Bu yazılarımızdan sonra okuyucularımdan gelen sorularda engelliler için de aynı konuda köşe yazısı yazmamız isteniyordu. Biz de bu yazımızda engellilerin araç ithalat hakkı ile şartlarını yazmak istedik. Hemen belirtelim ki, eski uygulanmanın aksine yurtdışından engelli aracı getirmek için aracın yurtdışında engel durumuna göre özel tertibatının yapılmış olması gerekiyor. Yani araçların Türkiye getirilmeden önce özel tertibatlı
Hemen belirtelim ki, eski uygulanmanın aksine yurtdışından engelli aracı getirmek için aracın yurtdışında engel durumuna göre özel tertibatının yapılmış olması gerekiyor. Yani araçların Türkiye getirilmeden önce özel tertibatlı olması gerekiyor.
Bu hak için engellilerde aranan şartlar nelerdir?
Her şeyden önce bu haktan faydalanacak kişinin ortopedik bir engelinin olması gerekir. Zihinsel engelliler bu kapsama girmez. Ortopedik engel ise doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle, iskelet, kas ve sinir sistemindeki bozukluklar sonucu bedensel yeteneklerin çeşitli derecelerde kaybedilmesi nedeniyle alt ve üst ekstremite sakatlığını ifade ediyor.
Engel durumuna göre kişileri ikiye ayırmak gerekir. Bunlar; bizzat kendisi engelli olan kişilerin kendileri için özel tertibatlı araç hakkı ve el-ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olmaları nedeniyle bizzat engelli olan kişi tarafından kullanılamayan, kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunan araç hakkı.
Her iki durumda bulunan engelli Türk vatandaşlarından sadece yurtdışında ikamet edenler permi hakkı kapsamında özel tertibatlı aracı vergilerden muaf Türkiye kesin dönüşte götürme hakkına sahip değil. Ayrıca Türkiye’de ikamet eden engelli Türk vatandaşlarının da Türkiye dışında bulunan gerçek ve tüzel kişilerin (Ör. Dernek, vakıf gibi) kendisine bağışladığı veya bir bedel karşılığı yani satın aldığı araçlarını vergisiz getirebilme hakları vardır.
Yurtdışından getirilecek engelli araçlarına ilişkin şartlar nelerdir?
Şayet bizzat engelli kişinin kullandığı özel tertibatlı yurtdışındaki aracı Türkiye’ye kesin dönüşünde götürülecekse bu araçların kişiler tarafından kullanılmak üzere özel surette üretilmiş hareket ettirici tertibatı bulunan motosiklet ve motor silindir hacmi 1600 cc.’ye kadar olan araba olması gerekiyor.
El ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olan kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunan, engelli kişinin üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarından bir sürücü veya kişi ile iş akdine bağlı olarak istihdam edilen sürücü tarafından kullanılan vasıtalardan minibüsler ile portatif koltuklar hariç olmak üzere, sürücüsü dahil altı ila dokuz oturma yeri olan, engelli kişinin rahatça taşınabilmesine imkan verecek tavan yüksekliğine sahip olan motorlu taşıt olması gerekiyor.
Bu araçlar için bir yaş şartı var mı?
Aynı permi hakkı ile getirilen ve engelli olmayan araçlarda aranan şart gibi engelli araçların da kayıt ve model yılı dahil, üç yıldan eski olmaması gerekir. Engelli olmayanlarda bu üç yaş şartı, yurtdışında adlarına kayıt yapıldığı tarihteki kayıt ve model yılına göre belirlenirken engelli araçlarında bu aracın Türkiye’de serbest dolaşıma giriş işlemlerinin yapılacağı gümrük müdürlüğüne sunulduğu tarihine göre belirleniyor.
Hangi araçlar vergisiz Türkiye’ye getirilemez?
Sadece otomatik vitesli olan araçlar, özel surette yapılmış hareket ettirici tertibatı bulunmayan araçlar, arazi araçları ve engelli kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunmayan araçlar bu kapsamda vergisiz getirilemez.
Fakat Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren sol bacak engeli olan gazileriz için araçların özel tertibatlı olması gerekmemektedir.
Engelli araçları için hangi vergiler ödenir, hangileri ödenmez?
Bu hak kapsamına giren engelli kişilerin getirebileceği araçlar için gümrük vergisi, ÖTV ve KDV ödenmiyor. Yani normalde tamamen vergiden muaf. Ancak, 05.12.2017 tarihinde ÖTV kanununda yapılan değişiklikle yurt dışından engelli muafiyeti kapsamında ithal edilen araçlar için, ÖTV Kanunu gereğince özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi dahil gümrük vergilerine ilişkin istisna uygulanmaması durumunda belirlenecek gümrüklenmiş değeri 2021 yılı için 330.800 TL’yi aşanlar için, ÖTV istisnası uygulanmıyor.
Kısacası ÖTV’den muafiyet için bir sınır getirilmiştir. Bu sınır aracın yıllara göre değişen gümrüklenmiş değeridir. Engelli aracına ilişkin gümrüklenmiş değer ise, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi dahil olmak üzere, aracın gümrük vergilerinden muaf olmadığı duruma göre hesaplanıyor.
Yani yurtdışından getirilen veya satın alınan engelli aracının 2021 yılı itibariyle hiç muafiyetten yararlanmıyormuşçasına belirlenen gümrüklenmiş değeri 330.800 TL’yi aşması halinde ÖTV ödenmesi gerekiyor.
Bu haktan faydalanmak için nereye müracaat edilmeli?
Özel tertibatlı engelli aracı için, araç Türkiye’ye getirilmeden önce engelli kişinin bizzat kendisi, vasisi veya temsil yetkisini haiz kişiler tarafından Ticaret Bakanlığınca yetkilendirilen Ankara Gar Gümrük Müdürlüğü, Yeşilköy Gümrük Müdürlüğü, İzmir Yolcu Salonu Gümrük Müdürlüğü, Gebze Gümrük Müdürlüğü, Malatya Gümrük Müdürlüğü, Rize Gümrük Müdürlüğü, Mersin Gümrük Müdürlüğüne müracaat edilmeli.
Müracaatta hangi belgeler gerekiyor?
Aracı bizzat engelli kişi kullanıyor ve o getirecekse:
-26.09.2006 tarihli yönetmeliğe göre engelli kişi adına düzenlenmiş “Sürücü Adayları ve Sürücüler İçin Sağlık Raporu”nun aslı veya söz konusu raporu düzenleyen kurum tarafından ya da noter tarafından onaylanmış örneği, (Bu raporda, özel tertibat kod numarası ile engelli kişinin hangi sınıf sürücü belgesi alacağının belirtilmiş olması gerekiyor)
– Engelli kişi tarafından, kişinin yurt dışında yerleşik bulunduğu ülkenin resmi bir hastanesinden alınan rapor ibraz ediliyor ise raporun Türkçe tercümesi,
-Engelli kişinin kullanmaya yetkili olduğu araç cinsine göre “A” veya “B” sınıfı sürücü belgesi,
-Yurt dışında ikamet eden engelli kişinin ikametin Türkiye’ye nakledildiğine ilişkin dış temsilciliklerimizden alınacak ikamet nakil belgesi ile yerleşim yeri naklinden önce satın alınan aracın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu gösteren mülkiyet belgesi,
Yerleşim yeri Türkiye’de bulunan engelli kişiye;
-Yurt dışından bağış yapılması halinde; aracın bağışlayana ait olduğunu gösteren mülkiyet belgesi ile bağış belgesi,
– Aracın yurt dışından bir bedel karşılığında gerçek kişi tarafından satılması halinde taraflar arasında düzenlenen satış sözleşmesi; tüzel kişi tarafından satılması halinde fatura aslı ve her iki belgenin Türkçe tercümesi,
-Araca takılan özel tertibata ilişkin fatura,
-Nüfus cüzdanı örneği,
-Engelli kişinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması halinde vukuatlı nüfus kayıt örneği.
El ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olması nedeniyle bizzat engelli olan kişi tarafından kullanılamayan bir araç ise;
– Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kurumundan alınmış kişinin el ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olduğunu ve kişinin rampa veya lift (asansör) sistemli araç ile taşınabileceğini gösteren sağlık kurulu raporunun aslı veya aslının bir kamu kurumu tarafından ya da noter tarafından onaylanmış örneği,
-Engelli yurt dışında ikamet eden biri ise; ikametin Türkiye’ye nakledildiğine ilişkin dış temsilciliklerimizden alınacak ikamet nakil belgesi ile yerleşim yeri naklinden önce satın alınan aracın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu gösteren mülkiyet belgesi,
– Türkiye’de ikamet eden kişi ise; Yurt dışından bağış yapılması halinde, aracın bağışlayana ait olduğunu gösteren mülkiyet belgesi ile bağış belgesi,
– Aracın yurt dışından bir bedel karşılığında gerçek kişi tarafından satılması halinde taraflar arasında düzenlenen satış sözleşmesi; tüzel kişi tarafından satılması halinde fatura aslı ve her iki belgenin Türkçe tercümesi,
-Araca takılan özel tertibata ilişkin fatura,
-Nüfus cüzdanı örneği,
– Vukuatlı nüfus kayıt örneği.
Engelli aracının ithalatına hangi kurum karar veriyor?
Başvuru evrakları tamamlandığında vergisiz ithalat izni yetkili Gümrük Müdürlüğünde oluşturulan heyet tarafından değerlendirilerek karara bağlanıyor.
Gümrük Müdürlüğünde toplanan komisyon tarafından, ibraz edilen sağlık raporu ve kişinin durumu dikkate alınarak engelli kişinin ithal etmek istediği araçtaki engelinin gerektirdiği özel tertibat belirleniyor.
Komisyonun toplanacağı gün, ilgili engelli kişi de anılan gümrük idaresinde hazır bulunmalı. Ancak, el ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş kişilerin komisyona katılması zorunlu olmayıp vekalet vereceği başka bir kişi ya da varsa vasisinin temsilci olarak komisyona katılması mümkün.
Aracın Türkiye’de serbest dolaşıma girişine ilişkin olumlu kararın oybirliği ile verilmesi gerekir. Komisyon kararı, yetkili Gümrük Müdürlüğünce düzenlenen “Komisyon Karar Belgesi”nde belirtilir. Kararın olumlu olması halinde, karar belgesinin geçerlilik süresi düzenlendiği tarihten itibaren 6 aydır.
Engelli aracı karardan sonra hemen trafiğe tescil edilir mi?
Olumlu komisyon kararından sonra Türkiye’ye getirilmeden önce yurtdışından özel tertibatı yapılan aracın bu şekilde giriş gümrük müdürlüğüne sunulması ve söz konusu gümrük idaresinde aracın 1 no.lu Taşıt Takip Programına kaydettirilmesi gerekir.
Komisyon karar belgesinin geçerlilik süresi içerisinde istenilen belgelerle birlikte komisyon karar belgesini düzenleyen yetkili Gümrük Müdürlüğüne başvurulur ve araç söz konusu gümrüğe teslim edilir.
Gümrük Müdürü veya yetkilendireceği Gümrük Müdür Yardımcısı başkanlığında iki muayene memurundan oluşturulan bir heyet tarafından, aracın söz konusu komisyon karar belgesine uygunluğunun tespit işlemleri yapılarak uygun bulunması halinde ithaline izin verilir.
Yetkili gümrük idaresince, araç için düzenlenecek trafik şahadetnamesine satılamaz/devredilemez şerhi konularak trafik kaydı yapılmak üzere ilgili trafik tescil şube müdürlüğüne gönderilir.
Bizzat engelli kişi tarafından kullanılan araç başkası tarafında da kullanılabilir mi?
Normal şartlarda bu araçların sadece engelli kişiler tarafından kullanılması gerekir. Ancak, beklenmeyen hal ve mücbir sebeplerin (Ör. Acil hastalık, trafik kazası gibi) varlığı halinde engelli kişinin araçta bulunması şartı ile başka bir kişi tarafından da kullanılabilir.
Engelli araç hakkından kaç defa faydalanılabilir?
Engelli bir Türk vatandaşının muafiyetten faydalanmak suretiyle bir engelli aracını daha Türkiye’de serbest dolaşıma sokabilmesi için halen adına kayıtlı olan engelli aracını satmış veya başka bir engelli kişiye devretmiş olması gerekir.
İthal edilen engelli aracın başka bir engelli kişiye devri veya satışı durumunda, aracı devralacak kişinin engelinin farklı olması halinde araç yetkili Gümrük Müdürlüğüne teslim edilir ve devralacak kişinin engeline uygun varsa tertibat değişikliği yetkili gümrük idaresinin gözetiminde yapılır.
İthal edilen engelli aracı kimlere satılabilir?
Bu araçların engelli kişi tarafından, başka bir engelliye satış veya devrinde herhangi bir süre kısıtlaması bulunmuyor. Her zaman engelli bir kişiye gümrük vergileri tahsil edilmeksizin devri mümkündür.
Ancak bu araçların engelli kişi tarafından, engelli olmayan başka bir kişiye aracın satışı ise aracın serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren yasaktır.
Bu araçların serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren 3-10 yıl arasında engelli olmayan başka bir kişiye satışı halinde gümrük vergisi alınır. Aracın serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren 10 yıl geçtikten sonra ise satılmaları halinde gümrük vergileri alınmaz.
Engelli aracının sahibi ölmüş ise araç ne olur?
Engelli araç muafiyetinden faydalanan engelli kişinin vefatı halinde, aracın mirasçılarına intikalinde gümrük vergileri aranmaz. Mirasçıların, kendi adlarına yeni bir trafik şahadetnamesi düzenlenmesi için mirasçılık belgesi tarihinden itibaren altı ay içinde yetkili gümrük idaresine başvurmaları gerekir.
Bu araçların mirasçı/mirasçılar tarafından, engelli veya engelli olmayan başka bir kişiye herhangi bir süre kısıtlaması bulunmaksızın devri veya satışı mümkündür.
Bu araçların, mirasçı tarafından engelli olan başka bir kişiye devrinde gümrük vergileri aranmaz. Lâkin aracın serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren beş yıl içerisinde engelli olmayan başka bir kişiye satışında ise gümrük vergileri tahsil edilir. Beş yıl geçtikten sonra ise satış halinde gümrük vergisi alınmaz.
Yine bu araçların, mirasçı/mirasçılar tarafından engelli olan bir kişiye devrinden sonra, bu engelli kişi tarafından aracın engelli olmayan başka bir kişiye satışında, aracın serbest dolaşıma girdiği tarihten itibaren 10 yıllık süre dolmuş ise gümrük vergileri aranmaz.
İzin alınmaksızın satışı, devri yapılan veya hakkı olmayanlarca kullanılan araç için hangi cezalar verilir?
Engelli araçlarının bu haktan faydalanamayan kişi, kurum ve kuruluşlara izin alınmaksızın bedelli veya bedelsiz olarak ödünç verilmesi, teminat olarak gösterilmesi, kiralanması, devredilmesi, satılması veya muafiyet amacı dışında kullanılması halinde araca ilişkin gümrük vergileri tahsil olunur ve gerekiyorsa Kaçakçılık Kanunu ve Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre işlem yapılmak üzere Cumhuriyet savcılıklarına suç duyurusunda bulunulur.
NOT: Köşe yazımız genel bilgilendirme amaçlı olup Ticaret Bakanlığının internet sitesindeki bilgilerden derlenmiştir. Konu ile ilgili olarak yetkili gümrük müdürlüklerinden, gümrükler genel müdürlüğünden ücretsiz bilgi alabilirsiniz.
