Küresel rekabet, yüksek maliyetler ve teknolojik dönüşüm Avrupa sanayisini geçici dalgalanmadan çok kalıcı bir küçülme ve yeniden yapılanma sürecine zorluyor.
Avrupa sanayisi, aynı anda birkaç cephede baskı altında: Almanya’da Ifo verilerine göre sipariş eksikliği ve zayıf talep şirketlerin iflas riskini artırırken, MAN ve Daimler gibi devler yüksek enerji ve işçilik maliyetleri nedeniyle üretimi kısmen Doğu Avrupa’ya kaydırıyor. İtalya’da giyim sektörünün büyüklüğü 2023’te 104 milyar avrodan 2025’te 80 milyar avroya gerilerken, “Made in Italy” etiketinin dayandığı el emeği ve kalifiye zanaatkar havuzu hızla daralıyor. Buna eşlik eden, ABD ve Avrupa’da on binlerce çalışanı kapsayan işten çıkarma dalgası ve yapay zekâ temelli otomasyon, sanayideki bu daralmanın geçici değil, yapısal bir dönüşüme işaret ettiğini gösterdi.
Almanya’nın önde gelen düşünce kuruluşu Ifo’nun ekim anketine göre, ekonomik olarak varlığını sürdürememekten endişe duyan şirketlerin oranı Ekim 2024’teki yüzde 7,3’ten 2025’te yüzde 8,1’e yükseldi. Şirketler, neredeyse tüm sektörlerde sipariş eksikliğini hayatta kalmaları için en büyük tehdit olarak görüyor. Bu durum özellikle likidite sorunlarını büyütüyor.
Sektör bazında tablo şöyle:
– Perakende: Derin ekonomik sorun yaşayan şirketlerin oranı yüzde 13,8’den yüzde 15’e çıktı.
– Hizmetler: Varlığını tehdit altında görenlerin oranı yüzde 5,8’den yüzde 7,6’ya yükseldi.
– İmalat: Oran yüzde 8,6’dan yüzde 8,1’e hafifçe geriledi.
– İnşaat: Konut krizine rağmen yüzde 7,9’dan yüzde 6,3’e düştü.
Ayrıca ekim ayında şirketlerin yüzde 41,5’i sipariş eksikliği bildirdi (temmuzda yüzde 39,4). Ifo Anketler Merkezi Müdürü Klaus Wohlrabe, önümüzdeki aylarda şirket iflaslarının sayısının yüksek kalmaya devam edeceğini, çok sayıda şirketin yeni sipariş yokluğu, zayıf talep ve artan uluslararası rekabet nedeniyle baskı altında olduğunu vurguladı.
Almanya’daki zayıf büyüme, yüksek enerji ve işgücü maliyetleri ile Asyalı rakiplerin baskısı, ağır sanayiyi üretimi taşımaya zorluyor. Volkswagen Grubu’nun kamyon ve otobüs üreticisi MAN, maliyetleri düşürmek amacıyla üretimin bir bölümünü daha düşük maliyetli Polonya’ya taşımayı planlıyor. Bu kapsamda Almanya’daki 2 bin 300 çalışanın –ülkedeki iş gücünün yaklaşık yüzde 20’sinin– 2030’a kadar işten ayrılması öngörülüyor. Şirket, bunun zorunlu toplu işten çıkarma değil, erken emeklilik ve gönüllü ayrılma paketleriyle yürütüleceğini belirtiyor.
MAN yönetimi, yüksek elektrik ve işçilik maliyetleri ile Asyalı rakiplerin fiyat baskısının Almanya’daki maliyet konumunu zayıflattığını vurgularken, Almanya ve Avrupa’daki zayıf büyümenin ağır vasıta talebini de aşağı çektiğini belirtti.
Rakip Daimler Truck da benzer bir çizgide ilerliyor. Şirket, 2030’a kadar Avrupa’da 1 milyar avroluk maliyet azaltımı hedefi kapsamında 5 bin kişiyi işten çıkarma planını açıklamıştı. MAN iş konseyi başkanı Karina Schnur, bu planları “çalışanlara atılmış bir tokat.” olarak tanımlayarak, yönetimin alternatif çözümleri yeterince değerlendirmediğini söyledi.
Avrupa’daki sanayi daralması, sembolik önemi yüksek İtalyan moda ve hazır giyim sektöründe de sert hissediliyor. CNBC-e’nin haberine göre, italyan moda sektöründe alarm zilleri çalıyor. İtalya’nın giyim sektörü cirosu 2023’te 104 milyar avro, 2024’te 90 milyar avro, 2025’te 80 milyar avro düzeyine gerileyerek kısa sürede belirgin bir düşüş yaşadı. Bu sektörde el emeği ve geleneksel zanaat becerileri hayati önemde. Ancak son 20 yılda, bu nitelikli el işçiliğine dayalı yüksek kaliteli ürünler, yerini endüstriyel, hızlı, ucuz ve daha ulaşılabilir moda ürünlerine bıraktı.
Başlıca nedenler ise emeğin pahalılaşması, genç kuşakların zanaat ve el emeğine ilgisizleşmesi, “kolay para” ve kısa kariyer yollarına yönelen gençler nedeniyle yeni ustaların yetişmemesi.
İtalya’nın moda firmalarını bir araya getiren birliklerin temsilcileri, “alttan yeni kuşak yetişmiyor.” diyerek uyarıda bulunuyor. Moda birliğinin başkanı Luca Sburlati, “Made in Italy’nin geleceği sürdürülebilir ve rekabetçi olmayacaksa, hiç olmayacak.” sözleriyle markanın varoluşsal riskine dikkat çekti.
2024–2028 dönemi için yapılan araştırmalara göre, İtalyan moda endüstrisi şirketlerinin yaklaşık yüzde 50’si kalifiye eleman bulmakta zorlandığını belirtiyor. Geleneksel tarafta ciro kaybı yaşanırken, hızlı moda ve ucuz tüketim odaklı markaların ciroları artıyor. Bu dönüşümde, İspanya ve İsveç merkezli hızlı moda devleri öne çıkan örnekler.
Diğer yandan, bazı markalar bu gidişi tersine çevirmeye çalışıyor. Prada, Associated Press’in haberine göre, geçen yıl akademisine ve Ar-Ge faaliyetlerine yaklaşık 60 milyon avro yatırım yaparak hem zanaat bilgisini hem de inovasyonu bir arada sürdürmeye çalıştı. İtalyan modası bugün, ya geçmişin el işçiliği mirasını geleceğin sürdürülebilir ve rekabetçi modelleriyle birleştirecek ya da “Made in Italy” etiketi, yeni küresel semboller karşısında geri plana düşecek kritik bir kavşakta.
