu salınımlar dakikada 2.000 ft kadar güçlü dikey akımlara neden olarak gökyüzünü oldukça inişli çıkışlı hale getirebiliyor.
Hava akımlarındaki bu bozulmalar, bir uçağın uçuş yolunu etkili bir şekilde bozarak uçağın yükselmesine, düşmesine veya geçerken yukarı ve aşağı sıçramasına neden olabiliyor.
Türbülansın şiddetinde sıcaklık ve nem de pay sahibi. Hava ne kadar sıcak ve nemli olursa türbülans da o kadar aşırı oluyor ve bu da And Dağları üzerindeki rotaların neden daha kötü olma eğiliminde olduğunu açıklıyor.
Modern uçaklar en aşırı türbülans olaylarını bile hasar görmeden atlatabilecek şekilde tasarlanıyor ancak aynı şey yolcular için söylenemez.
2024’te gördüğümüz tüm türbülans olaylarında, koltuklarına güvenli bir şekilde bağlanmış olan yolcular uçaktan zarar görmeden uzaklaşabildiler. En ciddi yaralanmalara maruz kalanlar ise koltukları sabitlenmemiş olan yolcular ve mürettebat oldu.
Uzmanlar iklim değişikliğinin bir sonucu olarak türbülansın daha da kötüleştiği konusunda hemfikir.
Özellikle, sıcaklıklardaki daha büyük aşırılıklar ve daha güçlü, daha öngörülemez fırtınalar, aşırı türbülans olaylarının daha yaygın hale geleceği anlamına geliyor.
İngiltere’deki Reading Üniversitesi, 2050 yılına kadar türbülans olaylarının iki kat daha yaygın olacağını öngörüyor.
