Eurostat'a göre, Madrid ve Barselona gibi şehirlerin satın alma ve kiralama fiyatlarında artışlarla karşı karşıya kalmasıyla Avrupa'nın konut krizi daha da kötüleşiyor.
Konut, Avrupa’daki başlıca sosyal ve ekonomik sorunlardan biri haline geldi. Özellikle İspanya gibi ülkelerin Madrid ve Barselona gibi şehirlerinde bu sorun artık büyük protestolara neden oluyor.
AB İstatistik Ofisi Eurostat’ın son verilerine göre, Avrupa Birliği’nde (AB) konut maliyeti pek çok aile için sürdürülemez bir yük oluşturuyor.
AB’de bulunan büyük şehirlerdeki hanelerin yüzde 10,6’sı gelirlerinin yüzde 40’ından fazlasını kiraya harcarken, kırsal kesimlerde bu oran yüzde 7’ye düşüyor. Örneğin Yunanistan’da kentli hanelerin yüzde 31’inden fazlası bu eşiği aşıyor. Tabloya göre en kötü durumda olan ülke Yunanistan. Bu bağlamda, artan fiyatlar, arz eksikliği ve turistik kiralamaların yükselişi, özellikle gençler için uygun konutlara erişimi zorlaştırmakta.
2015 ve 2023 yılları arasında AB’deki konut fiyatları, ülkeler arasında önemli farklılıklar göstermekle birlikte, ortalama yüzde 48 oranında arttı. Macaristan yüzde 173’lük artışla sıralamada başı çekerken, Finlandiya ancak yüzde 5’lik bir artış kaydetti.
İspanya’da fiyatlardaki artış da dikkat çekici. Madrid Mahalle Dernekleri Federasyonu Kentsel Planlama ve Konut Sözcüsü Quique Villalobos’a göre sadece bir yıl içinde konut fiyatları yüzde 20, kiralar ise yüzde 15,4 oranında arttı. Bu olgu özellikle demografik baskı ve turizmin durumu daha da kötüleştirdiği Madrid, Barselona ve Valensiya gibi büyük şehirlerde dikkat çekmekte.
Madrid’in merkez bölgesinde bir yıl içinde kiralarda yüzde 21’lik bir artış yaşandı. Bu bölgede fiyatlar nadiren aylık 2.000 euro’nun (80.000 TL) altına düşüyor.
Barselona’da da benzer bir tablo söz konusu ve turistik konutlardaki patlama kilit bir faktör. Eurostat’a göre AB’de kiralar ın2010 ile 2022 yılları arasında yüzde 18 oranında artmasında kısa süreli kiralamaların etkisi büyük.
En çok gençler etkileniyor
Konuta erişim, ebeveynlerinin evinden ortalama 26.3 yaşında ayrılan genç Avrupalılar için özellikle zor bir engel. İspanya’da bu 30’a yükselerek Hırvatistan’ın (31.8) ardından AB’deki en yüksek ikinci yaşa ulaşıyor.
PSOE (İspanya Sosyalist İşçi Partisi) milletvekili Víctor Camino, “Konut, bu ülkedeki eşitsizliğin yüzde 70’ini açıklıyor,” diyor.
“Binlerce genç insan maaşlarının yüzde 70’ini kira olarak ödüyor ya da bir labirent gibi olan satın alma işlemlerine harcıyor.”
Halk Partisi (PP) milletvekili Paula de las Heras da bu zorluğu kabul ediyor: “Gençler son on yıldır İspanyol ekonomisinde zor zamanlar geçiriyor. Tasarruf etme kapasiteleri çok az, maaşları artmıyor”.
Konuta erişmek için 20.000 ila 40.000 euro arasında bir başlangıç desteği gerekmekte. Bu da pek çok kişi için ulaşılamaz bir rakam.
AB’nin attığı adımlar
AB bu krizi ele almak için adımlar attı. 2021 yılında Avrupa Parlamentosu, ‘yeterli’ barınmayı temel bir insan hakkı olarak tanıyan bir kararı kabul etti.
Temmuz 2024’te Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, konutun bir öncelik olacağını ve bu alan için özel bir komisyon oluşturulacağını açıkladı. Aralık 2024’te bir yıl içinde çözüm önerileri sunmak üzere özel bir komite kuruldu.
İspanya’da siyasi pozisyonlar farklılaşıyor
PSOE liderliğindeki merkezi hükümet, bazı bölgelerde kira sınırı gibi önlemler içeren konut yasasının arkasında. hükümet Katalonya’da kira artış hızının bu sayede yavaşladığını belirtiyor. Ancak Madrid’de bunu yerel hükümet uygulamıyor. Burada kiralar yüzde 14 arttı.
PP milletvekili De las Heras ise Madrid yerel hükümetinin stratejisini savunuyor: “Biz ‘stresli’ yani fazla talep gören yerler kuralını uygulamıyoruz. Barselona’da kiralarda çok az bir düşüş oldu ama şimdi tarihi zirvelerde.”
Madrid yerel hükümeti, halihazırda 3.300 konut teslim etmiş olan ‘Vive Planı’ ve gençlere garantiler sunan ‘İlk Evim Programı’ gibi girişimlerle Bölgesel Konut Paktı’nı destekliyor.
Boş konutların vergilendirilmesini ve konut alternatifi olmadan yapılan tahliyelerin yasaklanmasını savunan sivil toplum kuruluşları da var.
Ortak bir zorluk
Konut krizi sınırları aşıyor. Tallinn (Estonya) ve Budapeşte (Macaristan) gibi başkentlerde de fiyatların yükselmesi, AB’deki yapısal bir sorunu yansıtıyor.
Avrupa ve ulusal kurumlar cevap ararken, milyonlarca vatandaş, özellikle de gençler, başıboş bir konut piyasasının ağırlığı altında belirsiz bir gelecekle karşı karşıya. Camino’nun sözleriyle: ”Zengin çoklu mal sahipleri ile yoksul kiracılar arasında bölünmüş bir topluma izin veremeyiz.”
Herkesin hemfikir olduğu çözüm, siyasi irade ve koordineli eylem gerektiriyor.
